TP.HCM đang đẩy mạnh các chính sách hỗ trợ dân số nhằm khuyến khích phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi, trong đó có chính sách hỗ trợ một lần với mức 3 triệu đồng. Tuy nhiên, điều kiện cư trú là một yếu tố quan trọng quyết định việc thụ hưởng chính sách này. Bên cạnh đó, quy định về quyền và nghĩa vụ của công dân, cũng như nguồn kinh phí thực hiện hỗ trợ đang là những nội dung cần được làm rõ.
1. Phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi nhưng không có thường trú có được nhận hỗ trợ 3 triệu đồng?
Khoản 2 Điều 1 và Khoản 2 Điều 2 Nghị quyết 40/2024/NQ-HĐND quy định:
Nghị quyết 40/2024/NQ-HĐND
Điều 1. Phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng
...
2. Đối tượng áp dụng
a) Tập thể: các phường, xã, thị trấn (gọi chung là xã); khu phố, ấp (gọi chung là ấp) trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh thực hiện tốt công tác dân số;
b) Cá nhân: công dân Việt Nam cư trú trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh thực hiện tốt chính sách dân số;
c) Cơ quan, đơn vị, tổ chức, cá nhân khác có liên quan.
Điều 2. Nội dung khuyến khích, khen thưởng, hỗ trợ giải quyết tình trạng mức sinh thấp
...
2. Cá nhân
Phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi được hỗ trợ một lần bằng tiền là 3.000.000 đồng (ba triệu đồng).
Theo quy định trên, việc hỗ trợ 3 triệu đồng là chính sách dân số đặc thù áp dụng tại địa bàn TP.HCM, dành riêng cho những phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi. Tuy nhiên, không phải bất kỳ phụ nữ nào cũng được hưởng khoản tiền này. Điều kiện tiên quyết là người đó phải là công dân cư trú tại TP.HCM, cụ thể là có đăng ký thường trú hoặc tạm trú hợp pháp trên địa bàn thành phố.
Ngoài điều kiện cư trú, người nhận hỗ trợ còn phải “thực hiện tốt chính sách dân số” – nghĩa là có ý thức và hành vi phù hợp với định hướng chung như sinh đủ hai con, đúng độ tuổi quy định, không vi phạm các chính sách dân số khác. Các phường, quận sẽ là đơn vị trực tiếp xác minh và đề xuất danh sách đủ điều kiện.
Tình huống giả định:
Cư trú tạm thời không hợp lệ khiến không được nhận hỗ trợ
Chị Nguyễn Thị Hạnh (32 tuổi), quê ở Đồng Tháp, lên TP.HCM làm việc từ năm 2020 nhưng chỉ thuê trọ và không đăng ký tạm trú. Đến năm 2024, chị sinh con thứ hai khi vừa tròn 32 tuổi. Tin rằng mình đủ điều kiện được hỗ trợ, chị nộp hồ sơ tại UBND phường nơi mình đang ở.
Tuy nhiên, hồ sơ của chị bị từ chối vì không có căn cứ chứng minh cư trú hợp pháp tại TP.HCM. Theo xác minh từ công an khu vực, chị chưa từng làm thủ tục đăng ký tạm trú hay cập nhật thông tin cư trú lên hệ thống quốc gia. Do đó, dù sinh đủ 2 con và đúng độ tuổi quy định, chị vẫn không đủ điều kiện nhận hỗ trợ 3 triệu đồng theo Nghị quyết 40/2024/NQ-HĐND.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
2. Công dân có quyền và nghĩa vụ gì trong công tác dân số?
Điều 4 Pháp lệnh Dân số năm 2003 quy định:
Pháp lệnh Dân số năm 2003
Điều 4. Quyền và nghĩa vụ của công dân về công tác dân số
1. Công dân có các quyền sau đây:
a) Được cung cấp thông tin về dân số;
b) Được cung cấp các dịch vụ dân số có chất lượng, thuận tiện, an toàn và được giữ bí mật theo quy định của pháp luật;
c) Lựa chọn các biện pháp chăm sóc sức khoẻ sinh sản, kế hoạch hoá gia đình và nâng cao chất lượng dân số;
d) Lựa chọn nơi cư trú phù hợp với quy định của pháp luật.
2. Công dân có các nghĩa vụ sau đây:
a) Thực hiện kế hoạch hoá gia đình; xây dựng quy mô gia đình ít con, no ấm, bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc và bền vững;
b) Thực hiện các biện pháp phù hợp để nâng cao thể chất, trí tuệ, tinh thần của bản thân và các thành viên trong gia đình;
c) Tôn trọng lợi ích của Nhà nước, xã hội, cộng đồng trong việc điều chỉnh quy mô dân số, cơ cấu dân số, phân bố dân cư, nâng cao chất lượng dân số;
d) Thực hiện các quy định của Pháp lệnh này và các quy định khác của pháp luật có liên quan đến công tác dân số.
Công tác dân số không chỉ là nhiệm vụ của Nhà nước mà còn là trách nhiệm chung của mọi công dân. Theo quy định tại Pháp lệnh Dân số, mỗi người dân có quyền tiếp cận các thông tin và dịch vụ sinh sản an toàn, lựa chọn biện pháp kế hoạch hóa gia đình phù hợp. Bên cạnh đó, công dân còn có nghĩa vụ thực hiện các chính sách dân số đúng quy định pháp luật, chẳng hạn như không sinh con vượt mức quy định, bảo đảm chăm sóc sức khỏe sinh sản cho các thành viên trong gia đình.
Việc nâng cao chất lượng cuộc sống của mỗi cá nhân và thành viên trong gia đình cũng là một phần quan trọng trong công tác dân số. Thực hiện nghiêm túc các nội dung này giúp đảm bảo sự phát triển cân đối về dân số, qua đó tạo nền tảng cho các chính sách hỗ trợ và khen thưởng phù hợp của địa phương.
Tình huống giả định:
Không thực hiện đúng chính sách dân số sẽ không được công nhận hỗ trợ
Anh Trần Văn Huy (sinh năm 1989) và chị Lê Thị Hòa (sinh năm 1991) cư trú tại Quận 8, TP.HCM. Trong thời gian chung sống, anh chị có 3 người con, lần lượt sinh vào các năm 2015, 2017 và 2023. Năm 2024, chị Hòa nộp hồ sơ đề nghị được nhận hỗ trợ 3 triệu đồng theo chính sách dân số của thành phố vì chị sinh đủ 2 con trước 35 tuổi.
Tuy nhiên, hồ sơ bị từ chối do không đáp ứng tiêu chí “thực hiện tốt chính sách dân số”. UBND phường xác định chị đã sinh con thứ ba không đúng diện cho phép (không thuộc trường hợp miễn trừ). Mặc dù về độ tuổi và thời điểm sinh con là phù hợp, việc vi phạm chính sách dân số khiến chị Hòa không đủ điều kiện nhận hỗ trợ.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Nguồn kinh phí chi trả hỗ trợ cho phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi được lấy từ đâu?
Điều 5 Nghị quyết 40/2024/NQ-HĐND quy định:
Nghị quyết 40/2024/NQ-HĐND
Điều 5. Nguồn kinh phí thực hiện
Nguồn ngân sách nhà nước theo phân cấp ngân sách hiện hành và nguồn kinh phí hợp pháp khác theo quy định.
Chính sách hỗ trợ phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi tại TP.HCM được thực hiện bằng ngân sách nhà nước do thành phố quản lý. Đây là hình thức chi tiêu công nhằm khuyến khích sinh đủ con trong độ tuổi sinh đẻ, góp phần giải quyết tình trạng mức sinh thấp đang diễn ra tại các đô thị lớn. Ngoài ngân sách thành phố, chính sách còn có thể sử dụng các nguồn hợp pháp khác như nguồn vận động xã hội hóa, tài trợ hoặc hỗ trợ từ tổ chức, cá nhân theo quy định của pháp luật.
Việc sử dụng ngân sách tuân theo nguyên tắc phân cấp – nghĩa là UBND cấp phường, quận và thành phố đều có trách nhiệm phân bổ, quản lý và giám sát kinh phí hỗ trợ. Mọi hoạt động chi trả đều phải được thẩm định kỹ lưỡng, công khai, đúng đối tượng, đúng quy trình và không gây thất thoát ngân sách.
Ví dụ thực tế:
TP.HCM chi ngân sách trợ cấp phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi
TP.HCM đang đề xuất một chính sách trợ cấp đặc biệt dành cho phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi, với mục tiêu thúc đẩy mức sinh hợp lý và ổn định cơ cấu dân số trong tương lai. Điều đáng chú ý là toàn bộ khoản trợ cấp này sẽ được chi trả từ ngân sách nhà nước của thành phố. Theo dự thảo do Sở Y tế TP.HCM xây dựng, mức hỗ trợ đề xuất là 3 triệu đồng cho mỗi trường hợp sinh đủ hai con trước mốc 35 tuổi, áp dụng với phụ nữ cư trú hợp pháp tại TP.HCM.
Nguồn kinh phí thực hiện được lấy từ ngân sách sự nghiệp y tế và dân số cấp thành phố, được bố trí hằng năm. Chính sách hiện đang trong quá trình lấy ý kiến góp ý và sẽ được trình HĐND TP xem xét thông qua trong thời gian tới. Nếu được phê duyệt, đây sẽ là lần đầu tiên TP.HCM triển khai một chính sách dân số theo hướng hỗ trợ tài chính cụ thể, góp phần điều chỉnh tỷ lệ sinh thấp đang có xu hướng kéo dài trong nhiều năm trở lại đây.
Nguồn: Báo Tuổi Trẻ
4. Kết luận
Chính sách hỗ trợ 3 triệu đồng cho phụ nữ sinh đủ 2 con trước 35 tuổi tại TP.HCM là một trong những giải pháp khuyến khích sinh con trong bối cảnh mức sinh thấp. Tuy nhiên, để được hưởng chính sách này, người nhận phải có đăng ký cư trú hợp pháp tại TP.HCM và thực hiện tốt chính sách dân số. Bên cạnh đó, quyền và nghĩa vụ về dân số của công dân cũng được quy định rõ trong pháp luật, nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm chung của toàn xã hội.
