Lời khai của người làm chứng, bị hại và đương sự là căn cứ quan trọng trong quá trình điều tra, truy tố và xét xử vụ án hình sự. Pháp luật cho phép sử dụng các phương tiện hỗ trợ như ghi âm, ghi hình có âm thanh để bảo đảm tính chính xác, minh bạch trong việc ghi nhận lời khai. Đây là cách giúp giảm thiểu rủi ro bị xuyên tạc nội dung và bảo vệ các bên tham gia tố tụng một cách tốt hơn.
1. Lời khai của người làm chứng có được ghi âm lại không?
Điều 187 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 187. Biên bản ghi lời khai của người làm chứng
Biên bản ghi lời khai của người làm chứng được lập theo quy định tại Điều 178 của Bộ luật này.
Việc lấy lời khai của người làm chứng có thể ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh.
Việc ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh khi lấy lời khai không bắt buộc nhưng được pháp luật cho phép nhằm tăng cường tính khách quan và chính xác cho nội dung khai báo. Trong các vụ án nhạy cảm hoặc có dấu hiệu mâu thuẫn giữa các bên, việc ghi âm – ghi hình là bằng chứng hữu hiệu để kiểm tra lại nội dung làm việc nếu có khiếu nại hoặc tranh chấp về sau.
Ngoài ra, việc ghi âm còn bảo vệ chính người làm chứng, tránh trường hợp bị xuyên tạc, bóp méo lời khai. Tuy nhiên, khi thực hiện hình thức này, cơ quan tiến hành tố tụng cần thông báo rõ ràng, tránh gây áp lực hoặc khiến người làm chứng hiểu sai về mục đích ghi âm.
Tình huống giả định
-
Lời khai có ghi âm của nhân chứng giúp làm rõ mâu thuẫn trong vụ xô xát tại Lào Cai
Lý Quốc Duy (SN 1984), nhân viên bảo vệ tại một chung cư ở phường Cốc Lếu, tỉnh Lào Cai, là người trực tiếp chứng kiến vụ xô xát dẫn đến thương tích giữa một cư dân và khách bên ngoài. Do vụ việc có nhiều tình tiết mâu thuẫn giữa các bên, cơ quan điều tra đã mời Duy đến trụ sở để ghi lời khai, đồng thời đề xuất sử dụng ghi âm toàn bộ buổi làm việc để đảm bảo tính minh bạch.
-
Điều tra viên thông báo trước và thực hiện ghi âm theo đúng quy trình tố tụng
Trước khi bắt đầu buổi lấy lời khai, Điều tra viên đã thông báo rõ ràng với Duy về việc sẽ ghi âm toàn bộ quá trình, nêu rõ mục đích sử dụng và quyền được biết của người làm chứng. Việc ghi âm được tiến hành công khai, đúng quy trình, và sau đó được đính kèm vào hồ sơ cùng với biên bản ghi lời khai bằng văn bản.
-
Đoạn ghi âm giúp xác minh tình tiết mâu thuẫn, hỗ trợ cơ quan tiến hành tố tụng
Đoạn ghi âm ghi lại lời khai đầy đủ, tự nhiên, không bị ảnh hưởng hoặc định hướng, giúp làm rõ các điểm mâu thuẫn giữa lời khai của các nhân chứng khác. Nội dung này đã được Viện kiểm sát chấp thuận sử dụng như một phần chứng cứ hỗ trợ đánh giá toàn diện vụ việc, góp phần xác định rõ bản chất hành vi và trách nhiệm của các bên liên quan.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Lấy lời khai của bị hại và đương sự có cần ghi âm không?
Điều 188 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 188. Triệu tập, lấy lời khai của bị hại, đương sự
Việc triệu tập, lấy lời khai của bị hại, đương sự được thực hiện theo quy định tại các điều 185, 186 và 187 của Bộ luật này.
Việc lấy lời khai của bị hại, đương sự có thể ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh.
Lấy lời khai bị hại và đương sự là một bước quan trọng để làm rõ bản chất vụ án và xác định đúng quyền lợi, trách nhiệm của các bên liên quan. Pháp luật cho phép sử dụng phương tiện kỹ thuật như ghi âm, ghi hình có âm thanh để hỗ trợ quá trình này, nhưng không bắt buộc phải áp dụng trong mọi trường hợp.
Trong những vụ việc có tính chất nhạy cảm, việc sử dụng công cụ này cũng góp phần bảo vệ quyền lợi của bị hại và đương sự, nhất là khi họ có đơn yêu cầu hoặc mong muốn nội dung được lưu lại đầy đủ.
Tình huống giả định
-
Ghi hình buổi lấy lời khai giúp bảo vệ quyền lợi bị hại trong vụ lừa đảo tại Nghệ An
Nguyễn Thị Kiều Loan (SN 1987), là bị hại trong một vụ án “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” xảy ra tại phường Lê Lợi, tỉnh Nghệ An. Khi được Cơ quan Cảnh sát điều tra triệu tập đến làm việc để lấy lời khai, Loan tỏ ra lo ngại rằng lời trình bày của mình có thể bị xuyên tạc hoặc gây áp lực bởi các bên liên quan sau buổi làm việc.
-
Cơ quan điều tra chấp thuận ghi hình buổi hỏi cung theo đúng quy định
Nhằm đảm bảo an toàn và bảo vệ quyền lợi chính đáng cho bị hại, Điều tra viên sau khi trao đổi đã đồng ý thực hiện ghi hình có âm thanh toàn bộ buổi làm việc. Việc ghi hình được tiến hành công khai, tuân thủ đúng quy trình tố tụng và có sự đồng thuận của bị hại ngay từ đầu buổi hỏi cung.
-
Đoạn ghi hình được lưu trữ cùng hồ sơ, làm rõ tính tự nguyện và trung thực của lời khai
Nội dung ghi hình được lưu giữ đầy đủ cùng hồ sơ vụ án, trở thành căn cứ pháp lý giúp cơ quan tiến hành tố tụng dễ dàng kiểm tra, đối chiếu nếu có tranh chấp phát sinh. Đây cũng là minh chứng quan trọng để khẳng định rằng lời khai của bị hại là tự nguyện, không bị ép buộc hay tác động, góp phần hạn chế khiếu nại không cần thiết trong quá trình truy tố, xét xử về sau.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Việc ghi âm hoặc ghi hình khi lấy lời khai là một biện pháp kỹ thuật được pháp luật cho phép nhằm đảm bảo tính khách quan và minh bạch trong hoạt động tố tụng. Khi lấy lời khai người làm chứng, bị hại hoặc đương sự, cơ quan chức năng có thể sử dụng ghi âm hoặc ghi hình có âm thanh nếu xét thấy cần thiết. Tuy không bắt buộc, nhưng việc này giúp bảo vệ quyền lợi của các bên và làm rõ sự thật trong quá trình giải quyết vụ án.
