Cộng đồng dân cư là tập hợp những người cùng sinh sống trên một địa bàn thôn, ấp, bản, làng, buôn, bon, phum, sóc, tổ dân phố hoặc điểm dân cư tương tự.
Cộng đồng dân cư gắn bó trực tiếp với đời sống của người dân trên từng địa bàn. Luật Bảo vệ môi trường 2020 đã đưa ra khái niệm cụ thể để làm rõ phạm vi của cộng đồng dân cư. Đồng thời đây cũng là đối tượng cần được tham vấn khi tiến hành đánh giá tác động môi trường đối với các dự án đầu tư.
1. Cộng đồng dân cư là gì?
Theo khoản 28 Điều 3 Luật Bảo vệ môi trường 2020:
Điều 3. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
28. Cộng đồng dân cư là cộng đồng người sinh sống trên cùng địa bàn thôn, ấp, bản, làng, buôn, bon, phum, sóc, tổ dân phố hoặc điểm dân cư tương tự trên lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
...
Cộng đồng dân cư là chủ thể xã hội được hình thành dựa trên sự gắn kết về nơi cư trú. Khái niệm này giúp phân biệt rõ phạm vi một nhóm dân cư có chung môi trường sống, chung hạ tầng và cùng chịu tác động từ các yếu tố tự nhiên, kinh tế, xã hội tại địa bàn đó. Việc xác định cộng đồng dân cư có ý nghĩa trong việc quản lý nhà nước, đặc biệt là trong các thủ tục hành chính, chính sách phát triển và các quy định liên quan đến bảo vệ môi trường.
Tình huống giả định:
-
Người dân cùng địa bàn tổ chức sinh hoạt cộng đồng
Năm 2025, tại một khu dân cư ven biển thuộc tỉnh Quảng Ninh người dân sinh sống tập trung tại một tổ dân phố đã tổ chức họp mặt định kỳ nhằm trao đổi về việc giữ gìn vệ sinh môi trường và trật tự an ninh. -
Cộng đồng dân cư được công nhận và tham gia quản lý môi trường
Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh xác nhận khu vực này là cộng đồng dân cư theo Luật Bảo vệ môi trường 2020. Nhờ đó, cộng đồng được tham gia vào các hoạt động bảo vệ môi trường và có tiếng nói trong những dự án liên quan trực tiếp đến đời sống tại địa bàn. -
Cộng đồng phát huy vai trò trong việc bảo vệ môi trường
Sau khi được công nhận, cộng đồng dân cư đã phối hợp với chính quyền địa phương thực hiện các chiến dịch thu gom rác thải, xây dựng hệ thống phân loại rác tại nguồn và giám sát các dự án ven biển.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Cộng đồng dân cư có được tham vấn trong đánh giá tác động môi trường không?
Theo khoản 1 Điều 33 Luật Bảo vệ môi trường 2020:
Điều 33. Tham vấn trong đánh giá tác động môi trường
1. Đối tượng được tham vấn bao gồm:
a) Cộng đồng dân cư, cá nhân chịu tác động trực tiếp bởi dự án đầu tư;
b) Cơ quan, tổ chức có liên quan trực tiếp đến dự án đầu tư.
...
Việc tham vấn cộng đồng dân cư trong đánh giá tác động môi trường là yêu cầu bắt buộc để đảm bảo tính minh bạch và khách quan. Bởi cộng đồng dân cư chính là nhóm chịu tác động trực tiếp từ các hoạt động của dự án như ô nhiễm không khí, tiếng ồn, nước thải hay thay đổi cảnh quan. Ý kiến từ cộng đồng sẽ giúp cơ quan chức năng và chủ đầu tư nhìn nhận được rủi ro, tác động thực tế và đưa ra biện pháp giảm thiểu phù hợp. Nếu bỏ qua bước tham vấn dự án có thể gặp phản ứng xã hội, gây mâu thuẫn và ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai.
Tình huống giả định:
-
Chủ đầu tư công bố thông tin và lấy ý kiến cộng đồng
Tháng 9/2025, Công ty Cổ phần Xây dựng Đại Phát dự kiến xây dựng nhà máy xi măng tại một khu vực thuộc tỉnh Thanh Hóa. Theo quy định, công ty phải thực hiện tham vấn cộng đồng dân cư sống quanh khu vực dự án. -
Người dân địa phương tham gia góp ý
Trong các buổi họp tham vấn, nhiều hộ dân lo ngại dự án có thể gây ô nhiễm bụi, tiếng ồn và ảnh hưởng đến nguồn nước. Các ý kiến được ghi nhận bằng văn bản và gửi kèm hồ sơ đánh giá tác động môi trường. -
Cơ quan thẩm định xem xét ý kiến cộng đồng
Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Thanh Hóa đã tiếp nhận báo cáo đánh giá tác động môi trường, đồng thời xem xét đầy đủ ý kiến của cộng đồng dân cư trước khi trình Ủy ban nhân dân tỉnh về việc quyết định cho phép triển khai dự án.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Cộng đồng dân cư là tập hợp những người cùng sinh sống tại một địa bàn nhất định và được pháp luật công nhận là một chủ thể quan trọng trong quản lý xã hội. Theo Luật Bảo vệ môi trường 2020, cộng đồng dân cư còn là đối tượng bắt buộc phải được tham vấn trong quá trình đánh giá tác động môi trường đối với các dự án đầu tư.
