Môi giới thương mại là gì?

Môi giới thương mại là một trong những hoạt động phổ biến, đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối các thương nhân và thúc đẩy giao kết hợp đồng. Khái niệm môi giới thương mại được pháp luật quy định rõ, làm cơ sở xác định quyền và nghĩa vụ của các bên. Đồng thời, nghĩa vụ của bên môi giới và bên được môi giới cũng được đặt ra nhằm bảo đảm sự minh bạch, cân bằng lợi ích trong quan hệ thương mại.

1. Môi giới thương mại là gì?

Điều 150 Luật Thương mại 2005 quy định như sau:

Luật Thương mại 2005

Điều 150. Môi giới thương mại

Môi giới thương mại là hoạt động thương mại, theo đó một thương nhân làm trung gian (gọi là bên môi giới) cho các bên mua bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ (gọi là bên được môi giới) trong việc đàm phán, giao kết hợp đồng mua bán hàng hoá, dịch vụ và được hưởng thù lao theo hợp đồng môi giới.

Môi giới thương mại được công nhận là một trong những phương thức kết nối giao dịch, góp phần giảm chi phí tiếp cận đối tác và nâng cao hiệu quả ký kết hợp đồng trong hoạt động kinh doanh. Quy định trên giúp bảo đảm sự minh bạch trong giao dịch thương mại, hạn chế rủi ro khi các bên trực tiếp ký kết hợp đồng nhưng thiếu thông tin. Bên môi giới đóng vai trò cầu nối, hỗ trợ các bên tìm hiểu nhu cầu, đối chiếu điều kiện và thúc đẩy việc ký kết. 

Tình huống giả định

Môi giới ký kết hợp đồng cung cấp thiết bị văn phòng tại TP. Hồ Chí Minh

• Hoàn cảnh phát sinh
  Ngày 10/8/2025, Công ty TNHH Thương mại Hưng Phát (chuyên cung cấp thiết bị văn phòng) có nhu cầu tìm khách hàng mua 200 bộ máy in và máy photocopy. Do chưa có mối quan hệ trực tiếp, công ty đã liên hệ với Công ty CP Dịch vụ môi giới Nam Việt để làm trung gian.

• Vai trò của bên môi giới
  Công ty Nam Việt nhanh chóng kết nối Hưng Phát với Công ty CP Xây dựng Minh Thành, đơn vị đang có nhu cầu mua số lượng lớn thiết bị văn phòng phục vụ dự án trụ sở mới. Nam Việt tổ chức buổi gặp gỡ, cung cấp thông tin và hỗ trợ đàm phán điều khoản hợp đồng.

• Kết quả giao dịch
  Ngày 20/8/2025, hai bên đã ký kết hợp đồng mua bán trị giá 3,5 tỷ đồng. Sau khi hợp đồng được ký, Công ty Hưng Phát thanh toán thù lao môi giới 70 triệu đồng cho Nam Việt theo thỏa thuận.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

2. Nghĩa vụ của bên môi giới và bên được môi giới là gì?

Điều 151 và Điều 152 Luật Thương mại 2005 quy định như sau:

Luật Thương mại 2005

Điều 151. Nghĩa vụ của bên môi giới thương mại

Trừ trường hợp có thỏa thuận khác, bên môi giới thương mại có các nghĩa vụ sau đây:

1. Bảo quản các mẫu hàng hoá, tài liệu được giao để thực hiện việc môi giới và phải hoàn trả cho bên được môi giới sau khi hoàn thành việc môi giới;

2. Không được tiết lộ, cung cấp thông tin làm phương hại đến lợi ích của bên được môi giới;

3. Chịu trách nhiệm về tư cách pháp lý của các bên được môi giới, nhưng không chịu trách nhiệm về khả năng thanh toán của họ;

4. Không được tham gia thực hiện hợp đồng giữa các bên được môi giới, trừ trường hợp có uỷ quyền của bên được môi giới.

Điều 152. Nghĩa vụ của bên được môi giới

Trừ trường hợp có thỏa thuận khác, bên được môi giới có các nghĩa vụ sau đây:

1. Cung cấp các thông tin, tài liệu, phương tiện cần thiết liên quan đến hàng hoá, dịch vụ;
2. Trả thù lao môi giới và các chi phí hợp lý khác cho bên môi giới."

Như vậy, cả hai bên đều có nghĩa vụ pháp lý rõ ràng nhằm bảo đảm sự minh bạch, an toàn và hiệu quả trong quá trình môi giới thương mại. Quy định này nhằm bảo vệ lợi ích của các bên tham gia giao dịch thông qua môi giới. Nếu không có cơ chế buộc bên môi giới giữ bí mật thông tin hoặc bảo quản tài liệu, rủi ro lộ lọt dữ liệu kinh doanh có thể gây thiệt hại lớn cho bên được môi giới. Ngược lại, việc yêu cầu bên được môi giới thanh toán thù lao và cung cấp đầy đủ thông tin là sự ghi nhận công sức, chi phí của bên môi giới, đồng thời bảo đảm tính công bằng trong giao dịch. 

Tình huống giả định

Tranh chấp về nghĩa vụ thanh toán thù lao môi giới tại Hà Nội

• Hoàn cảnh phát sinh
  Ngày 05/9/2025, Công ty CP Môi giới Toàn Cầu đứng ra làm trung gian giữa Công ty TNHH Nội thất An Gia và Công ty CP Đầu tư Phú Minh để đàm phán hợp đồng cung cấp 500 bộ bàn ghế văn phòng.

• Quá trình môi giới
  Công ty CP Môi giới Toàn Cầu tổ chức nhiều buổi làm việc, cung cấp hồ sơ năng lực, báo giá chi tiết và hỗ trợ đàm phán. Kết quả, hai bên đã ký hợp đồng trị giá 4 tỷ đồng vào ngày 15/9/2025.

• Phát sinh tranh chấp
  Sau khi hợp đồng được ký kết, Công ty Nội thất An Gia từ chối trả thù lao môi giới 80 triệu đồng cho Công ty CP Môi giới Toàn Cầu, với lý do cho rằng bên môi giới “không tham gia trực tiếp thực hiện hợp đồng”.

• Kết quả giải quyết
  Căn cứ Điều 151 và 152 Luật Thương mại 2005, việc trả thù lao không phụ thuộc vào việc bên môi giới có trực tiếp thực hiện hợp đồng hay không, mà chỉ cần hoàn thành vai trò trung gian kết nối và giúp các bên ký kết hợp đồng. Vì vậy, An Gia vẫn phải thanh toán thù lao và chi phí hợp lý cho Toàn Cầu.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

Kết luận

Môi giới thương mại là hoạt động trung gian kết nối cung – cầu, thúc đẩy giao dịch và mang lại lợi ích cho các bên. Pháp luật quy định rõ quyền hưởng thù lao của bên môi giới cùng nghĩa vụ bảo mật, bảo quản tài liệu và bảo đảm tư cách pháp lý. Bên được môi giới phải cung cấp thông tin, thanh toán thù lao, qua đó bảo đảm minh bạch và hạn chế tranh chấp trong kinh doanh.