Giáo dục đại học đóng vai trò quan trọng trong việc đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước. Bên cạnh các trường công lập do Nhà nước đầu tư, mô hình đại học tư thục ngày càng phát triển và thu hút đầu tư từ cá nhân và các tổ chức ngoài công lập. Tuy nhiên, để được thành lập và đi vào hoạt động, các trường đại học tư thục phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện về quy hoạch, cơ sở vật chất và năng lực tài chính theo quy định của pháp luật.
1. Cơ sở giáo dục đại học được chia thành mấy loại hình?
Khoản 2 Điều 7 Luật Giáo dục đại học 2012 (sửa đổi bởi khoản 4 Điều 1 Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học 2018):
Điều 7. Cơ sở giáo dục đại học
...
2. Loại hình cơ sở giáo dục đại học bao gồm:
a) Cơ sở giáo dục đại học công lập do Nhà nước đầu tư, bảo đảm điều kiện hoạt động và là đại diện chủ sở hữu;
b) Cơ sở giáo dục đại học tư thục do nhà đầu tư trong nước hoặc nước ngoài đầu tư, bảo đảm điều kiện hoạt động.
Cơ sở giáo dục đại học tư thục hoạt động không vì lợi nhuận là cơ sở giáo dục đại học mà nhà đầu tư cam kết hoạt động không vì lợi nhuận, được ghi nhận trong quyết định cho phép thành lập hoặc quyết định chuyển đổi loại hình cơ sở giáo dục đại học; hoạt động không vì lợi nhuận, không rút vốn, không hưởng lợi tức; phân lợi nhuận tích lũy hằng năm thuộc sở hữu chung hợp nhất không phân chia để tiếp tục đầu tư phát triển cơ sở giáo dục đại học.
Chỉ chuyển đổi cơ sở giáo dục đại học tư thục sang cơ sở giáo dục đại học tư thục hoạt động không vì lợi nhuận.
...
Hệ thống giáo dục đại học ở Việt Nam hiện nay được tổ chức theo hai loại hình chính:
-
Cơ sở giáo dục đại học công lập là những trường do Nhà nước thành lập, đầu tư tài chính, bảo đảm cơ sở vật chất và quản lý trực tiếp thông qua các cơ quan nhà nước.
-
Cơ sở giáo dục đại học tư thục là những trường do cá nhân, tổ chức trong nước hoặc nước ngoài đầu tư thành lập và vận hành, không sử dụng ngân sách Nhà nước. Trong nhóm này lại chia thành hai loại nhỏ gồm hoạt động vì lợi nhuận và hoạt động không vì lợi nhuận.
Đối với trường tư thục hoạt động không vì lợi nhuận, nhà đầu tư cam kết không rút vốn, không hưởng lợi tức, toàn bộ phần lợi nhuận tích lũy sẽ tiếp tục được sử dụng để phát triển nhà trường. Quy định này nhằm khuyến khích hình thức đầu tư bền vững, ưu tiên chất lượng giáo dục thay vì lợi nhuận tài chính.
Tình huống giả định:
Phân biệt loại hình trường đại học
Công ty Giáo dục Thành An dự định đầu tư thành lập một trường đại học tại thành phố Đà Nẵng. Sau quá trình tìm hiểu quy định pháp luật, doanh nghiệp này quyết định lựa chọn mô hình đại học tư thục hoạt động không vì lợi nhuận. Thành An cam kết không rút vốn, không chia lợi tức cho cổ đông, toàn bộ lợi nhuận tích lũy hằng năm sẽ được sử dụng để mở rộng cơ sở vật chất, nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên.
Khi nộp hồ sơ xin phép thành lập trường, Công ty Thành An đính kèm văn bản thể hiện rõ cam kết hoạt động không vì lợi nhuận. Cơ quan có thẩm quyền đã tiến hành thẩm định và ghi nhận rõ loại hình trong quyết định cho phép thành lập. Đồng thời, đơn vị này cũng chịu sự giám sát thường xuyên trong quá trình hoạt động để đảm bảo tuân thủ đúng định hướng đã đăng ký.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
2. Thành lập trường đại học tư thục cần đáp ứng những điều kiện gì?
Điều 94 Nghị định 125/2024/NĐ-CP quy định:
Điều 94. Điều kiện thành lập trường đại học công lập hoặc cho phép thành lập trường đại học tư thục
1. Có dự án thành lập trường đại học phù hợp với quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học và sư phạm đã được phê duyệt.
2. Có văn bản chấp thuận về việc thành lập trường trên địa bàn tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh nơi trường đặt trụ sở chính (trừ trường hợp trường trực thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh) và xác nhận về quyền sử dụng đất.
3. Có diện tích đất xây dựng trường tại trụ sở chính tối thiểu là 05 ha. Địa điểm xây dựng trường đại học phải bảo đảm về môi trường giáo dục, an toàn cho người học, nhà giáo, cán bộ quản lý và nhân viên; không đặt gần cơ sở dịch vụ, cơ sở sản xuất, kho chứa hàng hóa gây ô nhiễm môi trường, độc hại, có nguy cơ trực tiếp phát sinh cháy, nổ và không nằm trong vùng cảnh báo nguy hiểm.
4. Đối với trường công lập phải có dự án đầu tư xây dựng trường được cơ quan quản lý có thẩm quyền phê duyệt, xác định rõ nguồn vốn để thực hiện theo kế hoạch. Đối với trường tư thục phải có vốn đầu tư với mức tối thiểu là 1.000 tỷ đồng (không bao gồm giá trị đất xây dựng trường); vốn đầu tư được xác định bằng tiền mặt và tài sản đã chuẩn bị để đầu tư và được cơ quan có thẩm quyền xác nhận bằng văn bản; đến thời điểm thẩm định cho phép thành lập trường đại học tư thục, giá trị đầu tư phải thực hiện được trên 500 tỷ đồng.
Việc thành lập một trường đại học tư thục không chỉ đơn thuần là đăng ký kinh doanh thông thường mà phải đáp ứng nhiều yêu cầu. Trước hết, dự án thành lập trường phải phù hợp với quy hoạch tổng thể của hệ thống giáo dục đại học toàn quốc. Quy hoạch này do cơ quan nhà nước phê duyệt nhằm đảm bảo sự phân bố hợp lý về địa lý và chuyên ngành đào tạo giữa các trường đại học.
Thứ hai, việc thành lập cần được chính quyền địa phương chấp thuận bằng văn bản, đồng thời phải có giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất đặt trụ sở chính. Diện tích đất tối thiểu là 5 ha và không được đặt gần khu vực gây ô nhiễm, nguy hiểm cho người học và cán bộ giảng dạy. Quan trọng nhất là yêu cầu về vốn đầu tư tổng mức vốn ít nhất phải đạt 1.000 tỷ đồng (không tính giá trị đất), trong đó ít nhất 500 tỷ đồng đã được đầu tư và xác nhận trước khi thẩm định hồ sơ.
Những quy định này nhằm đảm bảo rằng trường đại học tư thục không chỉ đủ điều kiện hoạt động về pháp lý, mà còn đủ năng lực tài chính, hạ tầng và chiến lược để đào tạo bền vững, đáp ứng yêu cầu về chất lượng giáo dục đại học.
Tình huống giả định:
Thành lập đại học tư thục cần đảm bảo đủ vốn và đất
Công ty Cổ phần Đầu tư Minh Đạo có kế hoạch xây dựng một trường đại học tư thục tại tỉnh Bình Dương. Dự án đã được thiết kế chi tiết và phù hợp với quy hoạch phát triển giáo dục đại học được phê duyệt. Sau khi được UBND tỉnh chấp thuận bằng văn bản, công ty tiến hành mua lại khu đất rộng 6 ha nằm gần trung tâm thành phố và không vướng yếu tố gây ô nhiễm. Đến thời điểm nộp hồ sơ thẩm định, Công ty Minh Đạo đã hoàn tất các hạng mục xây dựng trị giá hơn 600 tỷ đồng và có báo cáo tài chính xác nhận nguồn vốn vượt mức yêu cầu.
Sau quá trình kiểm tra, cơ quan chức năng kết luận doanh nghiệp này đáp ứng đầy đủ điều kiện thành lập đại học tư thục theo quy định pháp luật.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Kết luận
Việc thành lập trường đại học tư thục không chỉ đòi hỏi tiềm lực tài chính mạnh mà còn cần tuân thủ nghiêm ngặt các điều kiện về quy hoạch, pháp lý và cơ sở vật chất. Bên cạnh đó, việc phân định rõ loại hình cơ sở giáo dục đại học cũng là cơ sở quan trọng để xác định quyền và nghĩa vụ của các bên liên quan trong quá trình vận hành.
