Trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn được giao, Bộ Công an và Bộ Quốc phòng là các cơ quan có trách nhiệm tổ chức hoạt động điều tra tội phạm tham nhũng, bảo đảm việc phát hiện, xử lý các hành vi tham nhũng được thực hiện đúng thẩm quyền và phù hợp với từng lĩnh vực quản lý.
Tham nhũng là hành vi xâm hại nghiêm trọng đến trật tự quản lý nhà nước và lòng tin của xã hội, do đó việc phát hiện, xử lý và điều tra các hành vi tham nhũng được đặt trong khuôn khổ pháp lý chặt chẽ. Trước hết, pháp luật xác định rõ cơ quan có trách nhiệm tổ chức hoạt động điều tra tội phạm tham nhũng trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn được giao. Đồng thời, các hành vi được xác định là hành vi tham nhũng cũng được liệt kê cụ thể để làm căn cứ cho việc nhận diện, xử lý và áp dụng các biện pháp phòng, chống tham nhũng một cách thống nhất và hiệu quả.
1. Cơ quan nào có trách nhiệm tổ chức hoạt động điều tra tội phạm tham nhũng?
Khoản 3 Điều 84 Luật Phòng, chống tham nhũng 2018 quy định:
Luật Phòng, chống tham nhũng 2018
Điều 84. Trách nhiệm của Chính phủ, Bộ, cơ quan ngang Bộ
...
3. Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, có trách nhiệm tổ chức hoạt động điều tra tội phạm tham nhũng.
...
Trách nhiệm tổ chức điều tra tội phạm tham nhũng được giao cho các cơ quan điều tra trong hệ thống lực lượng vũ trang, phù hợp với chức năng, nhiệm vụ và phạm vi quản lý của từng cơ quan. Bộ Công an tổ chức điều tra các vụ án tham nhũng xảy ra trong khu vực dân sự và bộ máy nhà nước nói chung, còn Bộ Quốc phòng tổ chức điều tra các hành vi tham nhũng phát sinh trong phạm vi quản lý của quân đội. Việc phân định này nhằm bảo đảm hoạt động điều tra được thực hiện đúng thẩm quyền, thống nhất trong tổ chức bộ máy và gắn với tính chất đặc thù của từng lĩnh vực quản lý.
Tình huống giả định:
- Bộ Công an tổ chức điều tra vụ án tham nhũng trong cơ quan hành chính
Nguyễn Văn Hùng là trưởng phòng thuộc một sở chuyên môn của tỉnh Bắc Ninh, bị phản ánh có dấu hiệu nhận tiền để can thiệp vào việc phê duyệt hồ sơ đầu tư. Sau khi có kết quả kiểm tra ban đầu, Cơ quan Cảnh sát điều tra thuộc Bộ Công an tiến hành thụ lý vụ việc, tổ chức các hoạt động điều tra theo thẩm quyền. - Bộ Quốc phòng tổ chức điều tra hành vi tham nhũng trong đơn vị quân đội
Tại một đơn vị hậu cần thuộc Quân khu 3, Trần Minh Quân là sĩ quan phụ trách mua sắm vật tư bị phát hiện có dấu hiệu nâng khống giá trị hợp đồng để chiếm đoạt tài sản. Căn cứ tính chất vụ việc, cơ quan điều tra hình sự trong Quân đội nhân dân Việt Nam tiến hành tổ chức điều tra theo phạm vi quản lý của Bộ Quốc phòng. -
Phân định thẩm quyền điều tra theo lĩnh vực quản lý
Trong cả hai trường hợp, việc tổ chức điều tra đều được thực hiện bởi cơ quan có thẩm quyền tương ứng với lĩnh vực phát sinh hành vi tham nhũng, bảo đảm không chồng chéo thẩm quyền và phù hợp với hệ thống tổ chức điều tra hiện hành.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Những hành vi nào được xác định là hành vi tham nhũng?
Điều 2 Luật Phòng, chống tham nhũng 2018 quy định:
Luật Phòng, chống tham nhũng 2018
Điều 2. Các hành vi tham nhũng
1. Các hành vi tham nhũng trong khu vực nhà nước do người có chức vụ, quyền hạn trong cơ quan, tổ chức, đơn vị khu vực nhà nước thực hiện bao gồm:
a) Tham ô tài sản;
b) Nhận hối lộ;
c) Lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản;
d) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành nhiệm vụ, công vụ vì vụ lợi;
đ) Lạm quyền trong khi thi hành nhiệm vụ, công vụ vì vụ lợi;
e) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi;
g) Giả mạo trong công tác vì vụ lợi;
h) Đưa hối lộ, môi giới hối lộ để giải quyết công việc của cơ quan, tổ chức, đơn vị hoặc địa phương vì vụ lợi;
i) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn sử dụng trái phép tài sản công vì vụ lợi;
k) Nhũng nhiễu vì vụ lợi;
l) Không thực hiện, thực hiện không đúng hoặc không đầy đủ nhiệm vụ, công vụ vì vụ lợi;
m) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để bao che cho người có hành vi vi phạm pháp luật vì vụ lợi; cản trở, can thiệp trái pháp luật vào việc giám sát, kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án vì vụ lợi.
2. Các hành vi tham nhũng trong khu vực ngoài nhà nước do người có chức vụ, quyền hạn trong doanh nghiệp, tổ chức khu vực ngoài nhà nước thực hiện bao gồm:
a) Tham ô tài sản;
b) Nhận hối lộ;
c) Đưa hối lộ, môi giới hối lộ để giải quyết công việc của doanh nghiệp, tổ chức mình vì vụ lợi.
Hành vi tham nhũng được nhận diện dựa trên ba yếu tố là chủ thể có chức vụ, quyền hạn, hành vi lợi dụng vị trí đó và mục đích vụ lợi. Trong khu vực nhà nước phạm vi hành vi rất rộng, không chỉ dừng lại ở việc chiếm đoạt tài sản mà còn bao gồm các hành vi can thiệp trái phép, bao che vi phạm, cản trở hoạt động kiểm tra, thanh tra, điều tra hoặc không thực hiện đúng nhiệm vụ được giao vì lợi ích cá nhân. Trong khu vực ngoài nhà nước, pháp luật tập trung vào các hành vi xâm hại trực tiếp đến tài sản, sự liêm chính trong quản lý doanh nghiệp và môi trường kinh doanh thông qua hành vi hối lộ, tham ô và môi giới hối lộ.
Tình huống giả định:
- Người đứng đầu đơn vị sự nghiệp thực hiện hành vi tham ô tài sản
Nguyễn Văn Thắng là giám đốc một trung tâm dịch vụ công lập tại Thành phố Hồ Chí Minh, được giao quản lý ngân sách mua sắm trang thiết bị. Trong quá trình thực hiện, ông Thắng chỉ đạo lập hồ sơ khống để rút tiền ngân sách chi cho mục đích cá nhân. Hành vi này thể hiện việc lợi dụng chức vụ, quyền hạn để chiếm đoạt tài sản công vì vụ lợi. - Cán bộ quản lý doanh nghiệp nhà nước nhận hối lộ để bỏ qua sai phạm
Trần Minh Đức là phó tổng giám đốc một doanh nghiệp nhà nước, có quyền phê duyệt hợp đồng cung ứng vật tư. Để đổi lấy việc ký thông qua hợp đồng không bảo đảm tiêu chuẩn kỹ thuật, ông Đức nhận tiền từ đối tác. Hành vi này cấu thành nhận hối lộ trong khu vực nhà nước. -
Người quản lý doanh nghiệp tư nhân thực hiện hành vi đưa hối lộ
Lê Quốc Huy là giám đốc một công ty xây dựng tư nhân, đã đưa tiền cho người có thẩm quyền trong doanh nghiệp khác nhằm được ưu tiên trúng thầu. Dù xảy ra trong khu vực ngoài nhà nước, hành vi này vẫn bị xác định là hành vi tham nhũng theo Luật Phòng, chống tham nhũng.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Việc xác định rõ cơ quan có trách nhiệm tổ chức điều tra tội phạm tham nhũng giúp bảo đảm hoạt động điều tra được thực hiện đúng thẩm quyền và phù hợp với tính chất của từng lĩnh vực quản lý. Đồng thời, việc nhận diện đầy đủ các hành vi được coi là tham nhũng là cơ sở quan trọng để phát hiện, xử lý và áp dụng các biện pháp phòng, chống tham nhũng một cách thống nhất trong cả khu vực nhà nước và khu vực ngoài nhà nước.
