Từ ngày 01/7/2024, việc kiểm tra, xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ sẽ có những thay đổi quan trọng theo Thông tư 32/2023/TT-BCA được sửa đổi, bổ sung bởi Thông tư 28/2024/TT-BCA. Theo quy định mới, người tham gia giao thông có thể lựa chọn một trong hai hình thức để thực hiện việc xuất trình giấy tờ xe khi bị kiểm tra.
1. Người dân có được xuất trình giấy tờ xe bản điện tử khi bị CSGT kiểm tra không?
Khoản 3 Điều 18 Thông tư 32/2023/TT-BCA quy định cụ thể như sau:
Điều 18. Tiến hành kiểm soát
...
3. Thông báo cho người điều khiển phương tiện giao thông, những người trên phương tiện giao thông biết lý do kiểm soát; đề nghị người điều khiển phương tiện giao thông xuất trình các giấy tờ có liên quan hoặc thông tin của các giấy tờ có liên quan trong tài khoản định danh điện tử theo quy định tại điểm a khoản 2 Điều 12 Thông tư này để kiểm soát
a) Trường hợp người điều khiển phương tiện giao thông xuất trình các giấy tờ thì kiểm tra, đối chiếu trực tiếp các giấy tờ đó;
b) Trường hợp người điều khiển phương tiện giao thông cung cấp thông tin của các giấy tờ trong tài khoản định danh điện tử thì kiểm tra, đối chiếu thông tin của các giấy tờ đó trong tài khoản định danh điện tử. Quá trình kiểm soát, nếu phát hiện tài khoản định danh điện tử có dấu hiệu làm giả hoặc cá nhân, tổ chức có hành vi vi phạm thuộc trường hợp phải tạm giữ, tước quyền sử dụng, thu hồi, tịch thu giấy tờ hoặc các trường hợp vi phạm cần phải xác minh về giấy tờ thì đề nghị xuất trình các giấy tờ đó để thực hiện xử lý theo quy định của pháp luật;
...
Khoản 3 Điều 18 Thông tư 32/2023/TT-BCA quy định về hai hình thức kiểm tra giấy tờ khi CSGT thực hiện kiểm soát giao thông. Cụ thể, khi kiểm tra, CSGT có thể yêu cầu người điều khiển phương tiện giao thông xuất trình giấy tờ theo hai cách thức:
- Kiểm tra trực tiếp giấy tờ: Trong trường hợp người điều khiển phương tiện giao thông xuất trình các giấy tờ bản giấy, CSGT sẽ kiểm tra và đối chiếu trực tiếp các giấy tờ này để xác minh tính hợp lệ của chúng.
- Kiểm tra thông tin giấy tờ qua tài khoản định danh điện tử: Nếu người điều khiển phương tiện cung cấp thông tin giấy tờ qua tài khoản định danh điện tử, CSGT sẽ kiểm tra và đối chiếu thông tin đó trên hệ thống. Trong trường hợp phát hiện dấu hiệu giả mạo hoặc có hành vi vi phạm, CSGT có quyền yêu cầu xuất trình giấy tờ bản giấy để thực hiện các biện pháp xử lý như tạm giữ, tước quyền sử dụng, thu hồi hoặc tịch thu giấy tờ theo quy định của pháp luật.
Tình huống giả định
Vào một buổi sáng cuối tuần, anh Sơn, một tài xế xe ô tô, đang lưu thông trên đường phố Hà Nội và bị Cảnh sát giao thông (CSGT) dừng xe để kiểm tra. Khi yêu cầu xuất trình giấy tờ, anh Sơn đã sử dụng tài khoản định danh điện tử trên VNeID để cung cấp thông tin về giấy phép lái xe và giấy đăng ký xe.
CSGT kiểm tra thông tin qua hệ thống và phát hiện rằng thông tin trong tài khoản định danh điện tử trùng khớp với dữ liệu của cơ quan chức năng, do đó, anh Sơn không gặp phải vấn đề gì và được phép tiếp tục di chuyển.
Tuy nhiên, trong quá trình kiểm tra, CSGT cũng phát hiện một dấu hiệu bất thường trên thông tin bảo hiểm của anh Sơn. Hệ thống không cung cấp chính xác dữ liệu bảo hiểm mà anh Sơn đã đăng ký. Vì vậy, CSGT yêu cầu anh Sơn xuất trình bản giấy của giấy chứng nhận bảo hiểm để kiểm tra thêm.
Sau khi anh Sơn xuất trình giấy chứng nhận bảo hiểm bản giấy, CSGT xác nhận lại thông tin và phát hiện giấy bảo hiểm có dấu hiệu bị sửa chữa. CSGT lập biên bản và yêu cầu anh Sơn chấp hành xử phạt theo quy định, đồng thời tạm giữ giấy tờ xe và giấy phép lái xe của anh Sơn.
Cảnh sát giao thông giải thích rằng, dù anh Sơn đã sử dụng tài khoản định danh điện tử, nhưng vì có dấu hiệu làm giả giấy bảo hiểm, anh vẫn phải chịu trách nhiệm về hành vi vi phạm và phải thực hiện các biện pháp xử lý theo đúng quy định của pháp luật.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
2. Từ ngày 01/7/2024, giấy phép lái xe sẽ bị tước/tạm giữ theo bản giấy hay bản điện tử?
Theo khoản 5 Điều 1 Thông tư 28/2024/TT-BCA đã bổ sung điểm g vào sau điểm e khoản 2 Điều 21 Thông tư 32/2023/TT-BCA, điểm a khoản 6 Điều 1 Thông tư 28/2024/TT-BCA đã sửa đổi, bổ sung điểm b khoản 1 Điều 27 Thông tư 32/2023/TT-BCA quy định cụ thể như sau:
Điều 21. Áp dụng các biện pháp ngăn chặn vi phạm hành chính và bảo đảm việc xử lý vi phạm hành chính
...2. Tạm giữ tang vật, phương tiện vi phạm hành chính, giấy phép, chứng chỉ hành nghề
g) Trường hợp các giấy tờ có liên quan đến người và phương tiện giao thông đã được tích hợp, cập nhật trong căn cước điện tử, tài khoản định danh điện tử trên Ứng dụng định danh quốc gia, cơ sở dữ liệu do Bộ Công an quản lý thì khi tạm giữ giấy tờ, người có thẩm quyền tạm giữ thực hiện việc tạm giữ giấy tờ trên môi trường điện tử, cập nhật thông tin về việc tạm giữ giấy tờ đó trên hệ thống cơ sở dữ liệu xử lý vi phạm hành chính và đồng bộ với Ứng dụng định danh quốc gia, cơ sở dữ liệu do Bộ Công an quản lý để người vi phạm, chủ phương tiện (đối với giấy tờ của chủ phương tiện) biết, chấp hành các quy định của pháp luật về trật tự, an toàn giao thông đường bộ, phục vụ các lực lượng chức năng có thẩm quyền kiểm tra, kiểm soát, xử lý vi phạm;
Các loại biên bản, quyết định của người có thẩm quyền trong việc tạm giữ, trả lại giấy tờ được thực hiện theo biểu mẫu quy định của pháp luật và có thể được lập, gửi bằng phương thức điện tử trên Ứng dụng định danh quốc gia, ứng dụng, hệ thống thông tin điện tử khác khi đủ điều kiện kỹ thuật thực hiện.
...
Điều 27. Trình tự giải quyết, xử lý vi phạm
1. Khi người vi phạm đến giải quyết vi phạm, thực hiện như sau:
....
b) Thông báo hình thức, mức xử phạt, biện pháp ngăn chặn, biện pháp khác, kết quả thu thập được hành vi vi phạm bằng phương tiện, thiết bị kỹ thuật nghiệp vụ theo quy định;
Trường hợp giấy phép, chứng chỉ hành nghề đã được tích hợp, cập nhật trong căn cước điện tử, tài khoản định danh điện tử trên Ứng dụng định danh quốc gia, cơ sở dữ liệu do Bộ Công an quản lý thì khi áp dụng hình thức tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề, người có thẩm quyền thực hiện việc tước giấy tờ trên môi trường điện tử, cập nhật thông tin về việc tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề đó trên hệ thống cơ sở dữ liệu xử lý vi phạm hành chính và đồng bộ với Ứng dụng định danh quốc gia, cơ sở dữ liệu do Bộ Công an quản lý để người vi phạm, chủ phương tiện (đối với giấy tờ của chủ phương tiện) biết, chấp hành theo quy định của pháp luật về trật tự, an toàn giao thông đường bộ, phục vụ các lực lượng chức năng có thẩm quyền kiểm tra, kiểm soát, xử lý vi phạm;
...
Việc tước hoặc tạm giữ giấy phép lái xe không còn chỉ áp dụng với bản giấy như trước đây. Với sự phát triển của hệ thống dữ liệu điện tử, giấy phép lái xe điện tử trên VNeID cũng có giá trị pháp lý tương đương bản giấy và có thể bị xử lý hành chính tương ứng. Khi giấy phép bị tạm giữ dưới một hình thức thì đồng nghĩa với việc hình thức còn lại cũng bị vô hiệu hóa trong thời gian xử lý. Điều này ngăn chặn tình trạng lợi dụng sự song song giữa hai phiên bản để né tránh trách nhiệm hoặc tiếp tục điều khiển phương tiện bất hợp pháp.
Tình huống giả định
Võ Minh Huy, 34 tuổi, là nhân viên kinh doanh tự do tại Thành phố Hồ Chí Minh. Do công việc thường xuyên di chuyển, anh Huy đã chủ động chuyển đổi các loại giấy tờ cá nhân sang định dạng điện tử trên ứng dụng VNeID để tiện sử dụng. Trong một lần điều khiển xe ô tô cá nhân trên Quốc lộ 13 đoạn qua Bình Dương vào giữa tháng 8/2024, anh Huy bị CSGT yêu cầu dừng xe vì vi phạm lỗi không giữ khoảng cách an toàn khi lưu thông ở tốc độ cao. Tại thời điểm kiểm tra, anh xuất trình giấy phép lái xe điện tử thông qua ứng dụng VNeID. Sau khi lập biên bản vi phạm, tổ công tác ra quyết định tước quyền sử dụng giấy phép lái xe 02 tháng, đồng thời cập nhật trạng thái giấy phép trên hệ thống quản lý của ngành công an.
Khoảng ba tuần sau, trong một chuyến đi công tác đến thành phố Vũng Tàu, anh Huy tiếp tục điều khiển xe với giấy phép lái xe bản giấy – mà anh từng nghĩ chỉ có bản điện tử bị tạm giữ nên bản giấy vẫn được dùng bình thường. Khi bị tổ tuần tra trên đường 30/4 kiểm tra hành chính, anh thoải mái xuất trình bản giấy và khẳng định “không ai nói bản giấy bị tước, chỉ bản điện tử bị khóa”. Tuy nhiên, sau khi tra cứu trên hệ thống, CSGT xác định giấy phép lái xe của anh đang trong thời hạn bị tước hiệu lực và hành vi sử dụng bản giấy trong thời gian đó là vi phạm pháp luật.
Căn cứ theo Điều 21 và Điều 27 Thông tư 32/2023/TT-BCA (sửa đổi, bổ sung bởi Thông tư 28/2024/TT-BCA), tổ công tác lập biên bản xử phạt hành vi điều khiển phương tiện trong thời gian đang bị tước quyền sử dụng giấy phép lái xe, đồng thời tạm giữ phương tiện để xử lý theo quy định. Ngoài ra, do cố tình sử dụng bản giấy trong khi đã biết rõ mình đang bị xử lý hành chính, hành vi của anh Huy bị xem xét tình tiết tăng nặng do lợi dụng sự song song giữa hai phiên bản giấy tờ để trốn tránh chế tài.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo)
Kết luận
Từ ngày 01/7/2024, người tham gia giao thông có thể lựa chọn xuất trình giấy tờ xe dưới dạng bản giấy truyền thống hoặc bản điện tử tích hợp trên ứng dụng VNeID khi được Cảnh sát giao thông kiểm tra. Cả hai hình thức đều có giá trị pháp lý ngang nhau và đều được lực lượng chức năng công nhận. Đáng lưu ý, trong trường hợp người điều khiển phương tiện vi phạm, CSGT có quyền tạm giữ hoặc tước quyền sử dụng giấy phép lái xe theo đúng hình thức mà người vi phạm đã xuất trình – dù là bản giấy hay bản điện tử. Khi một hình thức đã bị tạm giữ hoặc tước hiệu lực, hình thức còn lại cũng đồng thời mất giá trị sử dụng trong cùng thời gian.
