Trong nhiều vụ đánh bạc bị xử lý, có không ít người khai rằng mình chỉ đứng xem chứ không tham gia nên nghĩ sẽ không bị xử phạt. Tuy nhiên, pháp luật không chỉ xử lý người chơi mà còn xem xét hành vi của những người có mặt tại nơi đánh bạc. Để xác định người đứng xem có vi phạm hay không, cần làm rõ khái niệm tham gia đánh bạc và các căn cứ xử phạt liên quan.
1. Người chỉ đứng xem đánh bài có bị xử phạt không?
Điều 321 Bộ luật Hình sự 2015 quy định cụ thể:
Điều 321. Tội đánh bạc
1. Người nào đánh bạc trái phép dưới bất kỳ hình thức nào được thua bằng tiền hay hiện vật trị giá từ 5.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng hoặc dưới 5.000.000 đồng, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc hành vi quy định tại Điều 322 của Bộ luật này hoặc bị kết án về tội này hoặc tội quy định tại Điều 322 của Bộ luật này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm:
a) Có tính chất chuyên nghiệp;
b) Tiền hoặc hiện vật dùng đánh bạc trị giá 50.000.000 đồng trở lên;
c) Sử dụng mạng internet, mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử để phạm tội;
d) Tái phạm nguy hiểm.
3. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng.
Theo pháp luật hiện hành, việc “đánh bạc trái phép” bao gồm cả người trực tiếp đánh bài ăn tiền và những người có hành vi tiếp tay, tổ chức, chứa chấp hoặc giúp sức cho hoạt động này. Tuy nhiên, trong thực tế, có nhiều trường hợp người bị bắt giữ tại nơi đánh bạc cho rằng mình chỉ đứng xem mà không tham gia, từ đó gây ra tranh cãi về việc có bị xử lý hay không.
Khoản 1 Điều 321 Bộ luật Hình sự 2015 quy định rất rõ: người tham gia đánh bạc dưới bất kỳ hình thức nào được, thua bằng tiền hoặc hiện vật đều có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Tuy nhiên, để cấu thành tội, người đó phải có hành vi chơi, cá cược, hoặc góp phần tạo điều kiện cho việc đánh bạc diễn ra, như cảnh giới, xóc bài, thu tiền, ghi chép, hoặc ẩn giấu tang vật. Do đó, nếu người đứng xem chỉ chứng kiến mà không có hành vi thể hiện sự đồng lõa, thì chưa đủ yếu tố cấu thành tội đánh bạc.
Tóm lại, người chỉ đứng xem đánh bài sẽ không bị xử lý nếu hoàn toàn không liên quan, nhưng nếu có hành vi cổ vũ, tụ tập tại nơi đánh bạc hoặc hỗ trợ người chơi dưới bất kỳ hình thức nào như chuyển bài, đưa tiền cho người khác đánh thay, thì vẫn có thể bị xử phạt hành chính, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự nếu có dấu hiệu tiếp tay thực tế.
Tình huống giả định
Anh Trần Văn Tâm, 33 tuổi, là công nhân kỹ thuật đang sinh sống tại khu nhà trọ thuộc phường Linh Trung, TP. Thủ Đức (TP.HCM). Trong một buổi tối cuối tuần, sau khi tan ca, anh ghé qua phòng trọ của một người bạn tên Khánh để uống nước, trò chuyện. Khi bước vào, anh Tâm thấy có bốn người khác đang ngồi đánh bài tiến lên ăn tiền trên chiếc chiếu trải giữa phòng. Trên chiếu có các xấp tiền lẻ mệnh giá 20.000 và 50.000 đồng. Anh Tâm hơi bất ngờ nhưng vẫn nán lại vì là người quen và không muốn mất lòng. Anh đứng tựa cửa, tay cầm cốc nước, vừa trò chuyện vừa quan sát ván bài trong chốc lát.
Khoảng 10 phút sau, công an phường bất ngờ ập vào kiểm tra theo tin báo của người dân khu trọ. Tất cả sáu người có mặt trong phòng đều bị yêu cầu giữ nguyên vị trí để lập biên bản, trong đó có cả anh Tâm dù anh không ngồi vào chiếu bạc. Tại trụ sở công an, trong quá trình lấy lời khai, anh Tâm khẳng định mình không tham gia đánh bạc, không đặt tiền, không giữ bài, cũng không hô hào hay giúp đỡ gì cho những người đang chơi. Tuy nhiên, một trong những người bị bắt lại khai rằng trước đó anh Tâm từng gợi ý luật chơi cho một người mới và có nói đùa “ván này mà thắng thì nhớ khao nha”.
Cơ quan công an đã tiến hành xác minh thêm bằng cách trích xuất camera hành lang dãy nhà trọ nhưng không ghi được hình ảnh rõ trong phòng. Trong biên bản hiện trường, anh Tâm được ghi nhận là “đứng xem gần khu vực đánh bạc, không rõ có tham gia hay không”. Sau gần một ngày làm việc, công an xác định không có căn cứ đủ mạnh để chứng minh anh Tâm có vai trò đồng phạm hay giúp sức. Tuy nhiên, anh vẫn phải viết bản tường trình cam kết không tái phạm và bị nhắc nhở nghiêm túc về việc không nên có mặt ở những nơi đang diễn ra hoạt động vi phạm pháp luật.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Làm sao phân biệt người đứng xem và người tham gia đánh bạc?
Khoản 4 Điều 28 Nghị định 144/2021/NĐ-CP quy định cụ thể:
Điều 28. Hành vi đánh bạc trái phép
...
4. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với một trong những hành vi tổ chức đánh bạc sau đây:
a) Rủ rê, lôi kéo, tụ tập người khác để đánh bạc trái phép;
b) Dùng nhà, chỗ ở, phương tiện, địa điểm khác của mình hoặc do mình quản lý để chứa chấp việc đánh bạc;
c) Đặt máy đánh bạc, trò chơi điện tử trái phép;
d) Tổ chức hoạt động cá cược ăn tiền trái phép.
...
Khoản 3 Điều 17 Bộ luật Hình sự 2015 quy định cụ thể:
Điều 17. Đồng phạm
...
3. Người đồng phạm bao gồm người tổ chức, người thực hành, người xúi giục, người giúp sức.
Người thực hành là người trực tiếp thực hiện tội phạm.
Người tổ chức là người chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy việc thực hiện tội phạm.
Người xúi giục là người kích động, dụ dỗ, thúc đẩy người khác thực hiện tội phạm.
Người giúp sức là người tạo điều kiện tinh thần hoặc vật chất cho việc thực hiện tội phạm.
...
Đầu tiên, để xác định một người chỉ là người đứng xem, cần xem xét bốn yếu tố chính:
- Người đó có tham gia chơi, cá cược hoặc chia bài
- Có mang theo tiền bạc hoặc góp tiền cho người khác đánh
- Có giữ vai trò cảnh giới, quản lý tiền, phát hiện công an
- Có hành vi kéo thêm người, khuyến khích người khác tham gia không
Nếu cả bốn yếu tố này đều không có, người đứng xem không bị coi là tham gia đánh bạc. Tuy nhiên, nếu cơ quan công an ghi nhận người đó có thái độ cổ vũ, liên tục hiện diện, có mục đích đến xem, thì vẫn có thể bị xử phạt hành chính theo Nghị định 144/2021/NĐ-CP.
Trường hợp bị truy cứu hình sự, việc người đó bị xác định là đồng phạm sẽ dựa vào Điều 17 Bộ luật Hình sự: có hành vi giúp sức (dù không trực tiếp đánh bạc). Giúp sức ở đây không chỉ là canh gác, mà còn có thể là hành vi giữ tiền, đổi tiền, chuẩn bị dụng cụ chơi. Những hành vi này đều có thể khiến người chỉ đứng xem bị chuyển thành đối tượng bị truy tố..
Tòa án và cơ quan điều tra sẽ căn cứ vào lời khai, tang vật, hình ảnh camera, tin nhắn liên quan để xác định vai trò của từng người có mặt tại hiện trường. Nếu chứng minh được người chỉ đứng xem không liên quan, thì họ không bị xử lý. Nhưng nếu có hành vi thể hiện sự liên quan, dù gián tiếp, vẫn bị đưa vào diện xử lý vi phạm.
Tóm lại, không phải cứ có mặt tại nơi đánh bạc là có tội. Việc xử lý phải căn cứ vào hành vi cụ thể, mức độ liên quan, và người dân hoàn toàn có quyền tự bảo vệ mình nếu không vi phạm.
Tình huống giả định
Ông Lê Văn Dũng, 45 tuổi, là chủ một quán cà phê nhỏ ở thị trấn Long Hồ, tỉnh Vĩnh Long. Do có mối quan hệ quen biết với nhiều khách hàng lâu năm, ông Dũng thường cho phép họ tụ tập đánh bài giải trí tại một góc khuất trong quán vào buổi trưa, nhất là những ngày cuối tuần. Dù không trực tiếp tham gia, ông Dũng vẫn cho mượn bàn ghế, phục vụ nước uống và thu tiền như bình thường. Ông có biết việc chơi bài đôi khi có đặt cược tiền, nhưng cho rằng “chỉ vài chục nghìn đồng, không đáng kể”.
Ngày 3 tháng 6 năm 2024, Công an huyện Long Hồ kiểm tra đột xuất và phát hiện tại quán có bốn người đang đánh bài ăn tiền. Tổng số tiền thu giữ tại chiếu là hơn 2,5 triệu đồng. Cả bốn người bị lập biên bản vì hành vi đánh bạc trái phép. Ông Dũng lúc này đang đứng gần khu vực đó, chứng kiến toàn bộ sự việc nhưng không can thiệp. Khi làm việc với cơ quan chức năng, ông khai rằng mình “chỉ đứng xem, không liên quan” và không hề nhận tiền hoa hồng hay thu thêm phí từ việc tổ chức đánh bạc.
Tuy nhiên, qua xác minh và lời khai từ những người tham gia, công an xác định ông Dũng có biết rõ việc đánh bạc diễn ra thường xuyên trong quán mình, từng nhắc người chơi "nhỏ thôi kẻo công an hỏi", và có dấu hiệu mặc nhiên cho phép hoạt động này diễn ra nhiều ngày liền. Căn cứ vào khoản 4 Điều 28 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, ông Dũng bị xử phạt hành chính 7 triệu đồng vì không tố giác hành vi đánh bạc trái phép. Ngoài ra, ông còn bị yêu cầu cam kết không tái diễn tình trạng để khách sử dụng địa điểm kinh doanh làm nơi tổ chức các hoạt động vi phạm pháp luật.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Việc có mặt tại nơi tổ chức đánh bạc không đồng nghĩa với việc bị xử lý, nhưng người đứng xem vẫn có thể bị xử phạt nếu có hành vi cổ vũ hoặc tiếp tay. Nếu chỉ đứng xem mà không có hành vi vi phạm cụ thể, người đó không bị xử lý hình sự nhưng có thể bị xử phạt hành chính nếu tụ tập không đúng quy định. Trường hợp bị xử phạt không đúng, người dân có quyền khiếu nại và yêu cầu làm rõ vai trò thực tế của mình trong vụ việc.
