Dẫn độ là gì?

Dẫn độ là một trong những cơ chế hợp tác quốc tế quan trọng nhằm bảo đảm việc xử lý tội phạm không bị giới hạn bởi biên giới quốc gia. Khái niệm dẫn độ được pháp luật quy định rõ, thể hiện bản chất của việc một quốc gia chuyển giao người phạm tội hoặc bị kết án cho quốc gia khác. Bên cạnh đó, pháp luật cũng xác định cụ thể các trường hợp bị dẫn độ để bảo đảm tính minh bạch, thống nhất và phù hợp với chuẩn mực quốc tế.

1. Dẫn độ là gì?

Khoản 1 Điều 32 Luật Tương trợ tư pháp 2007 quy định như sau:

Luật Tương trợ tư pháp 2007

Điều 32. Dẫn độ để truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc thi hành án

1. Dẫn độ là việc một nước chuyển giao cho nước khác người có hành vi phạm tội hoặc người bị kết án hình sự đang có mặt trên lãnh thổ nước mình để nước được chuyển giao truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc thi hành án đối với người đó.

...

Dẫn độ là một trong những công cụ hợp tác quốc tế trong lĩnh vực tư pháp, nhằm bảo đảm tội phạm không thể trốn tránh trách nhiệm pháp lý bằng cách di chuyển qua biên giới. Việc quy định rõ về dẫn độ thể hiện sự tôn trọng chủ quyền quốc gia đồng thời khẳng định trách nhiệm chung trong đấu tranh chống tội phạm quốc tế. Cơ chế này cũng giúp nâng cao hiệu quả của hoạt động tố tụng và thi hành án, tạo ra sự liên kết pháp lý giữa các quốc gia trong việc bảo vệ công lý và trật tự xã hội.

Tình huống giả định

Trốn truy nã rồi bị dẫn độ về Việt Nam

• Ngày 10/6/2025

  Nguyễn Văn Hưng (trú tại TP. Hà Nội) bị Cơ quan Cảnh sát điều tra khởi tố về tội Lừa đảo chiếm đoạt tài sản với số tiền chiếm đoạt hơn 20 tỷ đồng. Sau khi bị khởi tố, Nguyễn Văn Hưng bỏ trốn sang Singapore.

• Ngày 15/7/2025

  Cơ quan chức năng Việt Nam phát lệnh truy nã quốc tế thông qua Tổ chức Cảnh sát hình sự quốc tế (Interpol).

• Ngày 20/8/2025

  Cảnh sát Singapore bắt giữ Nguyễn Văn Hưng trong quá trình kiểm tra cư trú bất hợp pháp. Sau khi có yêu cầu chính thức từ Việt Nam, Singapore đã tiến hành thủ tục dẫn độ.

• Ngày 10/9/2025

  Nguyễn Văn Hưng được dẫn độ về Việt Nam để phục vụ công tác điều tra và truy tố theo quy định của Bộ luật Hình sự Việt Nam.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

2. Pháp luật quy định như thế nào về các trường hợp bị dẫn độ?

Điều 33 Luật Tương trợ tư pháp 2007 quy định như sau:

Luật Tương trợ tư pháp 2007

Điều 33. Trường hợp bị dẫn độ

1. Người có thể bị dẫn độ theo quy định của Luật này là người có hành vi phạm tội mà Bộ luật hình sự Việt Nam và pháp luật hình sự của nước yêu cầu quy định hình phạt tù có thời hạn từ một năm trở lên, tù chung thân hoặc tử hình hoặc đã bị Tòa án của nước yêu cầu xử phạt tù mà thời hạn chấp hành hình phạt tù còn lại ít nhất sáu tháng.

2. Hành vi phạm tội của người quy định tại khoản 1 Điều này không nhất thiết phải thuộc cùng một nhóm tội hoặc cùng một tội danh, các yếu tố cấu thành tội phạm không nhất thiết phải giống nhau theo quy định của pháp luật Việt Nam và pháp luật của nước yêu cầu.

3. Trường hợp hành vi phạm tội của người quy định tại khoản 1 Điều này xảy ra ngoài lãnh thổ của nước yêu cầu thì việc dẫn độ người phạm tội có thể được thực hiện nếu theo quy định của Bộ luật hình sự Việt Nam hành vi đó là hành vi phạm tội."

Quy định về các trường hợp dẫn độ nhằm xác định rõ phạm vi áp dụng, bảo đảm sự thống nhất giữa pháp luật Việt Nam và pháp luật quốc tế. Mục đích là tránh việc lạm dụng hoặc bỏ lọt tội phạm, đồng thời chỉ áp dụng đối với những hành vi có tính chất nghiêm trọng, gây nguy hại đến xã hội. Dẫn độ không đòi hỏi hành vi phạm tội phải có cùng tội danh hay cấu thành tội phạm giống nhau giữa các hệ thống pháp luật, mà chỉ cần thỏa mãn điều kiện về khung hình phạt. Điều này thể hiện tính linh hoạt, giúp tăng cường hợp tác quốc tế trong đấu tranh chống tội phạm xuyên biên giới.

Tình huống giả định

Dẫn độ trong vụ án buôn bán ma túy xuyên quốc gia

• Ngày 12/4/2025

  Trần Thị Mai (quê ở Hải Phòng) bị Tòa án Thái Lan kết án 18 năm tù vì hành vi buôn bán ma túy. Sau khi được tại ngoại chờ kháng cáo, Trần Thị Mai đã bỏ trốn sang Việt Nam.

• Ngày 05/5/2025

  Tòa án Thái Lan ra lệnh truy nã và gửi yêu cầu dẫn độ đến cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam.

• Ngày 25/5/2025

  Bộ Công an Việt Nam phối hợp cùng Interpol xác minh nhân thân, phát hiện Trần Thị Mai đang lẩn trốn tại TP. Hồ Chí Minh.

• Ngày 10/6/2025

  Việt Nam chấp thuận yêu cầu dẫn độ, bàn giao Trần Thị Mai cho phía Thái Lan để thi hành bản án đã có hiệu lực pháp luật.

Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.

Kết luận

Dẫn độ là cơ chế hợp tác tư pháp quốc tế quan trọng, giúp các quốc gia phối hợp xử lý tội phạm, bảo đảm công bằng và hiệu lực pháp luật vượt ra ngoài phạm vi lãnh thổ. Đây là việc một quốc gia chuyển giao người phạm tội hoặc bị kết án hình sự cho quốc gia khác để truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc thi hành án. Dẫn độ áp dụng cho những người phạm tội nghiêm trọng với mức hình phạt từ 1 năm tù trở lên, hoặc đang chấp hành bản án mà thời gian còn lại ít nhất 6 tháng, góp phần bảo đảm hiệu quả trong đấu tranh phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia.