Chỉ dẫn địa lý là dấu hiệu xác định sản phẩm gắn với địa phương cụ thể và được bảo hộ pháp lý, trừ trường hợp gây nhầm lẫn hoặc đã thành tên chung.
Chỉ dẫn địa lý là một trong những đối tượng quan trọng của quyền sở hữu công nghiệp, gắn liền với giá trị đặc thù về nguồn gốc và chất lượng sản phẩm. Pháp luật đã đưa ra định nghĩa cụ thể để làm rõ bản chất và phạm vi của chỉ dẫn địa lý. Bên cạnh đó, những trường hợp không được bảo hộ với danh nghĩa chỉ dẫn địa lý cũng được quy định nhằm bảo đảm tính chính xác và ngăn ngừa sự nhầm lẫn trong thương mại.
1. Chỉ dẫn địa lý là gì?
Khoản 22 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, sửa đổi, bổ sung 2022 quy định như sau:
Điều 4: Giải thích từ ngữ
...
22. Chỉ dẫn địa lý là dấu hiệu dùng để chỉ sản phẩm có nguồn gốc từ khu vực, địa phương, vùng lãnh thổ hay quốc gia cụ thể.
...
Chỉ dẫn địa lý không chỉ phản ánh nơi xuất xứ mà còn bảo đảm giá trị đặc thù của sản phẩm. Việc được bảo hộ giúp duy trì uy tín, khẳng định chất lượng và ngăn chặn hành vi lợi dụng danh tiếng của sản phẩm. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để nâng cao giá trị thương mại, đồng thời bảo vệ quyền lợi chính đáng của cộng đồng sản xuất tại khu vực có chỉ dẫn địa lý.
Tình huống giả định
Chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm chè tại Thái Nguyên
- Hoàn cảnh phát sinh
Tháng 3/2025, Hiệp hội Nông dân tỉnh Thái Nguyên đề nghị Cục Sở hữu trí tuệ cấp bảo hộ chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm chè “Thái Nguyên” vốn nổi tiếng lâu đời về hương vị và chất lượng.
- Hồ sơ đăng ký
Ngày 15/4/2025, hồ sơ được nộp kèm các tài liệu chứng minh đặc tính của chè Thái Nguyên gắn liền với điều kiện khí hậu, thổ nhưỡng địa phương.
- Xem xét thẩm định
Cục Sở hữu trí tuệ xác định sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng, uy tín lâu dài và đặc tính khác biệt, đáp ứng đầy đủ quy định tại khoản 22 Điều 4 Luật Sở hữu trí tuệ.
- Kết quả
Ngày 30/9/2025, Cục Sở hữu trí tuệ ra quyết định cấp Giấy chứng nhận đăng bạ chỉ dẫn địa lý “Thái Nguyên” cho sản phẩm chè, bảo đảm quyền khai thác và bảo hộ hợp pháp.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Đối tượng nào không được bảo hộ với danh nghĩa chỉ dẫn địa lý?
Điều 80 Luật Sở hữu trí tuệ 2005, sửa đổi, bổ sung 2022 quy định như sau:
Điều 80. Đối tượng không được bảo hộ với danh nghĩa chỉ dẫn địa lý
Các đối tượng sau đây không được bảo hộ với danh nghĩa chỉ dẫn địa lý:
1. Tên gọi, chỉ dẫn đã trở thành tên gọi chung của hàng hoá ở Việt Nam;
2. Chỉ dẫn địa lý của nước ngoài mà tại nước đó chỉ dẫn địa lý không được bảo hộ, đã bị chấm dứt bảo hộ hoặc không còn được sử dụng;
3. Chỉ dẫn địa lý trùng hoặc tương tự với một nhãn hiệu đang được bảo hộ, nếu việc sử dụng chỉ dẫn địa lý đó được thực hiện thì sẽ gây nhầm lẫn về nguồn gốc của sản phẩm;
4. Chỉ dẫn địa lý gây hiểu sai lệch cho người tiêu dùng về nguồn gốc địa lý thực của sản phẩm mang chỉ dẫn địa lý đó.
Việc giới hạn đối tượng không được bảo hộ nhằm tránh việc lạm dụng danh nghĩa chỉ dẫn địa lý, gây nhầm lẫn hoặc làm giảm giá trị của hệ thống bảo hộ. Một số tên gọi dù xuất phát từ địa danh nhưng đã trở thành tên chung cho loại hàng hóa, ví dụ như “nước mắm” hay “phở”, sẽ không còn đủ điều kiện bảo hộ. Tương tự, nếu chỉ dẫn địa lý nước ngoài không còn giá trị tại quốc gia gốc thì Việt Nam cũng không công nhận. Cơ chế loại trừ này bảo đảm tính minh bạch, bảo vệ người tiêu dùng và giữ sự công bằng trong thương mại.
Tình huống giả định
Từ chối bảo hộ chỉ dẫn địa lý “Cam Cao Phong” tại Hòa Bình
- Hoàn cảnh phát sinh
Tháng 6/2025, một doanh nghiệp tư nhân tại tỉnh Hòa Bình nộp hồ sơ xin bảo hộ chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm “Cam Cao Phong”.
-
Quá trình thẩm định
Trong quá trình xem xét, Cục Sở hữu trí tuệ phát hiện tên gọi “Cao Phong” đã được nhiều vùng trồng cam ngoài tỉnh Hòa Bình sử dụng phổ biến, thậm chí trở thành tên gọi chung trên thị trường. -
Kết quả xử lý
Căn cứ Điều 80 Luật Sở hữu trí tuệ, Cục Sở hữu trí tuệ từ chối cấp Giấy chứng nhận đăng bạ chỉ dẫn địa lý vì tên gọi này không còn phản ánh nguồn gốc địa lý riêng biệt.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Chỉ dẫn địa lý là một trong những công cụ pháp lý quan trọng để khẳng định giá trị đặc thù và uy tín của sản phẩm gắn với địa danh cụ thể. Đối với vấn đề thứ nhất, pháp luật đã đưa ra định nghĩa rõ ràng, coi chỉ dẫn địa lý là dấu hiệu xác định nguồn gốc địa lý và chất lượng sản phẩm. Đối với vấn đề thứ hai, các trường hợp không được bảo hộ cũng được quy định cụ thể, nhằm ngăn ngừa nhầm lẫn, bảo đảm sự minh bạch và duy trì tính công bằng trong thương mại.
