Trong thực tế đời sống, các tranh chấp, mâu thuẫn có thể bùng phát thành những hành vi đáng tiếc như đập phá, hủy hoại tài sản người khác. Nhiều người cho rằng đây chỉ là hành vi bộc phát, không đáng kể, nhưng pháp luật lại có những quy định xử lý rất chặt chẽ, tùy theo mức độ thiệt hại và hậu quả gây ra. Việc hủy hoại tài sản người khác không chỉ dẫn đến xử phạt hành chính, mà trong nhiều trường hợp còn bị truy cứu trách nhiệm hình sự, để đảm bảo trật tự xã hội, bảo vệ quyền sở hữu tài sản.
1. Mức phạt hành chính với hành vi hủy hoại tài sản của người khác
Quy định này được nêu cụ thể tại Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP như sau:
Điều 15. Vi phạm quy định về gây thiệt hại đến tài sản của tổ chức, cá nhân khác
...
2. Phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:
a) Hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản của cá nhân, tổ chức, trừ trường hợp vi phạm quy định tại điểm b khoản 3 Điều 21 Nghị định này;
...
4. Biện pháp khắc phục hậu quả:
...
c) Buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu đối với hành vi vi phạm quy định tại điểm a khoản 2 Điều này.
Theo Nghị định 144/2021/NĐ-CP, nếu một cá nhân cố tình phá hoại, làm hư hỏng tài sản của người khác (như đập phá xe, đốt cây, xé rách quần áo, làm hỏng tường rào…) mà mức thiệt hại chưa đủ để bị truy cứu trách nhiệm hình sự, người đó sẽ bị phạt hành chính từ 3 đến 5 triệu đồng. Ngoài ra, người vi phạm còn có thể bị áp dụng biện pháp buộc khôi phục tình trạng ban đầu, buộc trả lại tài sản, hoặc tịch thu tang vật vi phạm.
Mức phạt hành chính này chỉ áp dụng với thiệt hại dưới 2 triệu đồng, hoặc các trường hợp không thuộc diện phải truy cứu hình sự. Nếu hành vi gây thiệt hại nghiêm trọng, có yếu tố cấu thành tội phạm (ví dụ, tài sản là phương tiện kiếm sống chính của gia đình, tài sản là cổ vật, di vật…), người vi phạm có thể bị chuyển sang xử lý hình sự, không chỉ dừng lại ở mức phạt hành chính.
Tình huống giả định
Anh Quân và anh Dũng là hàng xóm, lâu nay xảy ra mâu thuẫn tranh chấp ranh đất. Một hôm, do bức xúc chuyện cũ, anh Dũng lén sang khu vườn của gia đình anh Quân, dùng dao chặt phá 5 cây bưởi chuẩn bị đến mùa thu hoạch. Tổng thiệt hại ước tính khoảng 1,5 triệu đồng.
Gia đình anh Quân phát hiện sự việc, lập tức trình báo công an xã. Sau khi xác minh, cơ quan chức năng xác định hành vi của anh Dũng vi phạm điểm a khoản 2 Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, bị phạt hành chính từ 3 đến 5 triệu đồng, đồng thời buộc khôi phục tình trạng ban đầu (trồng lại cây mới hoặc bồi thường thiệt hại tương ứng). Dù số tiền thiệt hại chưa đủ để khởi tố hình sự, anh Dũng vẫn phải chịu trách nhiệm dân sự và bị xử phạt theo quy định.
(Đây là tình huống giả định nhằm minh hoạ vấn đề pháp lý trên)
2. Hủy hoại tài sản người khác có bị xử lý hình sự không?
Quy định này được nêu cụ thể tại Điều 178 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:
Điều 178. Tội hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản
1. Người nào hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản của người khác trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng, tài sản là di vật, cổ hoặc vật có giá trị lịch sử, văn hóa hoặc tài sản trị giá dưới 2.000.000 đồng nhưng thuộc một trong những trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản mà còn vi phạm;
b) Đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;
c) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội;
d) Tài sản là phương tiện kiếm sống chính của người bị hại và gia đình họ; tài sản là kỷ vật, di vật, đồ thờ cúng có giá trị đặc biệt về mặt tinh thần đối với người bị hại.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:
a) Có tổ chức;
b) Gây thiệt hại cho tài sản trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng;
c) Gây thiệt hại tài sản là bảo vật quốc gia;
d) Dùng chất nguy hiểm về cháy, nổ hoặc thủ đoạn nguy hiểm khác;
đ) Để che giấu tội phạm khác;
e) Vì lý do công vụ của người bị hại;
g) Gây thiệt hại cho tài sản trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 1 Điều này;
h) Tái phạm nguy hiểm.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm:
a) Gây thiệt hại cho tài sản trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;
b) Gây thiệt hại cho tài sản trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 1 Điều này.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 20 năm:
a) Gây thiệt hại cho tài sản trị giá 500.000.000 đồng trở lên;
b) Gây thiệt hại cho tài sản trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 1 Điều này.
5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Bộ luật Hình sự quy định rất rõ: ngoài ngưỡng thiệt hại từ 2 triệu đồng, những trường hợp đặc biệt như phá hủy phương tiện kiếm sống chính của người khác, gây ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự, hoặc đã tái phạm… đều có thể bị khởi tố, truy cứu trách nhiệm hình sự.
Cụ thể, người phạm tội có thể bị phạt tiền từ 10 đến 50 triệu đồng, cải tạo không giam giữ đến 3 năm, hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm, tùy tính chất, mức độ vi phạm. Nếu gây hậu quả nghiêm trọng hơn, mức phạt tù có thể lên đến 7 năm. Ngoài hình phạt chính, người phạm tội còn phải bồi thường toàn bộ thiệt hại cho người bị hại.
Tình huống giả định
Anh Nam và anh Hậu xảy ra mâu thuẫn vì tranh chấp chỗ đậu xe trước cửa nhà. Trong lúc nóng giận, anh Hậu đã cầm gạch đập vỡ kính xe ô tô của anh Nam. Chiếc xe vừa mới mua, kính chắn gió được định giá thay mới khoảng 8 triệu đồng.
Anh Nam báo công an địa phương. Sau khi điều tra, công an xác định hành vi của anh Hậu cấu thành tội hủy hoại tài sản theo Điều 178 Bộ luật Hình sự 2015, vì thiệt hại tài sản vượt quá 2 triệu đồng. Anh Hậu bị khởi tố hình sự, đối diện mức phạt tiền hoặc cải tạo không giam giữ đến 3 năm, đồng thời phải bồi thường toàn bộ chi phí sửa chữa xe cho anh Nam.
(Đây là tình huống giả định nhằm minh hoạ vấn đề pháp lý trên)
3. Kết luận
Hành vi hủy hoại tài sản người khác, dù do vô ý hay cố ý đều là vi phạm pháp luật, có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự tùy mức độ thiệt hại. Đối với mức xử phạt hành chính, người vi phạm bị phạt tiền từ 3 đến 5 triệu đồng, kèm biện pháp khắc phục hậu quả. Đối với trường hợp đủ yếu tố cấu thành tội phạm, người vi phạm có thể bị phạt tiền, cải tạo không giam giữ hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.
