Kiểm dịch động vật là biện pháp quan trọng nhằm ngăn chặn nguy cơ lây lan dịch bệnh trong chăn nuôi và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Trước hết, cần nắm rõ khái niệm kiểm dịch để hiểu vai trò và phạm vi áp dụng. Từ đó, tìm hiểu cụ thể những đối tượng thuộc diện kiểm dịch theo quy định pháp luật.
1. Kiểm dịch động vật là gì?
Khoản 14 Điều 3 Luật Thú y 2015 quy định cụ thể:
Điều 3. Giải thích từ ngữ
...
14. Kiểm dịch động vật, sản phẩm động vật là việc kiểm tra, áp dụng các biện pháp kỹ thuật để phát hiện, kiểm soát, ngăn chặn đối tượng kiểm dịch động vật, sản phẩm động vật.
...
Theo khoản 14 Điều 3 Luật Thú y 2015, kiểm dịch động vật và sản phẩm động vật là quá trình do cơ quan chuyên môn thực hiện nhằm đảm bảo an toàn dịch bệnh. Trong quá trình này, cơ quan kiểm dịch sẽ tiến hành kiểm tra thực tế tình trạng sức khỏe của động vật hoặc chất lượng vệ sinh của sản phẩm động vật. Mục tiêu chính là phát hiện kịp thời các dấu hiệu mang mầm bệnh, từ đó áp dụng ngay các biện pháp kỹ thuật phù hợp để ngăn chặn sự lây lan dịch bệnh sang vùng khác hoặc đến người tiêu dùng. Kiểm dịch là khâu bắt buộc trước khi vận chuyển, xuất khẩu hoặc đưa động vật và sản phẩm ra thị trường.
Tình huống giả định
- Công ty Minh Lộc tổ chức vận chuyển đàn heo
Ngày 12/9/2025, Công ty TNHH Nông nghiệp Minh Lộc lên kế hoạch vận chuyển 200 con heo từ trang trại tại tỉnh Thanh Hóa đến lò mổ tại tỉnh Quảng Trị. Do có quy mô lớn, doanh nghiệp biết bắt buộc phải có giấy kiểm dịch động vật. - Công ty Minh Lộc liên hệ Trạm Thú y địa phương
Ngày 13/9/2025, ông Lê Văn Bình – đại diện công ty – nộp đơn đề nghị kiểm dịch đến Trạm Thú phường Quảng Phú. Cán bộ thú y xuống tận trang trại để kiểm tra sức khỏe tổng thể đàn heo, xác minh hồ sơ tiêm phòng và thực hiện test nhanh các bệnh truyền nhiễm. - Cán bộ kiểm dịch cấp giấy chứng nhận
Ngày 14/9/2025, sau khi kết quả xét nghiệm cho thấy không có dấu hiệu nhiễm dịch tả heo châu Phi hay các bệnh nguy hiểm khác, Trạm Thú y cấp Giấy chứng nhận kiểm dịch động vật đủ điều kiện vận chuyển liên tỉnh. - Đoàn xe được phép xuất phát
Ngày 15/9/2025, Công ty Minh Lộc tổ chức đoàn xe chuyên dụng chở heo đến tỉnh Quảng Trị, có kèm giấy kiểm dịch do cán bộ thú y ký xác nhận. Quá trình vận chuyển được giám sát và không gặp sự cố, đảm bảo an toàn dịch tễ
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Đối tượng kiểm dịch động vật gồm những gì?
Khoản 18 Điều 3 Luật Thú y 2015 quy định cụ thể:
Điều 3. Giải thích từ ngữ
...
18. Đối tượng kiểm dịch động vật, sản phẩm động vật bao gồm vi sinh vật, ký sinh trùng, trứng và ấu trùng của ký sinh trùng gây bệnh cho động vật, gây hại cho sức khỏe con người.
...
Đối tượng kiểm dịch trong lĩnh vực thú y không chỉ giới hạn ở động vật sống hoặc sản phẩm từ động vật mà còn bao gồm các tác nhân truyền bệnh có khả năng ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe động vật và con người. Cụ thể, theo Luật Thú y 2015, những đối tượng này là vi sinh vật như virus, vi khuẩn, ký sinh trùng và các dạng phát triển của chúng như trứng, ấu trùng. Những sinh vật này có thể tồn tại trong cơ thể động vật hoặc bám theo sản phẩm từ động vật (thịt, trứng, sữa...) và dễ dàng phát tán nếu không được kiểm dịch nghiêm ngặt. Việc xác định đúng và kịp thời các đối tượng kiểm dịch là bước quan trọng trong việc phòng chống dịch bệnh và bảo vệ an toàn thực phẩm cho cộng đồng.
Tình huống giả định
- Cơ sở chế biến thịt gia cầm chuẩn bị xuất hàng
Ngày 2/8/2025, Cơ sở chế biến thực phẩm gia cầm Phú Tín tại An Giang chuẩn bị đưa lô hàng gồm 1.500 kg thịt gà cấp đông đến tỉnh Đồng Nai để phân phối cho các siêu thị đầu mối. - Cơ sở nộp hồ sơ kiểm dịch
Ngày 3/8/2025, ông Trịnh Văn Lâm – chủ cơ sở Phú Tín – liên hệ Chi cục Thú y An Giang đề nghị thực hiện kiểm dịch động vật trước khi vận chuyển. Cán bộ kiểm dịch đến lấy mẫu thịt để kiểm tra tồn dư kháng sinh và vi sinh vật gây bệnh. - Phát hiện vi khuẩn nguy hiểm trong mẫu xét nghiệm
Ngày 5/8/2025, kết quả xét nghiệm cho thấy một số mẫu thịt dương tính với vi khuẩn Salmonella – loại vi sinh vật có nguy cơ gây ngộ độc cấp tính và bệnh đường ruột nghiêm trọng ở người. - Lô hàng bị đình chỉ lưu thông
Ngày 6/8/2025, Chi cục Thú y tỉnh An Giang ra quyết định đình chỉ vận chuyển toàn bộ lô thịt gà, yêu cầu cơ sở Phú Tín thực hiện xử lý tiêu hủy hoặc khử trùng theo quy định tại Luật Thú y. Việc kiểm dịch kịp thời giúp ngăn ngừa nguy cơ lây lan bệnh trên diện rộng
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Kiểm dịch động vật là hoạt động bắt buộc, góp phần bảo vệ đàn vật nuôi và sức khỏe con người khỏi các mối đe dọa dịch bệnh. Hoạt động kiểm dịch nhằm kiểm soát, giám sát và ngăn chặn tác nhân gây bệnh ngay từ khâu vận chuyển, buôn bán hoặc xuất nhập khẩu. Đối tượng kiểm dịch bao gồm vi sinh vật, ký sinh trùng, trứng và ấu trùng của ký sinh trùng có khả năng gây bệnh cho động vật hoặc gây hại đến sức khỏe con người, qua đó giúp nâng cao hiệu quả quản lý và phòng chống dịch bệnh.
