Điều tra địa chất về khoáng sản là hoạt động xác định quy mô, số lượng, chất lượng khoáng sản theo cấu trúc địa chất có triển vọng, làm căn cứ khoa học cho việc định hướng thăm dò khoáng sản.
Hoạt động điều tra địa chất về khoáng sản là bước nền tảng nhằm đánh giá tiềm năng tài nguyên và định hướng các hoạt động thăm dò, khai thác khoáng sản trong thực tiễn. Trước hết, pháp luật xác định rõ khái niệm điều tra địa chất về khoáng sản để làm cơ sở khoa học cho việc quản lý và sử dụng tài nguyên khoáng sản. Song song với đó, việc tổ chức, cá nhân tham gia điều tra địa chất về khoáng sản cũng được đặt trong khuôn khổ cụ thể, bao gồm các nguyên tắc tham gia, quyền lợi được hưởng và nghĩa vụ phải thực hiện trong quá trình triển khai các đề án điều tra.
1. Điều tra địa chất về khoáng sản là gì?
Khoản 12 Điều 2 Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 quy định:
Luật Địa chất và Khoáng sản 2024
Điều 2. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
12. Điều tra địa chất về khoáng sản là việc xác định quy mô, số lượng, chất lượng từng loại khoáng sản, nhóm khoáng sản theo cấu trúc địa chất có triển vọng trên cơ sở điều tra cơ bản địa chất làm căn cứ khoa học cho việc định hướng hoạt động thăm dò khoáng sản.
...
Điều tra địa chất về khoáng sản không phải là hoạt động khai thác hay thăm dò trực tiếp mà là giai đoạn nghiên cứu mang tính nền tảng nhằm nhận diện tiềm năng khoáng sản trong các cấu trúc địa chất nhất định. Hoạt động này được thực hiện dựa trên kết quả điều tra cơ bản địa chất, qua đó làm rõ đặc điểm địa chất, quy luật sinh khoáng và khả năng tồn tại của khoáng sản trong từng khu vực. Kết quả điều tra địa chất về khoáng sản được sử dụng để định hướng việc lập đề án thăm dò, lựa chọn khu vực ưu tiên và phục vụ công tác quản lý nhà nước về tài nguyên khoáng sản bảo đảm các bước tiếp theo được triển khai trên cơ sở khoa học và có kiểm soát.
Tình huống giả định:
- Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam triển khai đề án điều tra địa chất
Tổng cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam tổ chức thực hiện đề án điều tra địa chất về khoáng sản tại khu vực miền núi tỉnh Lào Cai, nơi được xác định có cấu trúc địa chất phức tạp và tiềm năng kim loại màu. - Đơn vị chuyên môn thực hiện hoạt động xác định tiềm năng khoáng sản
Trong quá trình triển khai đề án, các đơn vị chuyên môn tiến hành thu thập số liệu địa chất, phân tích mẫu đá, đánh giá điều kiện địa chất và khoanh định các khu vực có triển vọng khoáng sản. Hoạt động này nhằm làm rõ khả năng tồn tại và phân bố khoáng sản, chưa xác định trữ lượng khai thác. -
Cơ quan quản lý nhà nước sử dụng kết quả để định hướng thăm dò
Trên cơ sở dữ liệu điều tra thu được, cơ quan quản lý nhà nước xem xét, lựa chọn khu vực có tiềm năng để đưa vào định hướng thăm dò khoáng sản trong giai đoạn tiếp theo, phục vụ công tác quy hoạch và quản lý tài nguyên khoáng sản.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Tổ chức, cá nhân tham gia điều tra địa chất về khoáng sản có nguyên tắc, quyền và nghĩa vụ gì?
Điều 22 Luật Địa chất và Khoáng sản 2024 quy định:
Luật Địa chất và Khoáng sản 2024
Điều 22. Quy định về tham gia điều tra địa chất về khoáng sản của tổ chức, cá nhân
1. Nguyên tắc tham gia điều tra địa chất về khoáng sản bao gồm:
a) Đề án điều tra địa chất về khoáng sản phải nằm trong quy hoạch điều tra cơ bản địa chất, khoáng sản và được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận thực hiện theo hình thức tham gia điều tra;
b) Tổ chức, cá nhân tham gia điều tra địa chất về khoáng sản đối với đề án thuộc danh mục quy định tại điểm c khoản 2 Điều 20 của Luật này và phải bảo đảm kinh phí thực hiện toàn bộ đề án; có văn bản, tài liệu chứng minh năng lực tài chính;
c) Việc tuyển chọn tổ chức, cá nhân tham gia điều tra địa chất về khoáng sản phải bảo đảm nguyên tắc cạnh tranh, công khai, minh bạch;
d) Việc tham gia điều tra địa chất về khoáng sản được thể hiện trong hợp đồng giữa tổ chức, cá nhân với cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền về địa chất.
2. Tổ chức, cá nhân tham gia điều tra địa chất về khoáng sản có các quyền sau đây:
a) Được tham gia kiểm tra, giám sát thi công, nghiệm thu báo cáo kết quả thực hiện đề án;
b) Được lựa chọn một phần hoặc toàn bộ diện tích khu vực có tiềm năng khoáng sản ở khu vực đã tham gia điều tra địa chất về khoáng sản để đề nghị bổ sung vào quy hoạch khoáng sản nhóm I, quy hoạch khoáng sản nhóm II và khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản;
c) Được ưu tiên cấp giấy phép thăm dò khoáng sản không qua đấu giá quyền khai thác khoáng sản khi khu vực lựa chọn theo quy định tại điểm b khoản này được đưa vào quy hoạch khoáng sản nhóm I, quy hoạch khoáng sản nhóm II; thời hạn ưu tiên là 24 tháng tính từ ngày khu vực lựa chọn theo quy định tại điểm b khoản này được đưa vào khu vực không đấu giá quyền khai thác khoáng sản;
d) Được sử dụng thông tin, dữ liệu điều tra địa chất về khoáng sản trong khu vực tham gia điều tra địa chất về khoáng sản để lập hồ sơ thăm dò khoáng sản;
đ) Trường hợp không đủ điều kiện để được cấp giấy phép thăm dò khoáng sản ở khu vực đã lựa chọn theo quy định của Luật này hoặc không có nhu cầu tiếp tục thăm dò thì không được hoàn trả kinh phí đầu tư.
3. Tổ chức, cá nhân tham gia điều tra địa chất về khoáng sản có nghĩa vụ thực hiện đúng hợp đồng đã ký với cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền về địa chất.
4. Chính phủ quy định chi tiết Điều này; quy định việc tuyển chọn tổ chức, cá nhân tham gia điều tra địa chất về khoáng sản.
Việc tham gia điều tra địa chất về khoáng sản không được thực hiện tùy ý mà phải gắn với các đề án đã được đưa vào quy hoạch và được chấp thuận thực hiện theo hình thức tham gia điều tra. Tổ chức, cá nhân tham gia phải tự bảo đảm toàn bộ kinh phí, chứng minh năng lực tài chính và được lựa chọn thông qua cơ chế cạnh tranh, minh bạch. Đổi lại, họ được tham gia kiểm tra, giám sát quá trình thực hiện đề án, được sử dụng dữ liệu điều tra để phục vụ lập hồ sơ thăm dò và được hưởng cơ chế ưu tiên nhất định khi khu vực điều tra được đưa vào quy hoạch khoáng sản. Song song với quyền lợi, tổ chức, cá nhân tham gia phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ theo hợp đồng đã ký, chấp nhận rủi ro về chi phí đầu tư trong trường hợp không tiếp tục thăm dò hoặc không đủ điều kiện được cấp phép.
Tình huống giả định:
- Công ty Cổ phần Địa chất An Phát tham gia đề án điều tra theo hình thức được chấp thuận
Công ty Cổ phần Địa chất An Phát được tuyển chọn tham gia đề án điều tra địa chất về khoáng sản kim loại tại tỉnh Lai Châu theo hình thức tham gia điều tra. Doanh nghiệp tự bảo đảm toàn bộ kinh phí và ký hợp đồng thực hiện với cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền về địa chất. - Công ty An Phát thực hiện quyền trong quá trình điều tra
Trong quá trình triển khai đề án, Công ty An Phát tham gia giám sát thi công, nghiệm thu báo cáo kết quả điều tra và sử dụng dữ liệu thu thập được để xây dựng hồ sơ đề xuất thăm dò khoáng sản tại khu vực có tiềm năng. -
Công ty An Phát thực hiện nghĩa vụ và chấp nhận rủi ro đầu tư
Sau khi kết thúc điều tra, một phần khu vực không được đưa vào quy hoạch thăm dò. Đối với phần diện tích này, Công ty An Phát không được hoàn trả chi phí đã đầu tư và phải chấp nhận rủi ro theo đúng cam kết trong hợp đồng đã ký.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Điều tra địa chất về khoáng sản giữ vai trò nền tảng trong việc đánh giá tiềm năng tài nguyên và định hướng các hoạt động thăm dò khoáng sản. Việc xác định rõ khái niệm điều tra địa chất về khoáng sản giúp thống nhất cách hiểu và áp dụng trong quản lý tài nguyên. Đồng thời, cơ chế tham gia của tổ chức, cá nhân được thiết kế với các nguyên tắc, quyền và nghĩa vụ cụ thể bảo đảm tính minh bạch, trách nhiệm và phân định rõ lợi ích, rủi ro trong quá trình thực hiện các đề án điều tra.
