Việc đốt rác ngoài trời vẫn đang diễn ra ở nhiều địa phương, đặc biệt là tại khu vực nông thôn. Tuy nhiên, hành vi này không chỉ gây ô nhiễm không khí mà còn tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người dân và môi trường sống. Trên thực tế, pháp luật hiện hành đã có quy định cấm hành vi đốt chất thải rắn không đúng kỹ thuật. Đồng thời, người vi phạm còn có thể bị xử phạt với mức tiền lên đến hàng trăm triệu đồng tùy theo khối lượng chất thải bị đốt trái quy định.
1. Đốt chất thải rắn ngoài trời có bị cấm không?
Căn cứ theo Điều 6 Luật Bảo vệ môi trường 2020, quy định rõ:
Điều 6. Các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động bảo vệ môi trường
1. Vận chuyển, chôn, lấp, đổ, thải, đốt chất thải rắn, chất thải nguy hại không đúng quy trình kỹ thuật, quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường.
...
9. Che giấu hành vi gây ô nhiễm môi trường, cản trở, làm sai lệch thông tin, gian dối trong hoạt động bảo vệ môi trường dẫn đến hậu quả xấu đối với môi trường.
...
Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã xác định rất rõ ràng các hành vi bị cấm, trong đó hành vi đốt chất thải rắn không đúng quy định là vi phạm pháp luật. Chất thải rắn thông thường bao gồm rác sinh hoạt, phế liệu xây dựng, vật liệu bỏ đi… khi bị đốt ngoài trời có thể sinh ra khí độc, bụi mịn, hợp chất gây ung thư và khói ảnh hưởng đến hệ hô hấp.
Việc tự ý đốt rác trong sân, bãi đất trống hoặc bên đường, dù là để xử lý rác cá nhân, vẫn bị coi là hành vi gây ô nhiễm nếu không thực hiện đúng quy trình kỹ thuật được cơ quan nhà nước cho phép. Luật cũng không phân biệt người dân, cơ sở kinh doanh hay tổ chức; miễn là có hành vi đốt chất thải sai quy định thì đều thuộc nhóm hành vi bị nghiêm cấm.
Không những vậy, Luật còn nghiêm cấm các hành vi che giấu, bao che hoặc cản trở việc phát hiện hành vi gây ô nhiễm môi trường (khoản 9 Điều 6). Như vậy, kể cả khi hành vi đốt rác diễn ra ở khu vực dân cư mà không bị phát hiện kịp thời, vẫn bị xử lý nếu bị lập biên bản, ghi hình hoặc có khiếu nại từ người dân xung quanh.
Tình huống giả định:
Đốt rác sân sau gây khói mù cả xóm tại huyện Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh
-
Người dân đốt rác để “giữ vệ sinh”
Tháng 5/2025, ông Phan Văn Tùng (53 tuổi), trú tại xã Hóc Môn, TP. Hồ Chí Minh, thường xuyên đốt rác thải sinh hoạt tại sân sau nhà để “cho sạch sẽ và đỡ tốn công đổ rác”. Mỗi lần gom đủ một lượng lớn vỏ hộp nhựa, bao bì, rác thải từ nhà bếp, ông đốt trực tiếp ngoài trời vào khoảng 4 - 5 giờ chiều. -
Khói mù cả khu dân cư và bị người dân phản ánh
Khói từ việc đốt rác bay vào các hộ liền kề, gây ngạt, cay mắt và mùi khét, đặc biệt ảnh hưởng đến nhà bà Nguyễn Thị Loan có con nhỏ bị hen suyễn. Sau nhiều lần góp ý không hiệu quả, bà Loan phản ánh lên UBND xã kèm hình ảnh quay lại các lần ông Tùng đốt rác. -
Chính quyền lập biên bản và yêu cầu chấm dứt hành vi
Sau khi kiểm tra thực tế, cán bộ môi trường của xã lập biên bản vi phạm, nhắc nhở ông Tùng về việc đốt rác ngoài trời là hành vi bị cấm theo Điều 6 Luật Bảo vệ môi trường 2020. Ông Tùng được yêu cầu ngừng ngay hành vi đốt chất thải rắn, đồng thời cam kết chuyển giao rác cho đơn vị thu gom đúng quy định.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Đốt chất thải rắn ngoài trời trái quy định bị xử phạt bao nhiêu?
Căn cứ theo khoản 2 Điều 6 và khoản 8 Điều 26 Nghị định 45/2022/NĐ-CP, mức xử phạt với hành vi đốt chất thải rắn thông thường ngoài trời trái quy định như sau:
Điều 6. Mức phạt tiền và thẩm quyền xử phạt
...
2. Mức phạt tiền đối với hành vi vi phạm hành chính quy định tại Chương II của Nghị định này là mức phạt tiền áp dụng đối với hành vi vi phạm hành chính do cá nhân thực hiện. Đối với tổ chức có cùng hành vi vi phạm, mức phạt tiền gấp 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân.
...
Điều 26. Vi phạm các quy định về phân loại, thu gom, vận chuyển, chôn, lấp, đổ, đốt, xử lý chất thải rắn thông thường
...
8. Hành vi chuyển giao, cho, bán chất thải rắn thông thường cho đơn vị không có chức năng, năng lực xử lý theo quy định; chôn, lấp, đổ, thải, đốt chất thải rắn thông thường trái quy định về bảo vệ môi trường, trừ các trường hợp hành vi tội phạm về môi trường; tiếp nhận chất thải rắn thông thường nhưng không có biện pháp xử lý hoặc không chuyển giao cho đơn vị có chức năng xử lý theo quy định bị xử phạt như sau:
a) Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng đối với trường hợp chuyển giao, cho, bán, tiếp nhận, chôn, lấp, đổ, thải hoặc đốt chất thải rắn thông thường dưới 1.000 kg;
b) Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với trường hợp chuyển giao, cho, bán, tiếp nhận, chôn, lấp, đổ, thải hoặc đốt chất thải rắn thông thường từ 1.000 kg đến dưới 2.000 kg;
c) Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với trường hợp chuyển giao, cho, bán, tiếp nhận, chôn, lấp, đổ, thải hoặc đốt chất thải rắn thông thường từ 2.000 kg đến dưới 3.000 kg;
d) Phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với trường hợp chuyển giao, cho, bán, tiếp nhận, chôn, lấp, đổ, thải hoặc đốt chất thải rắn thông thường từ 3.000 kg đến dưới 4.000 kg;
đ) Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 25.000.000 đồng đối với trường hợp chuyển giao, cho, bán, tiếp nhận, chôn, lấp, đổ, thải hoặc đốt chất thải rắn thông thường từ 4.000 kg đến dưới 5.000 kg;
e) Phạt tiền từ 25.000.000 đồng đến 30.000.000 đồng đối với trường hợp chuyển giao, cho, bán, tiếp nhận, chôn, lấp, đổ, thải hoặc đốt chất thải rắn thông thường từ 5.000 kg đến dưới 10.000 kg;
g) Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 35.000.000 đồng đối với trường hợp chuyển giao, cho, bán, tiếp nhận, chôn, lấp, đổ, thải hoặc đốt chất thải rắn thông thường từ 10.000 kg đến dưới 20.000 kg;
h) Phạt tiền từ 35.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng đối với trường hợp chuyển giao, cho, bán, tiếp nhận, chôn, lấp, đổ, thải hoặc đốt chất thải rắn thông thường từ 20.000 kg đến dưới 30.000 kg;
i) Phạt tiền từ 40.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng đối với trường hợp chuyển giao, cho, bán, tiếp nhận, chôn, lấp, đổ, thải hoặc đốt chất thải rắn thông thường từ 30.000 kg đến dưới 40.000 kg;
k) Phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng đối với trường hợp chuyển giao, cho, bán, tiếp nhận, chôn, lấp, đổ, thải hoặc đốt chất thải rắn thông thường từ 40.000 kg đến dưới 60.000 kg;
l) Phạt tiền từ 100.000.000 đồng đến 150.000.000 đồng đối với trường hợp chuyển giao, cho, bán, tiếp nhận, chôn, lấp, đổ, thải hoặc đốt chất thải rắn thông thường từ 60.000 kg đến dưới 80.000 kg, trừ các trường hợp hành vi tội phạm về môi trường;
m) Phạt tiền từ 150.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng đối với trường hợp chuyển giao, cho, bán, tiếp nhận, chôn, lấp, đổ, thải hoặc đốt chất thải rắn thông thường từ 80.000 kg đến dưới 100.000 kg, trừ các trường hợp hành vi tội phạm về môi trường;
n) Phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 250.000.000 đồng đối với trường hợp chuyển giao, cho, bán, tiếp nhận hoặc đốt chất thải rắn thông thường từ 100.000 kg trở lên.
...
Không chỉ bị nghiêm cấm theo Luật Bảo vệ môi trường, hành vi đốt chất thải rắn trái quy định còn bị xử phạt hành chính rất nghiêm khắc theo Nghị định 45/2022/NĐ-CP. Mức xử phạt được phân chia theo khối lượng chất thải bị đốt, cụ thể như sau:
-
Dưới 1.000 kg: phạt từ 2 triệu đến 5 triệu đồng
-
Từ 1.000 kg đến dưới 5.000 kg: phạt từ 5 triệu đến 25 triệu đồng
-
Từ 5.000 kg đến dưới 20.000 kg: phạt từ 25 triệu đến 35 triệu đồng
-
Từ 20.000 kg đến dưới 60.000 kg: phạt từ 35 triệu đến 100 triệu đồng
-
Từ 60.000 kg đến dưới 100.000 kg: phạt từ 100 triệu đến 200 triệu đồng
-
Từ 100.000 kg trở lên: phạt từ 200 triệu đến 250 triệu đồng
Nếu hành vi gây ô nhiễm môi trường thực tế hoặc chất thải chứa thông số nguy hại vượt chuẩn, mức phạt sẽ bị tăng thêm 40% đến 50%, nhưng tổng mức phạt không được vượt quá 1 tỷ đồng.
Ngoài ra, theo Điều 6 của Nghị định 45/2022/NĐ-CP, nếu hành vi do tổ chức thực hiện, mức phạt sẽ gấp đôi so với cá nhân. Ví dụ, một công ty đốt 20.000 kg chất thải trái quy định có thể bị phạt đến 500 triệu đồng nếu gây ô nhiễm nặng.
Tình huống giả định:
Xưởng gỗ đốt vụn thừa gây khói bụi nồng nặc tại tỉnh Bắc Ninh
-
Đốt chất thải để tiết kiệm chi phí xử lý
Tại tỉnh Bắc Ninh, xưởng sản xuất đồ gỗ của ông Trần Quốc Dũng thường xuyên đốt mùn cưa, phoi bào, vụn gỗ, bao bì nilon thải ra sau khi sản xuất. Do muốn tiết kiệm chi phí xử lý, ông Dũng chỉ đốt chất thải trong khuôn viên xưởng, gần sát khu dân cư, vào mỗi cuối tuần khi công nhân nghỉ. -
Khói đen dày đặc, người dân phản ánh liên tục
Người dân tại khu vực cho biết mỗi lần xưởng đốt rác, cả khu phố chìm trong khói đen, có mùi khét và bụi gỗ bay vào trong nhà. Một số người già, trẻ nhỏ xuất hiện triệu chứng khó thở, cay mắt. Sau nhiều đơn phản ánh, chính quyền địa phương tiến hành kiểm tra và ước tính lượng chất thải đã đốt hơn 6.000 kg. -
Bị xử phạt nặng do gây ô nhiễm không khí
Căn cứ theo khoản 8 Điều 26 Nghị định 45/2022/NĐ-CP, xưởng gỗ bị phạt 30.000.000 đồng do đốt rác vượt 5.000 kg. Tuy nhiên, vì kết quả đo mẫu không khí tại thời điểm kiểm tra cho thấy chỉ số bụi mịn PM2.5 vượt 1,6 lần quy chuẩn, mức phạt được tăng thêm 50%, nâng tổng số tiền xử phạt lên 45.000.000 đồng. Xưởng cũng bị buộc dừng ngay việc đốt chất thải trái quy định và chuyển giao rác thải cho đơn vị có chức năng xử lý.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Việc đốt chất thải rắn ngoài trời không đúng quy định không chỉ gây ô nhiễm môi trường mà còn là hành vi bị pháp luật nghiêm cấm. Dù là cá nhân hay tổ chức, nếu tự ý đốt rác không qua xử lý hoặc không theo quy trình kỹ thuật sẽ bị xử phạt hành chính với mức tiền phạt từ 2 triệu đồng đến trên 250 triệu đồng, tùy theo khối lượng chất thải và mức độ ô nhiễm gây ra.
