Trong thời đại mạng xã hội phát triển, việc chia sẻ thông tin cá nhân hay phản ánh tiêu cực về người khác qua livestream đang trở nên phổ biến. Tuy nhiên, không ít người vì thiếu hiểu biết pháp luật mà vô tình đẩy bản thân vào trường hợp vi phạm pháp luật chỉ vì một phút "vạ miệng" trên sóng trực tiếp. Trên thực tế, pháp luật Việt Nam đã có những quy định rất rõ về việc xử phạt các hành vi lợi dụng mạng xã hội để xúc phạm danh dự, nhân phẩm người khác, từ mức xử phạt hành chính cho tới truy cứu trách nhiệm hình sự trong trường hợp nghiêm trọng.
1. Livestream nói xấu người khác có bị xử phạt hành chính không?
Căn cứ Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP, sửa đổi bởi khoản 37 Điều 1 Nghị định 14/2022/NĐ-CP quy định cụ thể như sau:
Điều 101. Vi phạm các quy định về trách nhiệm sử dụng dịch vụ mạng xã hội
1. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với hành vi lợi dụng mạng xã hội để thực hiện một trong các hành vi sau:
a) Cung cấp, chia sẻ thông tin giả mạo, thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân;
...
2. Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với hành vi tiết lộ thông tin thuộc danh mục bí mật nhà nước, bí mật đời tư của cá nhân và bí mật khác mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.
3. Biện pháp khắc phục hậu quả:
Buộc gỡ bỏ thông tin sai sự thật hoặc gây nhầm lẫn hoặc thông tin vi phạm pháp luật do thực hiện hành vi vi phạm quy định tại các khoản 1 và 2 Điều này.
Ngoài ra quy định cụ thể về mức xử phạt được nêu cụ thể tại Khoản 3 Điều 4 Nghị định 15/2020/NĐ-CP như sau:
Điều 4. Quy định về mức phạt tiền và thẩm quyền phạt tiền đối với cá nhân, tổ chức
...
3. Mức phạt tiền quy định từ Chương II đến Chương VII tại Nghị định này được áp dụng đối với hành vi vi phạm hành chính của tổ chức, trừ quy định tại Điều 106 Nghị định này. Trường hợp cá nhân có hành vi vi phạm như của tổ chức thì mức phạt tiền bằng 1/2 mức phạt tiền đối với tổ chức.
...
Cụ thể, nếu người livestream nói sai sự thật, xuyên tạc hoặc dùng ngôn từ xúc phạm để hạ thấp uy tín, danh dự của người khác, thì người đó có thể bị phạt từ 10 đến 20 triệu đồng theo điểm a khoản 1 Điều 101.
Nếu trong livestream, người livestream còn công khai thông tin riêng tư như ảnh gia đình, số điện thoại, địa chỉ, tài khoản ngân hàng… mà chưa được người bị hại đồng ý, thì có thể bị áp mức phạt cao hơn là 20 đến 30 triệu đồng theo khoản 2 Điều 101. Ngoài việc xử phạt bằng tiền, người vi phạm còn bị buộc gỡ bỏ toàn bộ nội dung vi phạm, bao gồm video livestream và các bài viết đi kèm, căn cứ theo khoản 3 Điều 101.
Dù người livestream cho rằng mình nói sự thật, hoặc phản ánh đúng sự việc, nhưng nếu không có bằng chứng, hoặc cố ý dùng ngôn từ mang tính bôi nhọ, lăng mạ, thì vẫn bị xử phạt như thường.
Tình huống giả định
Phan Văn Hoàng (28 tuổi), nhân viên tại Công ty TNHH Truyền thông Sao Trẻ, trong quá trình làm việc phát sinh mâu thuẫn với chị Lê Thị Thu Trang (31 tuổi) – đồng nghiệp cùng phòng. Cho rằng chị Trang cướp mất một hợp đồng lớn khiến anh mất cơ hội thăng tiến, Hoàng bực tức và quyết định lên mạng “vạch mặt đồng nghiệp”.
Tối ngày 18/3/2025, Hoàng mở một buổi livestream công khai trên trang Facebook cá nhân, đặt tiêu đề: “Sự thật về đồng nghiệp sống giả tạo”. Trong đoạn livestream kéo dài hơn 40 phút, Hoàng liên tục gọi tên đầy đủ của chị Trang, công khai hình ảnh, chức danh, nơi làm việc và địa chỉ nhà của chị. Nội dung video chứa nhiều lời lẽ tiêu cực, xúc phạm chị Trang.
Đoạn livestream thu hút hơn 5.000 lượt xem, hàng trăm lượt bình luận. Sau đó, chị Trang bắt đầu bị quấy rối bởi các cuộc gọi và tin nhắn nặc danh, bị đồng nghiệp dèm pha, một số đối tác từ chối hợp tác, tinh thần suy sụp, mất ngủ kéo dài, phải tạm nghỉ việc để điều trị stress tại một phòng khám tâm lý.
Sau khi tiếp nhận đơn khiếu nại của chị Trang, cơ quan chức năng xác định:
-
Các nội dung livestream không có chứng cứ xác thực, mang tính vu khống, xúc phạm nhân phẩm.
-
Việc công khai hình ảnh và địa chỉ của người khác khi chưa được đồng ý là hành vi xâm phạm bí mật đời tư.
-
Việc lan truyền nội dung sai sự thật gây tổn hại đến danh dự và uy tín cá nhân.
Kết quả xử lý:
-
Phan Văn Hoàng bị phạt hành chính 10.000.000 đồng vì xúc phạm danh dự, nhân phẩm người khác trên mạng xã hội (điểm a khoản 1 Điều 101 Nghị định 15/2020/NĐ-CP).
-
Phạt bổ sung 15.000.000 đồng do tiết lộ thông tin đời tư cá nhân trái phép (khoản 2 Điều 101).
-
Đồng thời, anh Hoàng bị buộc gỡ bỏ toàn bộ video livestream và bài viết liên quan.
(Tình huống trên chỉ là tình huống giả định nhằm mục đích minh hoạ cho vấn đề pháp luật trên.)
2. Livestream nói xấu người khác có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?
Quy định này được nêu cụ thể tại Điều 155 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:
Điều 155. Tội làm nhục người khác
1. Người nào xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự của người khác, thì bị phạt cảnh cáo, phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm:
...
e) Sử dụng mạng máy tính hoặc mạng viễn thông, phương tiện điện tử để phạm tội;
...
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 05 năm:
a) Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân 46% trở lên;
b) Làm nạn nhân tự sát.
4. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Theo luật, để cấu thành tội làm nhục người khác, cần có 3 yếu tố cơ bản:
- Hành vi: xúc phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự (bằng lời nói, hình ảnh, cử chỉ, đăng bài viết, phát livestream…).
- Tính chất nghiêm trọng: gây ảnh hưởng lớn đến danh dự, đời sống tinh thần của nạn nhân, ví dụ làm họ bị suy sụp, khủng hoảng tâm lý, bị xã hội xa lánh, mất việc làm…
- Yếu tố lỗi: người thực hiện có chủ ý xúc phạm, chứ không phải vô tình.
Về hình phạt:
-
Cảnh cáo, phạt tiền đến 30 triệu hoặc cải tạo không giam giữ đến 3 năm với hành vi cơ bản.
-
Phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm nếu phạm tội qua mạng xã hội – tức bao gồm hành vi livestream.
-
Phạt tù đến 5 năm nếu khiến người khác tự sát hoặc bị rối loạn tâm thần nặng.
Ngoài hình phạt chính, người phạm tội còn có thể bị cấm hành nghề, cấm giữ chức vụ từ 1–5 năm nếu công việc của họ liên quan đến truyền thông, giảng dạy, pháp lý, y tế...
Việc xác định mức độ nghiêm trọng sẽ căn cứ vào hậu quả, bối cảnh livestream, mức độ lan truyền, và các dấu hiệu xúc phạm cụ thể.
Tình huống giả định
Nguyễn Thị Mỹ Linh (30 tuổi), là một TikToker có gần 100.000 lượt theo dõi. Sau khi phát hiện người yêu cũ – anh Trần Quốc Dũng (34 tuổi) – chuẩn bị kết hôn với người mới, Linh tức giận và quyết định “bóc phốt” anh Dũng ngay trên kênh TikTok cá nhân.
Trong đoạn livestream dài hơn 1 giờ, Linh chia sẻ chi tiết về mối quan hệ cũ, tố anh Dũng “lừa tình”, “ăn bám”, và “vô trách nhiệm với bạn gái cũ khi mang thai”. Cô còn đưa ra ảnh chụp giấy siêu âm cũ, địa chỉ nơi ở hiện tại của anh Dũng, họ tên đầy đủ người vợ sắp cưới và kêu gọi mọi người “chia sẻ sự thật để cảnh báo cho cô gái kia”.
Đoạn video nhanh chóng thu hút hơn 30.000 lượt xem chỉ sau 15 phút livestream. Sau đó, vợ sắp cưới của anh Dũng bị người lạ nhắn tin quấy rối, còn bản thân anh Dũng bị sếp gọi lên làm việc vì hình ảnh cá nhân bị bôi nhọ công khai.
Anh Dũng đã nộp đơn tố cáo đến cơ quan công an, cung cấp bằng chứng về hành vi vu khống, xúc phạm và xâm phạm đời tư. Kết quả giám định tâm lý xác nhận: anh bị rối loạn lo âu cấp độ nhẹ, mất ngủ kéo dài, ảnh hưởng đến khả năng làm việc.
Sau điều tra, cơ quan chức năng xác định Nguyễn Thị Mỹ Linh đã có hành vi xúc phạm nghiêm trọng danh dự, nhân phẩm của người khác bằng hình thức sử dụng phương tiện điện tử để phát tán. Do hậu quả đủ mức độ nghiêm trọng, Linh bị khởi tố về tội làm nhục người khác, theo điểm e khoản 2 Điều 155 Bộ luật Hình sự.
Hình phạt dự kiến:
-
Tù từ 6 tháng đến 1 năm
-
Đồng thời bị đề xuất cấm hoạt động livestream, quảng cáo sản phẩm qua TikTok trong vòng 2 năm.
(Đây là tình huống giả định, mang tính chất tham khảo.)
Kết luận
Livestream nói xấu người khác trên mạng xã hội không chỉ là hành vi thiếu chuẩn mực, mà còn tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý nghiêm trọng. Nếu nội dung chia sẻ mang tính xúc phạm, bịa đặt, hoặc xâm phạm đời tư cá nhân, người thực hiện có thể bị xử phạt hành chính tới 30 triệu đồng. Trong trường hợp nghiêm trọng hơn – như xúc phạm danh dự nhân phẩm một cách rõ rệt, gây tổn thương tâm lý – thì hành vi đó hoàn toàn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội làm nhục người khác.
