Rất nhiều người vẫn cho rằng bảo hiểm xe máy chỉ là hình thức giấy tờ cho có, không thực sự cần thiết nếu xe ít sử dụng. Tuy nhiên, việc điều khiển phương tiện mà không có bảo hiểm trách nhiệm dân sự vẫn có thể bị xử phạt theo quy định hiện hành. Ngoài ra, bảo hiểm xe máy cũng có thời hạn sử dụng rõ ràng, thông thường kéo dài từ một đến ba năm và không phải trường hợp nào cũng được mua bảo hiểm dưới một năm.
1. Xe máy không có bảo hiểm trách nhiệm dân sự có bị xử phạt không?
Tại khoản 2 Điều 58 Luật Giao thông đường bộ có quy định cụ thể như sau:
Điều 58. Điều kiện của người lái xe tham gia giao thông
...
2. Người lái xe khi điều khiển phương tiện phải mang theo:
...
d) Giấy chứng nhận bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới.
Ngoài ra Điều 5 Nghị định 67/2023/NĐ-CP có quy định:
Điều 5. Đối tượng bảo hiểm
Đối tượng bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới là trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới đối với người thứ ba, hành khách theo quy định của pháp luật.
Theo quy định trên, giấy chứng nhận bảo hiểm trách nhiệm dân sự là một trong các loại giấy tờ bắt buộc người điều khiển phương tiện phải mang theo khi tham gia giao thông. Loại bảo hiểm này nhằm đảm bảo rằng trong trường hợp gây tai nạn, chủ xe có nguồn tài chính để bồi thường thiệt hại cho bên thứ ba hoặc hành khách bị ảnh hưởng. Đây là cơ chế bảo vệ cộng đồng, chứ không phải quyền lợi riêng của người mua bảo hiểm.
Pháp luật cũng không chấp nhận lý do như xe ít sử dụng, xe chỉ đi trong khu dân cư hay xe vừa mua chưa kịp mua bảo hiểm. Chỉ cần lưu thông trên đường mà không có bảo hiểm hợp lệ là đã vi phạm. Mức phạt hiện nay từ 100.000 đồng đến 200.000 đồng theo Nghị định 100/2019/NĐ-CP (được sửa đổi bởi Nghị định 123/2021/NĐ-CP). Ngoài ra, nếu gây tai nạn mà không có bảo hiểm, chủ xe sẽ phải tự bỏ tiền túi bồi thường, không được công ty bảo hiểm hỗ trợ.
Tình huống giả định
Anh Nguyễn Văn Thế, 29 tuổi, là nhân viên giao hàng tự do tại quận Gò Vấp, TP.HCM. Do thường xuyên di chuyển bằng xe máy, anh khá quan tâm đến giấy tờ xe và bảo dưỡng định kỳ. Tuy nhiên, gần đây anh đổi sang một chiếc xe cũ mua lại từ người quen, giấy bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ xe cũ vẫn còn hạn nên anh chưa vội mua mới.
Vào sáng thứ Tư, trong lúc đang giao hàng ở đường Phạm Văn Chiêu, anh Thế bị lực lượng CSGT yêu cầu dừng xe để kiểm tra hành chính. Khi xuất trình giấy tờ, anh có đầy đủ bằng lái, đăng ký xe, nhưng khi đưa ra giấy bảo hiểm thì CSGT phát hiện người đứng tên là chủ xe cũ và địa chỉ cũng không trùng khớp với giấy đăng ký.
Anh Thế giải thích rằng xe mới mua, giấy bảo hiểm còn hạn nên nghĩ không cần đổi tên. Tuy nhiên, CSGT lập tức lập biên bản vì giấy bảo hiểm không còn hợp lệ, do chủ sở hữu đã chuyển giao quyền sử dụng. Ngoài bị phạt hành chính 150.000 đồng vì không có bảo hiểm hợp lệ, anh Thế còn được yêu cầu bổ sung đầy đủ giấy tờ trước khi tiếp tục hành nghề giao hàng.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Bảo hiểm xe máy có thể mua trong bao lâu là hợp lệ? Có được mua dưới 1 năm không?
Thời hạn của bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới được quy định cụ thể tại Điều 9 Nghị định 67/2023/NĐ-CP:
Điều 9. Thời hạn bảo hiểm
1. Thời hạn bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới tối thiểu là 1 năm và tối đa là 3 năm, trừ các trường hợp thời hạn bảo hiểm dưới 1 năm sau đây:
a) Xe cơ giới nước ngoài tạm nhập, tái xuất có thời hạn tham gia giao thông trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam dưới 1 năm.
b) Xe cơ giới có niên hạn sử dụng nhỏ hơn 1 năm theo quy định của pháp luật.
c) Xe cơ giới thuộc đối tượng đăng ký tạm thời theo quy định của Bộ trưởng Bộ Công an.2. Trường hợp chủ xe cơ giới có nhiều xe tham gia bảo hiểm vào nhiều thời điểm khác nhau trong năm nhưng đến năm tiếp theo có nhu cầu đưa về cùng một thời điểm bảo hiểm để quản lý, thời hạn bảo hiểm của các xe này có thể nhỏ hơn 1 năm...
3. Trong thời hạn còn hiệu lực ghi trên Giấy chứng nhận bảo hiểm, nếu có sự chuyển quyền sở hữu xe cơ giới, chủ xe cơ giới cũ có quyền chấm dứt thực hiện hợp đồng bảo hiểm...
Theo quy định, thời hạn bảo hiểm xe máy thông thường từ 1 đến 3 năm, nhằm đảm bảo trách nhiệm dân sự liên tục. Tuy nhiên, trong một số trường hợp đặc biệt như xe tạm nhập, xe sắp hết niên hạn, xe đăng ký tạm thời hoặc muốn đồng bộ thời hạn nhiều xe, bảo hiểm có thể được cấp dưới 1 năm.
Dù thời hạn ra sao, giấy chứng nhận bảo hiểm chỉ có giá trị khi đúng thông tin chủ xe. Trường hợp xe đã bán, người mua không được sử dụng lại bảo hiểm cũ, mà phải mua hợp đồng mới đứng tên mình. Bởi lẽ, bảo hiểm gắn với người có trách nhiệm dân sự, không chỉ với phương tiện.
Tình huống giả định
Anh Nguyễn Văn Hòa, 42 tuổi, sống tại huyện Hóc Môn, TP.HCM, làm nghề chở thuê và thỉnh thoảng đi giao hàng cho xưởng mộc của người quen. Gia đình anh có ba chiếc xe máy: một xe tay ga vợ anh sử dụng hằng ngày, một xe số anh dùng để đi làm, và một xe ba gác máy chuyên chở vật liệu xây dựng khi có khách gọi. Mỗi chiếc xe đều được mua vào thời điểm khác nhau, nên giấy bảo hiểm trách nhiệm dân sự cũng có ngày hết hạn không đồng đều – chiếc thì hết vào tháng 2, chiếc khác hết hạn vào tháng 6, còn lại đến tận tháng 10.
Một lần, khi đang chạy xe đi giao gỗ cho khách ở Bình Tân, anh Hòa bị CSGT dừng xe kiểm tra và phát hiện giấy bảo hiểm của xe ba gác đã hết hạn hơn 10 ngày. Dù chỉ bị phạt 150.000 đồng, nhưng sự việc khiến anh khá bối rối vì thực sự không nhớ nổi từng xe hết bảo hiểm lúc nào. Từ đó, anh quyết định sẽ làm lại bảo hiểm cho cả ba xe sao cho hết hạn cùng một lúc để dễ theo dõi.
Đầu tháng 3/2025, anh Hòa ghé vào một đại lý bảo hiểm quen ở gần chợ Bà Điểm để mua mới ba hợp đồng bảo hiểm. Khi đến lượt xe vợ anh, do giấy cũ vừa mới được gia hạn hồi đầu tháng 2, anh chỉ muốn làm bảo hiểm mới cho 11 tháng để khớp với thời điểm các xe còn lại. Tuy nhiên, nhân viên đại lý bảo hiểm ban đầu hơi ngập ngừng vì không chắc có được làm bảo hiểm dưới 1 năm hay không.
Sau khi liên hệ bộ phận kỹ thuật để xác minh trường hợp này, đại lý xác nhận đây là trường hợp hợp lệ theo quy định hiện hành vì có lý do quản lý nhiều phương tiện cùng lúc. Cuối cùng, anh Hòa được cấp ba giấy chứng nhận bảo hiểm cho ba xe, tất cả đều có thời hạn kết thúc vào cuối tháng 2/2026.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Bảo hiểm trách nhiệm dân sự là loại giấy tờ bắt buộc khi điều khiển xe máy, không phân biệt tần suất sử dụng hay tình trạng phương tiện. Người điều khiển xe nếu không có hoặc không mang theo giấy bảo hiểm hợp lệ vẫn bị xử phạt hành chính. Về thời hạn, pháp luật quy định thông thường từ 1 đến 3 năm, nhưng có những trường hợp đặc biệt được cấp bảo hiểm ngắn hạn dưới 1 năm.
