Việc sử dụng VPN trong môi trường số hiện nay đang ngày càng trở nên phổ biến, đặc biệt với những người có nhu cầu truy cập mạng riêng hoặc nội dung bị hạn chế. Theo quy định pháp luật, VPN được hiểu là dịch vụ mạng dùng riêng để kết nối từ xa nhằm đảm bảo an toàn thông tin. Nhiều người sử dụng VPN để truy cập các trang web phim 18+, tuy nhiên hành vi này không hẳn đã bị xử phạt theo quy định hiện hành.
1. VPN được hiểu như thế nào theo quy định hiện hành?
Khoản 10 Điều 3 Quy chế ban hành kèm theo Quyết định 4105/QĐ-BKHCN năm 2019 quy định như sau:
Quyết định 4105/QĐ-BKHCN năm 2019
Điều 3. Giải thích thuật ngữ
...
10. Truy cập mạng nội bộ từ xa (Virtual Private Network – VPN) là dịch vụ mạng dùng riêng để kết nối máy tính của các cơ quan, đơn vị hoặc cá nhân vào mạng Bộ nhằm đảm bảo an toàn an ninh thông tin trên đường truyền.
...
Theo định nghĩa chính thức nêu trên, VPN là một dạng kết nối mạng riêng giúp người dùng truy cập từ xa vào hệ thống mạng nội bộ của một tổ chức, đơn vị. Công dụng chính của VPN là mã hóa dữ liệu và bảo vệ thông tin trên đường truyền, từ đó đảm bảo an toàn cho dữ liệu khi kết nối qua môi trường Internet. VPN thường được sử dụng trong bối cảnh làm việc từ xa, truy cập hệ thống nội bộ của cơ quan nhà nước hoặc doanh nghiệp.
Khác với quan niệm phổ biến cho rằng VPN là công cụ vượt rào để truy cập các nội dung bị chặn, bản chất pháp lý của VPN chỉ đơn thuần là một phương tiện kỹ thuật để tạo ra kết nối an toàn. Việc sử dụng VPN không bị cấm trong pháp luật Việt Nam, miễn là không dùng nó để phục vụ các hành vi vi phạm pháp luật như phát tán nội dung độc hại, đánh bạc trực tuyến hoặc tấn công mạng. Nói cách khác, công cụ VPN không xấu, nhưng hành vi sử dụng VPN vào mục đích trái pháp luật mới là yếu tố bị điều chỉnh.
Tình huống giả định
Anh Nguyễn Minh Hoàng làm việc từ xa cho một công ty công nghệ có trụ sở tại Hà Nội. Do đặc thù công việc phải thường xuyên xử lý dữ liệu nội bộ trên hệ thống công ty, Hoàng được cấp quyền truy cập VPN để làm việc an toàn qua mạng công cộng. Trong thời gian công tác tại Cần Thơ, anh sử dụng VPN để đăng nhập vào hệ thống mạng nội bộ và làm việc từ khách sạn. Dù hệ thống mạng Wi-Fi tại khách sạn không được mã hóa mạnh, việc sử dụng VPN đã giúp anh đảm bảo dữ liệu được truyền đi an toàn, không bị rò rỉ ra bên ngoài. Trong suốt quá trình làm việc, không có bất kỳ vấn đề pháp lý nào phát sinh liên quan đến việc anh sử dụng VPN để truy cập tài nguyên nội bộ.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Dùng VPN xem phim 18+ có bị xử phạt không?
Điểm b khoản 4 Điều 102 Nghị định 15/2020/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 102. Vi phạm quy định về lưu trữ, cho thuê, truyền đưa, cung cấp, truy nhập, thu thập, xử lý, trao đổi và sử dụng thông tin
...
4. Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau:
…b) Cung cấp, trao đổi, truyền đưa, lưu trữ, sử dụng thông tin, dịch vụ có nội dung đánh bạc hoặc phục vụ đánh bạc; dâm ô, đồi trụy, mê tín dị đoan, trái đạo đức, thuần phong mỹ tục của dân tộc.
...
Hiện nay, pháp luật Việt Nam không cấm việc cá nhân sử dụng VPN để truy cập mạng, miễn là không dùng công cụ này vào mục đích vi phạm pháp luật. Theo điểm b khoản 4 Điều 102 Nghị định 15/2020/NĐ-CP, hành vi bị xử phạt là cung cấp, lưu trữ, truyền đưa hoặc sử dụng thông tin có nội dung đồi trụy, dâm ô, trái thuần phong mỹ tục. Tuy nhiên, quy định này không đề cập đến việc chỉ “xem” nội dung 18+ khi không phát tán hoặc lưu trữ trái phép.
Do đó, việc dùng VPN để truy cập các trang web nước ngoài có nội dung người lớn, nếu chỉ dừng lại ở việc xem cá nhân, không lưu trữ nội dung bị cấm, không phát tán cho người khác hoặc không chia sẻ công khai, thì chưa đủ căn cứ để bị xử phạt. Công cụ VPN, về bản chất, chỉ là phương tiện giúp kết nối vào mạng riêng, không phải là hành vi vi phạm nếu mục đích sử dụng không trái luật.
Tuy nhiên, nếu cá nhân dùng VPN để truy cập các trang web có nội dung khiêu dâm bị cấm tại Việt Nam, tải về các tệp phim, hình ảnh, hoặc phát tán qua mạng xã hội, nhóm chat, website cá nhân..., thì có thể bị xử phạt hành chính hoặc thậm chí bị xử lý hình sự tùy theo mức độ. Trong một số trường hợp, việc cố tình dùng VPN để ẩn danh, che giấu hành vi truyền đưa nội dung vi phạm còn có thể được xem là tình tiết tăng nặng, đặc biệt nếu hành vi mang tính lặp lại, có tổ chức hoặc gây ảnh hưởng trên diện rộng.
Tình huống giả định
Chị Trần Thanh Hà, 28 tuổi, sống tại TP. Hồ Chí Minh, thường sử dụng VPN để truy cập một số trang web phim nước ngoài nhằm xem các bộ phim giới hạn vùng, trong đó có cả nội dung 18+ có thu phí. Chị không chia sẻ tài khoản, không tải phim về máy, không đăng lại bất kỳ nội dung nào lên mạng xã hội hay nền tảng trực tuyến.
Trong một lần kiểm tra bảo mật hệ thống mạng tại công ty, bộ phận IT phát hiện một số truy cập đến các trang phim có nội dung nhạy cảm từ địa chỉ IP VPN chị đang sử dụng. Vấn đề được báo cáo lên quản lý, nhưng sau khi xác minh, không có hành vi vi phạm nào đủ căn cứ xử phạt hành chính hay truy cứu trách nhiệm hình sự. Công ty chỉ nhắc nhở về quy định sử dụng mạng nội bộ nơi làm việc, còn chị Hà không bị cơ quan chức năng xử lý.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
VPN là công cụ hỗ trợ truy cập mạng nội bộ từ xa, được pháp luật công nhận và không bị cấm sử dụng. Nếu chỉ dùng VPN để xem phim 18+ mà không phát tán hay lưu trữ nội dung vi phạm, người dùng sẽ không bị xử phạt. Tuy nhiên, hành vi truyền đưa, chia sẻ hoặc tàng trữ nội dung đồi trụy vẫn có thể bị xử lý theo quy định pháp luật hiện hành.
