Ngoài biện pháp bảo lĩnh, pháp luật còn cho phép áp dụng đặt tiền để bảo đảm nhằm thay thế tạm giam trong một số trường hợp nhất định. Đây là một trong các biện pháp ngăn chặn mang tính nhân đạo, tạo điều kiện cho bị can, bị cáo không phải bị giam giữ nếu đủ điều kiện. Tuy nhiên, việc đặt tiền để bảo đảm chỉ áp dụng với những người có nhân thân tốt, tài sản rõ ràng và cam kết tuân thủ đầy đủ nghĩa vụ theo quy định.
Đặt tiền để bảo đảm là gì?
Khoản 1 Điều 122 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 122. Đặt tiền để bảo đảm
1. Đặt tiền để bảo đảm là biện pháp ngăn chặn thay thế tạm giam. Căn cứ tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi, nhân thân và tình trạng tài sản của bị can, bị cáo, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án có thể quyết định cho họ hoặc người thân thích của họ đặt tiền để bảo đảm.
...
Đặt tiền để bảo đảm là biện pháp ngăn chặn mang tính thay thế tạm giam, chỉ được áp dụng khi xét thấy bị can, bị cáo không có nguy cơ gây nguy hiểm cao cho xã hội, có nơi cư trú rõ ràng và có khả năng tài chính để đặt tiền. Tiền đặt bảo đảm có thể do chính người bị buộc tội hoặc người thân của họ nộp, nhằm cam kết rằng người đó sẽ không bỏ trốn, không vi phạm các nghĩa vụ trong quá trình tố tụng. Đây là một cơ chế phù hợp nhằm giảm tải tạm giam, đồng thời vẫn đảm bảo người bị buộc tội tuân thủ đúng quy trình điều tra, truy tố và xét xử.
Tình huống giả định
Tháng 10/2025, bà Phạm Thị Thanh, cư trú tại phường Gia Cẩm, tỉnh Phú Thọ bị khởi tố về hành vi "Lừa dối khách hàng" khi bán hàng kém chất lượng qua mạng xã hội. Sau khi xem xét hồ sơ và lời khai, Cơ quan điều tra nhận thấy bà Thanh có nơi cư trú ổn định, không có tiền án, tiền sự và đã tự nguyện khắc phục một phần hậu quả cho người bị hại.
Vì vậy, thay vì áp dụng biện pháp tạm giam, Cơ quan điều tra đồng ý cho bà Thanh được đặt tiền để bảo đảm. Bà Thanh cùng con trai đã nộp 50 triệu đồng để thực hiện nghĩa vụ này, đồng thời ký cam kết thực hiện đúng các yêu cầu của cơ quan tố tụng trong quá trình điều tra vụ án.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Bị can, bị cáo được đặt tiền phải làm giấy cam đoan thực hiện các nghĩa vụ nào?
Khoản 2 Điều 122 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 122. Đặt tiền để bảo đảm
...
2. Bị can, bị cáo được đặt tiền phải làm giấy cam đoan thực hiện các nghĩa vụ:a) Có mặt theo giấy triệu tập, trừ trường hợp vì lý do bất khả kháng hoặc do trở ngại khách quan;
b) Không bỏ trốn hoặc tiếp tục phạm tội;
c) Không mua chuộc, cưỡng ép, xúi giục người khác khai báo gian dối, cung cấp tài liệu sai sự thật; không tiêu hủy, giả mạo chứng cứ, tài liệu, đồ vật của vụ án, tẩu tán tài sản liên quan đến vụ án; không đe dọa, khống chế, trả thù người làm chứng, bị hại, người tố giác tội phạm và người thân thích của những người này.
Trường hợp bị can, bị cáo vi phạm nghĩa vụ cam đoan quy định tại khoản này thì bị tạm giam và số tiền đã đặt bị tịch thu, nộp ngân sách nhà nước.
...
Người được đặt tiền để bảo đảm phải làm giấy cam đoan thực hiện nghiêm túc các nghĩa vụ về mặt pháp lý. Trong đó, nghĩa vụ quan trọng nhất là không được bỏ trốn, không tiếp tục phạm tội và không can thiệp vào hoạt động điều tra, truy tố, xét xử.
Nếu người được đặt tiền cố tình vi phạm các nội dung đã cam kết, cơ quan tố tụng có quyền hủy biện pháp đặt tiền, chuyển sang tạm giam và tịch thu toàn bộ số tiền đã đặt vào ngân sách nhà nước. Đây là cơ chế ràng buộc trách nhiệm nhằm bảo đảm người bị buộc tội phải tuân thủ quy trình tố tụng một cách nghiêm túc.
Tình huống giả định
Tháng 11/2025, ông Nguyễn Văn Mạnh, trú tại phường Lê Lợi, tỉnh Hưng Yên được đặt tiền để bảo đảm trong vụ án "Vi phạm quy định về bảo vệ môi trường". Tuy nhiên, trong quá trình được tại ngoại, ông Mạnh nhiều lần không có mặt theo giấy triệu tập, đồng thời bị phát hiện có hành vi liên lạc với người làm chứng nhằm thay đổi lời khai.
Trước tình hình đó, Viện kiểm sát nhân dân tỉnh đã ra quyết định thu hồi biện pháp đặt tiền để bảo đảm, đồng thời phê chuẩn lệnh tạm giam đối với ông Mạnh. Số tiền 70 triệu đồng trước đó mà ông Mạnh đã đặt bị tịch thu, nộp vào ngân sách nhà nước do ông vi phạm nghĩa vụ cam đoan theo khoản 2 Điều 122 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Đặt tiền để bảo đảm là biện pháp ngăn chặn thay thế tạm giam, được áp dụng khi bị can, bị cáo có nơi cư trú rõ ràng, nhân thân tốt và khả năng tài chính. Nếu người được đặt tiền không chấp hành nghĩa vụ đã cam đoan, cơ quan tố tụng sẽ thu hồi biện pháp này, thực hiện tạm giam và tịch thu toàn bộ số tiền đã đặt.
