Doanh nghiệp tư nhân là loại hình kinh doanh đặc biệt, nơi chủ doanh nghiệp phải chịu toàn bộ trách nhiệm pháp lý bằng toàn bộ tài sản của mình. Theo quy định hiện hành, loại hình này không có tư cách pháp nhân và người chủ có toàn quyền điều hành. Tuy vậy, pháp luật cũng cho phép chủ doanh nghiệp tư nhân được quyền cho thuê toàn bộ doanh nghiệp nếu thực hiện đúng trình tự thủ tục theo quy định.
1. Doanh nghiệp tư nhân là gì?
Khoản 1 Điều 188 Luật Doanh nghiệp 2020 quy định cụ thể:
Điều 188. Doanh nghiệp tư nhân
1. Doanh nghiệp tư nhân là doanh nghiệp do một cá nhân làm chủ và tự chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình về mọi hoạt động của doanh nghiệp....
Theo khoản 1 Điều 188 Luật Doanh nghiệp 2020, doanh nghiệp tư nhân là loại hình doanh nghiệp do một cá nhân làm chủ và tự chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với mọi hoạt động của doanh nghiệp. Khác với công ty trách nhiệm hữu hạn hay công ty cổ phần – nơi trách nhiệm được giới hạn trong phạm vi vốn góp, chủ doanh nghiệp tư nhân không có sự tách bạch giữa tài sản cá nhân và tài sản doanh nghiệp.
Chủ doanh nghiệp tư nhân toàn quyền quyết định đối với hoạt động kinh doanh, đồng thời cũng gánh toàn bộ rủi ro pháp lý và tài chính phát sinh từ hoạt động đó. Doanh nghiệp tư nhân không có tư cách pháp nhân và không được phát hành bất kỳ loại chứng khoán nào.
Tình huống giả định
Ông Nguyễn Văn Lực, cư trú tại phường Trà Nóc, quận Bình Thủy, TP. Cần Thơ, đăng ký thành lập Doanh nghiệp tư nhân Lực Phát chuyên kinh doanh vật liệu xây dựng. Là chủ sở hữu duy nhất, ông Lực tự quyết định mọi hoạt động từ ký kết hợp đồng, thuê nhân công, nhập hàng đến mở rộng kho bãi.
Sau hai năm hoạt động, doanh nghiệp gặp khó khăn về dòng tiền do khách hàng chậm thanh toán, trong khi ông Lực vẫn phải trả chi phí vận chuyển và lương công nhân. Do không có sự tách biệt tài sản, ông buộc phải bán một mảnh đất đứng tên cá nhân tại huyện Cờ Đỏ để thanh toán khoản nợ 600 triệu đồng cho nhà cung cấp xi măng.
Khi được hỏi tại sao không để doanh nghiệp đứng tên tài sản riêng, ông Lực cho biết vì doanh nghiệp tư nhân không có tư cách pháp nhân nên chủ doanh nghiệp phải chịu toàn bộ trách nhiệm về mọi nghĩa vụ tài chính phát sinh trong quá trình kinh doanh, kể cả bằng tài sản cá nhân.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Có được cho thuê doanh nghiệp tư nhân hay không?
Điều 191 Luật Doanh nghiệp 2020 quy định cụ thể:
Điều 191. Cho thuê doanh nghiệp tư nhân
Chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền cho thuê toàn bộ doanh nghiệp tư nhân của mình nhưng phải thông báo bằng văn bản kèm theo bản sao hợp đồng cho thuê có công chứng đến Cơ quan đăng ký kinh doanh, cơ quan thuế trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày hợp đồng cho thuê có hiệu lực. Trong thời hạn cho thuê, chủ doanh nghiệp tư nhân vẫn phải chịu trách nhiệm trước pháp luật với tư cách là chủ sở hữu doanh nghiệp tư nhân. Quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của chủ sở hữu và người thuê đối với hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp tư nhân được quy định trong hợp đồng cho thuê.
Theo Điều 191 Luật Doanh nghiệp 2020, chủ doanh nghiệp tư nhân có quyền cho thuê toàn bộ doanh nghiệp tư nhân của mình. Tuy nhiên, để việc cho thuê có hiệu lực pháp lý, chủ doanh nghiệp phải thực hiện nghĩa vụ thông báo bằng văn bản đến Cơ quan đăng ký kinh doanh và cơ quan thuế trong thời hạn 03 ngày làm việc kể từ ngày hợp đồng cho thuê có hiệu lực. Kèm theo thông báo phải có bản sao hợp đồng cho thuê có công chứng.
Trong thời gian cho thuê, chủ doanh nghiệp tư nhân vẫn là người chịu trách nhiệm trước pháp luật với tư cách là chủ sở hữu doanh nghiệp, bao gồm cả các rủi ro pháp lý phát sinh từ hoạt động kinh doanh. Quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm cụ thể giữa chủ doanh nghiệp và người thuê sẽ do hai bên tự thỏa thuận và ghi rõ trong hợp đồng cho thuê, làm căn cứ để phân định trách nhiệm trong quá trình hoạt động.
Tình huống giả định
Ông Phạm Văn Tùng là chủ Doanh nghiệp tư nhân Tùng Hưng, chuyên kinh doanh vật liệu xây dựng tại phường Hòa Minh, quận Liên Chiểu, TP. Đà Nẵng. Do chuẩn bị đi xuất khẩu lao động trong vòng 2 năm, ông Tùng quyết định cho thuê toàn bộ doanh nghiệp cho anh Trần Minh Tuấn, một người quen từng làm quản lý cửa hàng.
Hai bên lập hợp đồng cho thuê doanh nghiệp với thời hạn 24 tháng, có công chứng tại Văn phòng công chứng Hải Châu. Trong vòng 3 ngày kể từ khi hợp đồng có hiệu lực, ông Tùng gửi thông báo bằng văn bản kèm bản sao hợp đồng cho thuê đến Phòng Đăng ký kinh doanh Sở Kế hoạch và Đầu tư TP. Đà Nẵng, đồng thời thông báo với Chi cục Thuế quận Liên Chiểu.
Sau 8 tháng hoạt động, doanh nghiệp do anh Tuấn quản lý để xảy ra tranh chấp hợp đồng với một đối tác cung cấp xi măng. Mặc dù ông Tùng không trực tiếp điều hành trong thời gian đó, ông vẫn bị phía đối tác gọi tên với tư cách chủ sở hữu doanh nghiệp, yêu cầu chịu trách nhiệm về khoản nợ phát sinh.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Việc hiểu đúng quy định pháp luật là cơ sở quan trọng để vận hành doanh nghiệp tư nhân an toàn và hiệu quả. Doanh nghiệp tư nhân là loại hình kinh doanh đặc thù, nơi chủ sở hữu chịu trách nhiệm vô hạn bằng toàn bộ tài sản của mình. Trong trường hợp cho thuê doanh nghiệp, pháp luật vẫn cho phép nhưng yêu cầu thủ tục thông báo và cam kết trách nhiệm rõ ràng để đảm bảo tính pháp lý trong suốt thời gian thuê.
