Trong lĩnh vực ngân hàng, hành vi mua bán thông tin tài khoản có thể gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho cá nhân và tổ chức. Bộ luật Hình sự đã quy định rõ trách nhiệm hình sự đối với những trường hợp thu thập, trao đổi, mua bán trái phép thông tin tài khoản ngân hàng. Đồng thời, pháp luật ngân hàng cũng quy định cụ thể những đối tượng được phép mở tài khoản thanh toán, bao gồm cả cá nhân và tổ chức, nhằm bảo đảm việc quản lý và sử dụng tài khoản theo đúng quy định.
1. Mua bán thông tin tài khoản ngân hàng có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?
Điều 291 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017):
Điều 291. Tội thu thập, tàng trữ, trao đổi, mua bán, công khai hóa trái phép thông tin về tài khoản ngân hàng
1. Người nào thu thập, tàng trữ, trao đổi, mua bán, công khai hóa trái phép thông tin về tài khoản ngân hàng của người khác với số lượng từ 20 tài khoản đến dưới 50 tài khoản hoặc thu lợi bất chính từ 20.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng, thì bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong những trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm:
a) Thu thập, tàng trữ, trao đổi, mua bán, công khai hóa trái phép thông tin về tài khoản ngân hàng của người khác với số lượng từ 50 tài khoản đến dưới 200 tài khoản;
b) Có tổ chức;
c) Có tính chất chuyên nghiệp;
d) Thu lợi bất chính từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng;
đ) Tái phạm nguy hiểm.
3. Phạm tội thuộc một trong những trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 500.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:
a) Thu thập, tàng trữ, trao đổi, mua bán, công khai hóa trái phép thông tin về tài khoản ngân hàng của người khác với số lượng 200 tài khoản trở lên;
b) Thu lợi bất chính 200.000.000 đồng trở lên.
4. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Pháp luật hình sự coi việc mua bán thông tin tài khoản ngân hàng là hành vi nguy hiểm cho xã hội, bởi nó ảnh hưởng trực tiếp đến an toàn hệ thống tài chính và quyền lợi của khách hàng. Tùy theo số lượng tài khoản bị mua bán hoặc số tiền thu lợi bất chính, mức xử phạt có thể từ phạt tiền đến hàng trăm triệu đồng cho tới hình phạt tù đến 7 năm.
Các tình tiết như phạm tội có tổ chức, có tính chất chuyên nghiệp hay tái phạm nguy hiểm sẽ làm mức hình phạt tăng nặng. Ngoài hình phạt chính, người phạm tội còn có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung như cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc tịch thu tài sản, nhằm ngăn ngừa khả năng tiếp tục tái phạm.
Tình huống giả định:
-
Phát hiện đường dây mua bán thông tin ngân hàng
Tháng 9/2025, tại Thành phố Hồ Chí Minh, lực lượng Công an phát hiện một nhóm đối tượng do Trần Quốc Huy tổ chức đã thu thập và rao bán hơn 100 thông tin tài khoản ngân hàng cá nhân trên mạng xã hội. Nhóm này sử dụng thủ đoạn mua lại sim điện thoại có liên kết dịch vụ ngân hàng trực tuyến để chiếm đoạt dữ liệu. -
Điều tra làm rõ hành vi và số tiền thu lợi
Quá trình khám xét nơi ở của Huy và đồng phạm, cơ quan điều tra thu giữ nhiều danh sách tài khoản cùng máy tính chứa dữ liệu khách hàng. Kết quả điều tra xác định nhóm này đã bán dữ liệu trái phép và thu lợi bất chính hơn 80 triệu đồng. -
Khởi tố vụ án và truy tố theo quy định pháp luật
Căn cứ Điều 291 Bộ luật Hình sự 2015, hành vi của Huy và đồng phạm bị khởi tố về tội “Mua bán trái phép thông tin tài khoản ngân hàng” với khung hình phạt từ 03 tháng đến 02 năm tù. Hồ sơ vụ án sau đó được chuyển sang Viện kiểm sát để truy tố, đảm bảo xử lý nghiêm minh theo quy định pháp luật.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Những đối tượng nào được phép mở tài khoản ngân hàng?
Điều 11 Thông tư 17/2024/TT-NHNN:
Điều 11. Đối tượng mở tài khoản thanh toán
1. Cá nhân mở tài khoản thanh toán tại ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài bao gồm:
a) Người từ đủ 15 tuổi trở lên không bị hạn chế hoặc mất năng lực hành vi dân sự theo quy định pháp luật Việt Nam;
b) Người chưa đủ 15 tuổi, người bị hạn chế hoặc mất năng lực hành vi dân sự theo quy định của pháp luật Việt Nam mở tài khoản thanh toán thông qua người đại diện theo pháp luật;
c) Người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi theo quy định của pháp luật Việt Nam mở tài khoản thanh toán thông qua người giám hộ.
2. Tổ chức được thành lập, hoạt động hợp pháp theo quy định của pháp luật Việt Nam bao gồm: tổ chức là pháp nhân (pháp nhân Việt Nam, pháp nhân nước ngoài), doanh nghiệp tư nhân, hộ kinh doanh và các tổ chức khác được mở tài khoản thanh toán tại ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài theo quy định của pháp luật.
Theo quy định hiện hành, cá nhân từ đủ 15 tuổi trở lên có năng lực hành vi dân sự đầy đủ có thể tự mình mở tài khoản ngân hàng. Đối với người chưa đủ 15 tuổi, người bị hạn chế hoặc mất năng lực hành vi dân sự thì việc mở tài khoản phải thông qua người đại diện theo pháp luật để đảm bảo tính hợp pháp. Trường hợp người có khó khăn trong nhận thức, việc mở tài khoản được thực hiện thông qua người giám hộ để bảo đảm quyền lợi và tránh rủi ro pháp lý.
Bên cạnh đó, pháp luật cũng cho phép các tổ chức thành lập và hoạt động hợp pháp tại Việt Nam được mở tài khoản ngân hàng. Điều này bao gồm cả pháp nhân trong nước, pháp nhân nước ngoài, doanh nghiệp tư nhân và hộ kinh doanh.
Tình huống giả định:
-
Yêu cầu mở tài khoản cho người chưa thành niên
Tháng 10/2025, tại Thành phố Hà Nội, bà Nguyễn Thị Mai đến ngân hàng để mở tài khoản cho con trai 13 tuổi. Do con chưa đủ 15 tuổi, bà Mai phải đứng tên với tư cách người đại diện theo pháp luật để hoàn tất thủ tục mở tài khoản. -
Xem xét hồ sơ và hướng dẫn của ngân hàng
Ngân hàng kiểm tra giấy khai sinh của cháu bé và giấy tờ nhân thân của bà Mai, đồng thời giải thích rõ quy định người chưa đủ 15 tuổi chỉ có thể mở tài khoản thông qua người đại diện. Hồ sơ được chấp nhận khi đầy đủ và hợp lệ. -
Hoàn tất thủ tục đúng quy định pháp luật
Sau khi hoàn thiện hồ sơ, tài khoản được mở mang tên cháu bé, nhưng mọi giao dịch đều do bà Mai thực hiện thay. Cách xử lý này phù hợp với Điều 11 Thông tư 17/2024/TT-NHNN, bảo đảm quyền lợi hợp pháp của người chưa thành niên.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Hành vi mua bán trái phép thông tin tài khoản ngân hàng là tội phạm hình sự, có thể bị xử phạt bằng tiền đến hàng trăm triệu đồng hoặc phạt tù đến 7 năm tùy mức độ vi phạm. Đồng thời, pháp luật cũng quy định rõ ràng những đối tượng được phép mở tài khoản ngân hàng, bao gồm cá nhân từ đủ 15 tuổi, người chưa đủ 15 tuổi thông qua đại diện, người có khó khăn trong nhận thức thông qua giám hộ và các tổ chức hợp pháp.
