Trong đời sống xã hội hiện đại, việc kết hôn giữa người Việt Nam trong nước với người đang sinh sống ở nước ngoài ngày càng phổ biến. Pháp luật hiện hành quy định rõ các trường hợp kết hôn có yếu tố nước ngoài, trong đó bao gồm cả người Việt Nam định cư ở nước ngoài.
1. Việc kết hôn với người Việt Nam định cư ở nước ngoài có được xem là kết hôn có yếu tố nước ngoài không?
Căn cứ vào Điều 126 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định cụ thể như sau:
Luật Hôn nhân và gia đình 2014
Điều 126. Kết hôn có yếu tố nước ngoài
1. Trong việc kết hôn giữa công dân Việt Nam với người nước ngoài, mỗi bên phải tuân theo pháp luật của nước mình về điều kiện kết hôn; nếu việc kết hôn được tiến hành tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền của Việt Nam thì người nước ngoài còn phải tuân theo các quy định của Luật này về điều kiện kết hôn.2. Việc kết hôn giữa những người nước ngoài thường trú ở Việt Nam tại cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam phải tuân theo các quy định của Luật này về điều kiện kết hôn.
Theo quy định trên, người Việt Nam định cư ở nước ngoài khi kết hôn với người Việt Nam thì quan hệ hôn nhân này sẽ được xem là quan hệ hôn nhân có yếu tố nước ngoài. Vì vậy, khi người này kết hôn với công dân Việt Nam trong nước, thủ tục đăng ký kết hôn sẽ áp dụng như với trường hợp kết hôn với người nước ngoài: phải thực hiện tại UBND cấp huyện, đảm bảo điều kiện về tuổi, tình trạng hôn nhân, ý chí tự nguyện và không thuộc các trường hợp cấm kết hôn. Thực tế, pháp luật không phân biệt quốc tịch mà dựa trên yếu tố cư trú, nên dù mang quốc tịch Việt Nam nhưng sinh sống ở nước ngoài thì vẫn thuộc phạm vi điều chỉnh này.
Tình huống giả định
Anh Nguyễn Văn Quân, quốc tịch Việt Nam, định cư tại Canada từ năm 2015, về nước và có nguyện vọng kết hôn với chị Phạm Thị Mỹ Hạnh tại TP.Huế. Anh Quân chuẩn bị các giấy tờ gồm hộ chiếu Việt Nam, giấy xác nhận tình trạng hôn nhân do Đại sứ quán Việt Nam tại Canada cấp, giấy tờ chứng minh nơi cư trú ở Canada và giấy khám sức khỏe. Khi nộp hồ sơ tại UBND quận, cán bộ tư pháp xác nhận đây là trường hợp kết hôn có yếu tố nước ngoài và yêu cầu anh Quân nộp hồ sơ theo quy trình như kết hôn với người nước ngoài. Sau khi kiểm tra đầy đủ giấy tờ và phỏng vấn cả hai bên, UBND quận tiến hành đăng ký kết hôn và cấp Giấy chứng nhận kết hôn trong thời hạn theo quy định.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
2. Thủ tục, hồ sơ mà người kết hôn với người Việt Nam định cư ở nước ngoài cần chuẩn bị là gì?
Căn cứ vào Khoản 1 Điều 38 Luật Hộ tịch 2014 quy định cụ thể như sau:
Điều 38. Thủ tục đăng ký kết hôn
1. Hai bên nam, nữ nộp tờ khai theo mẫu quy định và giấy xác nhận của tổ chức y tế có thẩm quyền của Việt Nam hoặc nước ngoài xác nhận người đó không mắc bệnh tâm thần hoặc bệnh khác mà không có khả năng nhận thức, làm chủ được hành vi của mình cho cơ quan đăng ký hộ tịch.
Người nước ngoài, công dân Việt Nam định cư ở nước ngoài phải nộp thêm giấy tờ chứng minh tình trạng hôn nhân, bản sao hộ chiếu hoặc giấy tờ có giá trị thay hộ chiếu....
Không có sự khác biệt đối với các tài liệu yêu cầu nộp cho hồ sơ giữa người Việt Nam định cư ở nước ngoài và người nước ngoài. Người Việt Nam định cư ở nước ngoài cần cung cấp giấy tờ chứng minh tình trạng hôn nhân do cơ quan đại diện ngoại giao Việt Nam ở nước ngoài cấp hoặc chính quyền nơi cư trú cấp. Bên cạnh đó, giấy tờ cư trú và khám sức khỏe để chứng minh đủ năng lực hành vi dân sự cũng là bắt buộc. Tất cả hồ sơ sẽ được nộp tại UBND cấp huyện nơi người còn lại đang cư trú ở Việt Nam.
Tình huống giả định
Chị Lê Ngọc Trinh, sống tại Cần Thơ, quen anh Trần Hoàng Vũ – một người Việt Nam đang định cư và làm việc tại Úc – qua mạng xã hội. Sau một thời gian tìm hiểu, anh Vũ về nước để làm thủ tục kết hôn. Khi đến UBND quận, anh Vũ nộp các giấy tờ như hộ chiếu, giấy xác nhận độc thân do Đại sứ quán Việt Nam tại Úc cấp, thị thực dài hạn chứng minh cư trú và giấy khám sức khỏe. Hồ sơ của anh phải kèm bản dịch tiếng Việt có công chứng hợp lệ. Cán bộ tư pháp tiếp nhận và hướng dẫn bổ sung bản sao hợp pháp hóa lãnh sự giấy xác nhận độc thân, vì giấy gốc do cơ quan nước ngoài cấp. Sau khi hoàn tất, UBND quận giải quyết thủ tục và cấp Giấy chứng nhận kết hôn trong 15 ngày làm việc.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
Kết luận
Kết hôn với người Việt Nam định cư ở nước ngoài được xem là hôn nhân có yếu tố nước ngoài và hoàn toàn tương đồng với việc kết hôn với người nước ngoài về điều kiện và thủ tục. Người có nhu cầu cần chuẩn bị đầy đủ hồ sơ theo hướng dẫn, thực hiện đúng trình tự tại UBND cấp huyện để bảo đảm tính hợp pháp của quan hệ hôn nhân.
