Trí tuệ nhân tạo (AI) đang trở thành một phần không thể thiếu trong nhiều lĩnh vực của đời sống, từ giáo dục, y tế đến quản lý nhà nước. Trong đó, Gen AI - hay còn gọi là trí tuệ nhân tạo tạo sinh - là một nhánh mới nổi bật nhờ khả năng tự tạo ra văn bản, hình ảnh, âm thanh hoặc mã nguồn từ dữ liệu đầu vào. Nhận thấy tiềm năng lớn từ công nghệ này, Việt Nam đã ban hành Chiến lược phát triển AI với nhiều mục tiêu cụ thể đến năm 2030, trong đó nhấn mạnh vai trò ứng dụng vào chính phủ số, đô thị thông minh và cải cách thủ tục hành chính.
1. Gen AI là gì? Nó khác gì với AI thông thường?
Căn cứ khoản 18 và khoản 19 Điều 2 Thông tư 02/2025/TT-BGDĐT, quy định như sau:
Điều 2. Giải thích từ ngữ
Trong Thông tư này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
18. Trí tuệ nhân tạo (viết tắt là AI) là việc phát triển các hệ thống máy móc có khả năng thực hiện các nhiệm vụ đòi hỏi trí tuệ con người như học tập, suy luận và giải quyết vấn đề.
19. Trí tuệ nhân tạo tạo sinh (Generative Artificial Intelligence hay còn gọi là Gen AI) là một lĩnh vực thuộc AI tập trung vào việc tạo ra dữ liệu mới, có thể là văn bản, hình ảnh, âm thanh, hoặc video, mã nguồn lập trình dựa trên dữ liệu đầu vào đã được huấn luyện trước đó.
Gen AI là một nhánh thuộc lĩnh vực trí tuệ nhân tạo, có khả năng tạo ra sản phẩm hoàn toàn mới từ dữ liệu đã học. Ví dụ điển hình là việc Gen AI có thể viết văn bản, sáng tác nhạc, tạo hình ảnh, thậm chí viết mã lập trình mà không cần con người chỉ định cụ thể từng bước.
So với AI truyền thống - vốn thiên về việc phân tích, nhận diện mẫu hoặc dự đoán kết quả từ dữ liệu đầu vào (ví dụ: nhận diện khuôn mặt, phân loại email rác), Gen AI lại tái tạo và sản sinh nội dung mới theo cách gần giống tư duy sáng tạo của con người. Nhờ đó, Gen AI mang tính đột phá hơn và được xem là nền tảng cho nhiều ứng dụng tiên tiến trong tương lai như trợ lý ảo, giáo dục cá nhân hóa, thiết kế đồ họa tự động…
Chính sự khác biệt này khiến Gen AI không chỉ là một công cụ xử lý dữ liệu mà còn được đánh giá là công nghệ tạo ra "sản phẩm tri thức", có khả năng thay đổi cách con người học tập, làm việc và sáng tạo nội dung trong nhiều lĩnh vực.
Tình huống giả định:
Giáo viên sử dụng Gen AI để tạo bài giảng lịch sử sinh động hơn
Anh Nguyễn Minh Trí, một giáo viên THPT tại TP.HCM, được giao xây dựng nội dung giảng dạy môn Lịch sử kết hợp công nghệ để tăng tương tác với học sinh. Sau khi tìm hiểu, anh Trí bắt đầu sử dụng một công cụ Gen AI để tạo các đoạn văn mô tả lịch sử theo phong cách kể chuyện, đi kèm hình minh họa sinh động do AI tự tạo từ mô tả bằng tiếng Việt.
Ban đầu, anh tưởng đó chỉ là một công cụ hỗ trợ văn bản đơn giản như các ứng dụng gợi ý từ khóa. Tuy nhiên, sau vài lần thử nghiệm, anh nhận ra điểm khác biệt rõ rệt: công cụ không chỉ trả lời có sẵn mà còn tạo ra nội dung hoàn toàn mới, từ hình ảnh lịch sử được vẽ lại theo phong cách hoạt hình, đến các đoạn hội thoại mô phỏng nhân vật lịch sử.
Khi đối chiếu lại với khái niệm trong Thông tư 02/2025/TT-BGDĐT, anh Trí hiểu rằng công cụ mình đang dùng là một dạng trí tuệ nhân tạo tạo sinh – Gen AI, với khả năng sáng tạo ra nội dung mới dựa trên mô hình dữ liệu đã được huấn luyện. Nhờ Gen AI, bài giảng của anh trở nên sinh động và học sinh tiếp thu hiệu quả hơn.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
2. Chiến lược phát triển AI theo Quyết định 2259 có mục tiêu gì?
Căn cứ Mục IV Quyết định 2259/QĐ-BTTTT năm 2022 của Bộ Thông tin và Truyền thông, quy định như sau:
Quyết định 2259/QĐ-BTTTT
IV. MỤC TIÊU ĐẾN 2030
1. Phát triển AI ứng dụng cho Chính phủ số theo định hướng tại Quyết định số 942/QĐ-TTg ngày 15/6/2021, cho 8 lĩnh vực ưu tiên chuyển đổi số theo Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 03/6/2020 và cho 7 ngành, lĩnh vực trọng điểm tập trung phát triển kinh tế số và xã hội số theo Quyết định số 411/QĐ-TTg ngày 31/3/2022 của Thủ tướng Chính phủ.
2. AI ứng dụng góp phần thông minh hóa 100% thủ tục hành chính có đủ điều kiện cung cấp trực tuyến.
3. 100% đô thị ở Việt Nam triển khai AI ứng dụng để giải quyết các vấn đề bức thiết của xã hội tại các đô thị.
4. Đào tạo, bồi dưỡng kiến thức về AI ứng dụng cho tối thiểu 1.000 cán bộ, chuyên gia trong các cơ quan nhà nước ở trung ương, địa phương và các Tập đoàn, Tổng Công ty nhà nước.
5. 100% cơ quan nhà nước cấp bộ, tỉnh tham gia mở dữ liệu và cung cấp dữ liệu mở phục vụ phát triển AI ứng dụng cho kinh tế số, xã hội số, Chính phủ số.
Chiến lược phát triển AI đến năm 2030 đặt ra mục tiêu rõ ràng là đưa trí tuệ nhân tạo vào mọi lĩnh vực cốt lõi của đời sống từ quản lý nhà nước, dịch vụ công cho đến điều hành đô thị và nâng cao hiệu quả hoạt động của nền kinh tế.
Trọng tâm trước hết là xây dựng Chính phủ số thông minh, nơi AI được ứng dụng để tự động hóa, tối ưu hóa và cá nhân hóa dịch vụ công. Ví dụ, các thủ tục hành chính như cấp phép, đăng ký hộ khẩu, hoặc thanh toán thuế sẽ được tự động xử lý bởi hệ thống có tích hợp AI, giảm thời gian và chi phí cho người dân.
Thứ hai là triển khai AI trong đô thị thông minh, với các ứng dụng như cảnh báo giao thông, xử lý rác thải, phân tích chất lượng không khí, điều hành giao thông hoặc phản ánh hiện trường qua hệ thống camera góp phần nâng cao chất lượng sống cho người dân đô thị.
Về nguồn lực, chiến lược đặt mục tiêu đào tạo ít nhất 1.000 cán bộ và chuyên gia về AI ứng dụng trong khu vực công, đồng thời yêu cầu 100% cơ quan cấp bộ và tỉnh phải mở dữ liệu để phục vụ nghiên cứu và triển khai các giải pháp AI. Mở dữ liệu là điều kiện tiên quyết để các hệ thống AI học hỏi, phân tích và đưa ra giải pháp hiệu quả hơn.
Mục tiêu tổng thể là hình thành một hạ tầng trí tuệ nhân tạo vững chắc, đảm bảo Việt Nam không chỉ tiêu dùng công nghệ mà còn có khả năng làm chủ và sáng tạo các ứng dụng AI phục vụ phát triển bền vững.
Tình huống giả định:
Cán bộ phường học sử dụng AI để tự động hoá quy trình xác nhận hộ khẩu
Bà Trần Thị Thu Huyền, một cán bộ tư pháp - hộ tịch phường tại TP. Đà Nẵng, thường xuyên phải xử lý hàng trăm đơn xác nhận tạm trú, thường trú mỗi tháng. Công việc lặp đi lặp lại, trong khi hồ sơ chủ yếu trùng mẫu khiến thời gian xử lý kéo dài, đôi lúc sai sót.
Cuối năm 2025, địa phương bắt đầu triển khai phần mềm tích hợp AI hỗ trợ xác minh dữ liệu hộ khẩu. Hệ thống này có thể đối chiếu thông tin người dân với dữ liệu dân cư, tự động đề xuất nội dung xác nhận theo mẫu phù hợp. Sau một thời gian sử dụng, bà Huyền nhận thấy thời gian xử lý mỗi hồ sơ giảm gần 70%, tỉ lệ sai sót cũng giảm đáng kể.
Khi đối chiếu với mục tiêu tại Mục VI Quyết định 2259/QĐ-BTTTT, trường hợp này minh họa cho việc AI đã hỗ trợ "thông minh hóa" thủ tục hành chính – đúng với định hướng đưa 100% thủ tục đủ điều kiện lên trực tuyến và có sự hỗ trợ từ công nghệ AI trong xử lý.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Kết luận
Gen AI là nhánh của trí tuệ nhân tạo có khả năng tạo ra nội dung mới như văn bản, hình ảnh, âm thanh… giúp mở rộng ứng dụng AI trong nhiều lĩnh vực sáng tạo. Để tận dụng tiềm năng đó, Chiến lược quốc gia về phát triển AI theo Quyết định 2259 đặt mục tiêu đến năm 2030 đưa AI vào phục vụ chính phủ số, đô thị thông minh, cải cách hành chính và đào tạo nguồn nhân lực phục vụ kinh tế số, xã hội số.
