Trong điều tra hình sự, cơ quan điều tra có thể áp dụng biện pháp nhập hoặc tách vụ án để đảm bảo quá trình xử lý phù hợp với thực tế. Một trong những nội dung quan trọng là các trường hợp được phép nhập vụ án để điều tra. Đồng thời, cơ quan điều tra cần xác định khi nào được phép tách vụ án mà vẫn đảm bảo tính khách quan.
1. Cơ quan điều tra có được nhập vụ án để điều tra không?
Khoản 1 Điều 170 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 170. Nhập hoặc tách vụ án hình sự để tiến hành điều tra
1. Cơ quan điều tra có thể nhập để tiến hành điều tra theo thẩm quyền trong cùng một vụ án khi thuộc một trong các trường hợp:
a) Bị can phạm nhiều tội;
b) Bị can phạm tội nhiều lần;
c) Nhiều bị can cùng thực hiện một tội phạm hoặc cùng với bị can còn có những người khác che giấu tội phạm hoặc không tố giác tội phạm, tiêu thụ tài sản do bị can phạm tội mà có.
...
Cơ quan điều tra có thể nhập nhiều vụ việc khác nhau vào thành một vụ án chung nếu các tình tiết, hành vi hoặc đối tượng có liên quan mật thiết với nhau. Việc nhập vụ án giúp cơ quan điều tra nhìn nhận tổng thể sự việc, dễ dàng xác định bản chất thật sự của hành vi phạm tội, từ đó xử lý đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.
Trong thực tiễn, nhập vụ án còn góp phần tiết kiệm thời gian, nhân lực điều tra và tránh bỏ sót tội phạm. Tuy nhiên, việc nhập vụ án chỉ được thực hiện khi thuộc một trong các trường hợp cụ thể do luật quy định, không phải là quyền tùy tiện của cơ quan điều tra.
Tình huống giả định
-
Ba vụ trộm xe máy tại Sơn La được nhập thành một vụ án để điều tra chung
Tại phường Tô Hiệu, tỉnh Sơn La, trong vòng một tuần, cơ quan điều tra tiếp nhận thông tin về ba vụ trộm cắp xe máy xảy ra tại các địa điểm khác nhau trên địa bàn. Do chưa có căn cứ xác định có mối liên hệ giữa các vụ việc, cơ quan chức năng ban đầu tiến hành lập ba hồ sơ riêng biệt để xử lý theo từng sự việc.
-
Quá trình điều tra xác định có cùng nhóm đối tượng thực hiện cả ba vụ
Sau khi mở rộng điều tra và trích xuất camera an ninh tại các khu vực liên quan, cơ quan điều tra phát hiện cả ba vụ trộm đều do một nhóm gồm ba đối tượng thực hiện, trong đó có một người từng có tiền án về tội trộm cắp tài sản. Các dấu vết, lời khai và tang vật thu giữ đều cho thấy tính chất liên quan chặt chẽ giữa các vụ án.
- Cơ quan điều tra ra quyết định nhập vụ án theo quy định pháp luật
Trên cơ sở chứng cứ đã thu thập, Cơ quan Cảnh sát điều tra tiến hành hợp nhất ba vụ án thành một vụ án duy nhất theo quy định tại Điều 170 Bộ luật Tố tụng hình sự. Việc nhập vụ án giúp thống nhất hoạt động điều tra, đánh giá đầy đủ hành vi phạm tội của nhóm đối tượng, đồng thời bảo đảm việc truy cứu trách nhiệm hình sự được tiến hành tổng thể, chính xác và hiệu quả.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Cơ quan điều tra có được tách vụ án để điều tra không?
Khoản 2 Điều 170 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 170. Nhập hoặc tách vụ án hình sự để tiến hành điều tra
...
2. Cơ quan điều tra chỉ được tách vụ án trong trường hợp cần thiết khi không thể hoàn thành sớm việc điều tra đối với tất cả các tội phạm và nếu việc tách đó không ảnh hưởng đến việc xác định sự thật khách quan, toàn diện của vụ án.
...
Việc tách vụ án không phải là quyền tùy nghi của cơ quan điều tra mà chỉ được thực hiện khi có lý do hợp lý và phải đáp ứng hai điều kiện quan trọng: (1) không thể hoàn thành điều tra sớm nếu giữ nguyên cấu trúc ban đầu và (2) việc tách không làm ảnh hưởng đến khả năng xác minh sự thật khách quan, toàn diện.
Tách vụ án thường được áp dụng trong các vụ án có nhiều tội danh, nhiều bị can hoặc khi một số hành vi chưa đủ chứng cứ cần điều tra bổ sung riêng. Khi đó, việc tách giúp cơ quan điều tra tập trung làm rõ phần đã đủ điều kiện trước, tránh kéo dài tiến độ toàn bộ vụ án. Tuy nhiên, để bảo đảm công bằng và đúng pháp luật, các phần tách phải có căn cứ độc lập rõ ràng và không gây xung đột về nội dung hoặc tình tiết với phần còn lại của vụ án.
Tình huống giả định
-
Vụ đánh bạc tại Vĩnh Hòa được tách vụ án để xử lý theo tiến độ điều tra
Tại phường Vĩnh Hòa, tỉnh Khánh Hòa, cơ quan điều tra đang thụ lý một vụ án đánh bạc có quy mô lớn với sự tham gia của gần 20 đối tượng. Các đối tượng chia thành nhiều nhóm nhỏ, tổ chức hoạt động tại nhiều địa điểm khác nhau, gây khó khăn trong công tác điều tra và thu thập chứng cứ.
-
Chỉ một nhóm bị bắt quả tang, các nhóm còn lại chưa đủ căn cứ xử lý
Trong quá trình điều tra, lực lượng chức năng chỉ bắt quả tang được một nhóm đối tượng đang đánh bạc, thu giữ đầy đủ tang vật và lời khai phù hợp. Các đối tượng còn lại chỉ bị đề cập trong lời khai rời rạc, chưa có đủ căn cứ vững chắc để truy cứu trách nhiệm hình sự ngay thời điểm đó.
-
Cơ quan điều tra đề xuất tách vụ án, Viện kiểm sát phê duyệt theo Điều 170
Nhằm bảo đảm tiến độ điều tra và thời hạn truy tố theo quy định, Cơ quan Cảnh sát điều tra đã lập hồ sơ đề nghị tách phần đã đủ căn cứ xử lý thành một vụ án riêng. Đề xuất này được Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Khánh Hòa phê chuẩn theo đúng quy định tại Điều 170 Bộ luật Tố tụng hình sự. Việc tách vụ án không làm ảnh hưởng đến quá trình điều tra tổng thể và giúp xử lý đúng người, đúng hành vi một cách kịp thời và hiệu quả.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Trong hoạt động điều tra, pháp luật cho phép cơ quan điều tra được linh hoạt xử lý bằng cách nhập hoặc tách vụ án khi đáp ứng điều kiện cụ thể. Cơ quan điều tra có quyền nhập vụ án trong các trường hợp như bị can phạm nhiều tội hoặc nhiều bị can cùng thực hiện một hành vi phạm tội. Đồng thời, cơ quan điều tra cũng được phép tách vụ án khi thật sự cần thiết và không ảnh hưởng đến việc làm rõ sự thật khách quan.
