Lợi dụng tín ngưỡng và mê tín dị đoan để trục lợi là vấn đề nhức nhối ảnh hưởng đến trật tự xã hội và đời sống người dân. Việc giả làm thầy đồng nhằm mục đích kiếm tiền là hành vi bị pháp luật nghiêm cấm và xử lý nghiêm minh. Pháp luật Việt Nam quy định rõ các mức xử phạt hành chính và hình sự đối với hành vi này nhằm bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân.
1. Giả làm thầy đồng để kiếm tiền bị xử lý như thế nào?
Căn cứ Điều 320 Bộ luật Hình sự 2015, Điều 331 Bộ luật Hình sự 2015 quy định cụ thể như sau:
Điều 320. Tội hành nghề mê tín, dị đoan
1. Người nào dùng bói toán, đồng bóng hoặc các hình thức mê tín, dị đoan khác đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm:
a) Làm chết người;
b) Thu lợi bất chính 200.000.000 đồng trở lên;
c) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội.
3. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng.
Điều 331. Tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân
1. Người nào lợi dụng các quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí, tự do tín ngưỡng, tôn giáo, tự do hội họp, lập hội và các quyền tự do dân chủ khác xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.2. Phạm tội gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.
Hành vi giả làm thầy đồng nhằm lừa đảo chiếm đoạt tài sản là sự kết hợp giữa lợi dụng tín ngưỡng, hành nghề mê tín, di đoan theo Điều 320 Bộ luật Hình sự 2015, lợi dụng quyền tự do tín ngưỡng theo Điều 331 và sử dụng thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt tài sản của người khác. Pháp luật coi đây là hành vi nguy hiểm cho xã hội vì ảnh hưởng xấu đến trật tự công cộng và quyền tài sản của người khác. Tùy vào hậu quả gây ra, người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự, thậm chí bị phạt tù nếu hành vi có tính chất nghiêm trọng.
Tình huống giả định
Ông Lê Văn Tùng, cư trú tại huyện miền núi tỉnh Sơn La, đã lợi dụng lòng tin mê tín dị đoan của cộng đồng dân cư địa phương để tự xưng là thầy đồng, có khả năng “giải hạn”, “trừ tà” và “cầu tài lộc”. Ông Tùng tổ chức các buổi lễ cúng bái tại nhà riêng, thu hút đông đảo người dân trong khu vực tham gia. Mỗi buổi lễ, ông yêu cầu người tham gia đóng góp một khoản tiền rất lớn, đặc biệt là yêu cầu đóng thêm các khoản phí như “tiền lễ”, “tiền công đức” để “tăng cường linh nghiệm”. Ông còn cam kết rằng nếu người dân tham gia nghi lễ thì công việc, cuộc sống của họ sẽ trở nên thuận lợi hơn, tài lộc sẽ dồi dào. Tuy nhiên, thực tế ông chỉ lợi dụng sự mê tín này để trục lợi cá nhân. Nhiều người dân vì tin tưởng vào lời nói của ông Tùng đã giao tiền cho ông, tổng số tiền lên đến hàng chục triệu đồng. Khi nhận được các đơn tố cáo từ người dân và báo cáo của chính quyền địa phương, các cơ quan chức năng đã vào cuộc điều tra. Sau khi tiến hành xác minh và thu thập chứng cứ, ông Tùng bị phát hiện đã lừa đảo chiếm đoạt tài sản của người dân. Hành vi của ông không chỉ gây mất trật tự xã hội mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tinh thần của người dân, khiến họ bị áp lực và tổn thất tài chính. Ông Tùng bị xử phạt hành chính mức tối đa 10 triệu đồng theo Nghị định 144/2021/NĐ-CP vì lợi dụng tín ngưỡng để trục lợi. Cùng với đó, ông Tùng còn bị khởi tố hình sự về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” theo Điều 331 Bộ luật Hình sự 2015. Đây là một vụ việc điển hình về sự lạm dụng tín ngưỡng và mê tín dị đoan để kiếm lợi, cần phải xử lý nghiêm minh để bảo vệ quyền lợi chính đáng của người dân và giữ gìn trật tự xã hội.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
2. Mức xử phạt hành chính với hành vi giả làm thầy đồng
Căn cứ quy định Điều 7 Nghị định 144/2021/NĐ-CP cụ thể như sau
Điều 7. Vi phạm quy định về trật tự công cộng
...
4. Phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:
...
c) Lợi dụng quyền tự do dân chủ, tự do tín ngưỡng, tôn giáo để tổ chức, thuê, xúi giục, lôi kéo, dụ dỗ, kích động người khác xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân;
...
13. Hình thức xử phạt bổ sung:
...
d) Trục xuất đối với người nước ngoài có hành vi vi phạm hành chính quy định tại các điểm c, e và g khoản 4 Điều này.
...
Nếu hành vi giả làm thầy đồng chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm thì có thể bị xử phạt hành chính theo Nghị định 144/2021/NĐ-CP với mức phạt từ 3 triệu đến 5 triệu đồng. Khi có dấu hiệu thực hiện hành vi gian dối, chiếm đoạt tài sản của người khác thì sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định. Mức án tù có thể từ 6 tháng đến 7 năm tùy theo thiệt hại, tính chất nghiêm trọng của vụ việc. Ngoài ra, cơ quan chức năng có thể áp dụng biện pháp bổ sung như tịch thu tang vật, đình chỉ hoạt động và cấm hành nghề trong lĩnh vực tín ngưỡng, tôn giáo.
Tình huống giả định
Bà Nguyễn Thị Hòa, cư trú tại một xã ngoại thành Hà Nội, tự nhận mình là thầy đồng có khả năng “xua đuổi vận hạn” và “cầu tài cầu lộc”, thu hút người dân trong khu vực tham gia các buổi lễ cúng bái tại nhà riêng. Bà yêu cầu mỗi người tham gia đóng góp một khoản tiền lớn để làm lễ, cho rằng đây là một cách “cải vận” giúp họ thu hút may mắn, tăng tài lộc, và giảm bớt xui xẻo. Mặc dù bà Hòa không lừa đảo trực tiếp hay cưỡng ép người dân, nhưng bà đã lợi dụng sự mê tín dị đoan của cộng đồng để trục lợi. Bà không chỉ thu tiền lễ lớn mà còn yêu cầu người tham gia đóng thêm tiền công đức hoặc tiền vật phẩm với lý do cần “điều chỉnh” các yếu tố tâm linh, tạo ra sự tin tưởng mạnh mẽ từ phía người tham gia. Các cơ quan chức năng đã nhận được báo cáo từ người dân và thực hiện điều tra. Qua quá trình thanh tra, Đoàn kiểm tra của UBND xã phát hiện bà Hòa đã vi phạm quy định về mê tín dị đoan, làm ảnh hưởng đến trật tự xã hội và tâm lý người dân. Bà Hòa bị xử phạt hành chính 7 triệu đồng theo Nghị định 144/2021/NĐ-CP vì hành vi lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để trục lợi. Cùng với đó, bà còn bị yêu cầu dừng ngay các hoạt động mê tín dị đoan, không tổ chức các buổi lễ cúng bái, cầu tài lộc nữa. Ngoài việc xử phạt hành chính, cơ quan chức năng cũng nhấn mạnh sự nghiêm cấm hành vi lợi dụng tín ngưỡng để trục lợi, tuyên truyền tới cộng đồng về nguy cơ của mê tín dị đoan. Trường hợp bà Hòa tiếp tục vi phạm hoặc gây hậu quả nghiêm trọng hơn, cơ quan chức năng sẽ xem xét khởi tố theo các quy định hình sự hiện hành.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
Kết luận
Giả làm thầy đồng để kiếm tiền là hành vi vi phạm pháp luật, bị nghiêm cấm và xử lý nghiêm minh theo quy định hiện hành. Tùy vào mức độ vi phạm và hậu quả gây ra, người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự, bảo vệ quyền lợi người dân và đảm bảo trật tự xã hội.
