Pháp luật nghiêm cấm nhập khẩu trái phép phương tiện đã qua sử dụng để phá dỡ hoặc tái chế theo Luật Bảo vệ môi trường hiện hành.
Hoạt động nhập khẩu phương tiện đã qua sử dụng được quản lý rất chặt vì tiềm ẩn rủi ro gây ô nhiễm lớn. Luật Bảo vệ môi trường 2020 quy định rõ đây là hành vi bị nghiêm cấm khi phục vụ mục đích phá dỡ hoặc tái chế. Do đó, việc nhập khẩu phương tiện đã qua sử dụng với mục đích tháo dỡ, tái chế là hành vi trái pháp luật.
1. Có được phép nhập khẩu phương tiện đã qua sử dụng?
Quy định này được nêu cụ thể tại khoản 7 Điều 6 Luật Bảo vệ môi trường 2020 như sau:
Điều 6. Các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động bảo vệ môi trường
...
7. Nhập khẩu trái phép phương tiện, máy móc, thiết bị đã qua sử dụng để phá dỡ, tái chế.
...
Phương tiện đã qua sử dụng khi nhập khẩu để phá dỡ hoặc tái chế có nguy cơ chứa dầu, hóa chất, kim loại nặng và vật liệu độc hại. Nếu quá trình tháo dỡ không đạt chuẩn kỹ thuật, lượng chất thải phát sinh có thể gây ô nhiễm không khí, đất và nguồn nước, trực tiếp ảnh hưởng đến cộng đồng. Vì lý do đó, quy định pháp luật đặt ra lệnh cấm tuyệt đối nhằm bảo vệ môi trường và đảm bảo an toàn sinh thái.
Ngoài yếu tố môi trường, việc nhập khẩu phương tiện cũ để phá dỡ còn tạo nguy cơ biến Việt Nam thành điểm tập kết thiết bị thải bỏ từ các nước phát triển. Lệnh cấm giúp loại bỏ rủi ro này và buộc doanh nghiệp phải tuân thủ các tiêu chuẩn nhập khẩu chặt chẽ hơn đồng thời thúc đẩy việc sử dụng thiết bị đạt chuẩn, giảm thiểu nguy cơ ô nhiễm thứ cấp trong hoạt động sản xuất.
Tình huống giả định
- Công ty Cơ khí Minh Tân ký hợp đồng nhập khẩu xe qua sử dụng
Công ty Trách nhiệm hữu hạn Cơ khí Minh Tân ký hợp đồng mua lô xe cơ giới đã qua sử dụng từ nước ngoài để tháo dỡ linh kiện. - Phòng pháp chế khuyến cáo không nhập khẩu nhưng công ty vẫn nhập
Phòng pháp chế doanh nghiệp rà soát quy định và xác định nhóm hàng này thuộc diện cấm nhập khẩu nếu dùng để phá dỡ. Phòng pháp chế khuyến cáo nhưng công ty vẫn nhập hàng về. - Hải quan yêu cầu chứng minh mục đích nhập khẩu
Hải quan đề nghị doanh nghiệp chứng minh mục đích sử dụng nhưng hồ sơ của công ty không được chấp nhận vì mục đích sử dụng trái pháp luật. - Lô hàng không được phép thông quan
Lô xe cơ giới đã qua sử dụng bị từ chối thông quan và doanh nghiệp phải tái xuất theo quy định pháp luật.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Có được phép quá cảnh chất thải từ nước ngoài không?
Quy định này được nêu cụ thể tại khoản 6 Điều 6 Luật Bảo vệ môi trường 2020 như sau:
Điều 6. Các hành vi bị nghiêm cấm trong hoạt động bảo vệ môi trường
...
6. Nhập khẩu, tạm nhập, tái xuất, quá cảnh chất thải từ nước ngoài dưới mọi hình thức.
...
Quá cảnh chất thải dù không lưu lại tại Việt Nam vẫn tiềm ẩn nguy cơ rò rỉ, đổ tràn hoặc sự cố môi trường trong quá trình vận chuyển. Chỉ cần một sự cố nhỏ, chất thải có thể phát tán ra môi trường và gây thiệt hại không thể phục hồi cho đất, nước hoặc hệ sinh thái. Vì rủi ro cao, pháp luật quy định cấm hoàn toàn, không để lại bất kỳ ngoại lệ nào cho trường hợp quá cảnh chất thải từ nước ngoài.
Tình huống giả định
- Công ty Logistics Đại Việt quá cảnh chất thải tại Việt Nam
Công ty Trách nhiệm hữu hạn Logistics Đại Việt vận chuyển lô chất thải công nghiệp từ Malaysia sang Trung Quốc, quá cảnh qua cảng ở Việt Nam. - Hải quan phát hiện lô hàng thuộc danh mục bị cấm
Khi quá cảnh lô chất thải, hải quan xác định hàng hóa này thuộc danh mục chất thải bị cấm quá cảnh. - Công ty được thông báo về hành vi vi phạm
Công ty Logistics Đại Việt được thông báo bằng văn bản rằng quá cảnh chất thải là hành vi bị nghiêm cấm. - Lô hàng không được phép cập cảng, buộc thay đổi tuyến đường
Lô hàng bị hải quan từ chối cho cập cảng và buộc thay đổi tuyến vận chuyển quốc tế.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Pháp luật cấm nhập khẩu phương tiện đã qua sử dụng để phá dỡ hoặc tái chế do rủi ro ô nhiễm cao. Chất thải từ nước ngoài cũng bị cấm quá cảnh hoàn toàn nhằm bảo vệ môi trường và hệ sinh thái. Doanh nghiệp cần rà soát pháp lý kỹ trước khi ký kết các hợp đồng nhập khẩu hoặc vận chuyển quốc tế.
