Việc bảo vệ trẻ em luôn là ưu tiên hàng đầu trong chính sách pháp luật tại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh các vụ việc xâm hại trẻ em ngày càng diễn biến phức tạp. Một trong những hành vi nghiêm trọng bị pháp luật nghiêm cấm là cha mẹ bán con vì bất kỳ lý do nào. Khi có hành vi chuyển giao con cái để đổi lấy tài sản, cha mẹ có thể bị xử phạt theo quy định.
1. Cha mẹ bán con có vi phạm pháp luật hay không?
Khoản 2 Điều 6 Luật Trẻ em 2016 quy định như sau:
Điều 6. Các hành vi bị nghiêm cấm
...
2. Bỏ rơi, bỏ mặc, mua bán, bắt cóc, đánh tráo, chiếm đoạt trẻ em.
...
Theo quy định trên, việc mua bán trẻ em, bao gồm cả hành vi cha mẹ đem con đi bán để nhận tài sản, tiền bạc hoặc các lợi ích vật chất khác, là hành vi bị nghiêm cấm tuyệt đối trong mọi hoàn cảnh. Không quan trọng mục đích là để trả nợ, khó khăn kinh tế hay lý do nhân đạo, nếu hành vi đó có yếu tố trao đổi, mua bán trẻ em để nhận lại lợi ích thì đều được coi là vi phạm pháp luật.
Hành vi này không chỉ vi phạm đạo đức mà còn trực tiếp xâm phạm quyền được sống, được bảo vệ và phát triển của trẻ em. Cha mẹ thực hiện hành vi mua bán con còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Bộ luật Hình sự nếu thỏa mãn đủ yếu tố cấu thành tội phạm.
Tình huống giả định
Anh Nguyễn Văn Bình (32 tuổi) và chị Trần Thị Hằng (28 tuổi), sinh sống tại huyện Cờ Đỏ, thành phố Cần Thơ, làm nghề lao động phổ thông, thu nhập bấp bênh. Trong thời điểm khó khăn tài chính, vợ chồng anh Bình đã lén liên hệ với một cặp vợ chồng hiếm muộn khác để “giao con” mới sinh của mình với thỏa thuận nhận lại 70 triệu đồng “hỗ trợ sinh đẻ”. Giao dịch diễn ra thông qua lời hứa miệng, không giấy tờ rõ ràng, nhưng sau đó bị người dân trong xóm phát hiện và báo cho chính quyền địa phương. Sau khi xác minh, Ủy ban nhân dân phường đã chuyển hồ sơ cho Công an quận xử lý theo quy định pháp luật.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Cha mẹ bán con dưới 16 tuổi có thể bị phạt tù cao nhất bao nhiêu năm?
Khoản 1, 2 và 3 Điều 151 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi bởi Khoản 28 Điều 1 Luật sửa đổi Bộ luật Hình sự 2017) quy định như sau:
Điều 151. Tội mua bán người dưới 16 tuổi
1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 12 năm:
a) Chuyển giao hoặc tiếp nhận người dưới 16 tuổi để giao, nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác, trừ trường hợp vì mục đích nhân đạo;
b) Chuyển giao hoặc tiếp nhận người dưới 16 tuổi để bóc lột tình dục, cưỡng bức lao động, lấy bộ phận cơ thể hoặc vì mục đích vô nhân đạo khác;
c) Tuyển mộ, vận chuyển, chứa chấp người dưới 16 tuổi để thực hiện hành vi quy định tại điểm a hoặc điểm b khoản này.
...
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 18 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:
a) Có tổ chức;
b) Có tính chất chuyên nghiệp;
c) Gây rối loạn tâm thần và hành vi của nạn nhân 46% trở lên;
d) Đã lấy bộ phận cơ thể của nạn nhân;
đ) Làm nạn nhân chết hoặc tự sát;
e) Đối với 06 người trở lên;
g) Tái phạm nguy hiểm.
...
Hành vi cha mẹ bán con dưới 16 tuổi sẽ bị xử lý nghiêm khắc theo quy định tại Điều 151 Bộ luật Hình sự với tội danh “Mua bán người dưới 16 tuổi”. Dù người thực hiện là cha mẹ, những người có quan hệ huyết thống và trách nhiệm chăm sóc, bảo vệ trẻ,... vẫn không được xem là tình tiết giảm nhẹ. Ngược lại, đây còn là tình tiết tăng nặng theo điểm d khoản 2 Điều 151.
Tùy vào mức độ nghiêm trọng và hậu quả của hành vi, người phạm tội có thể bị phạt tù thấp nhất từ 07 năm và cao nhất là tù chung thân nếu gây hậu quả nghiêm trọng như làm nạn nhân chết, tổn hại nặng sức khỏe, hoặc phạm tội có tổ chức, nhiều lần, tái phạm nguy hiểm. Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền đến 200 triệu đồng và chịu các hình phạt bổ sung khác như cấm cư trú, tịch thu tài sản.
Tình huống giả định
Chị Lê Thị Tuyết Mai, sống tại quận Bình Tân, TP.HCM, làm nghề nhặt ve chai và đang nuôi con nhỏ mới sinh. Do bị chủ nợ siết nợ liên tục, trong lúc quẫn trí, chị Mai đồng ý bán đứa con 3 tháng tuổi của mình cho một người phụ nữ lạ mặt ở tỉnh khác với giá 60 triệu đồng. Giao dịch diễn ra bí mật nhưng sau đó bị phát hiện khi chị Mai trình báo mất con để đánh lạc hướng điều tra.
Cơ quan Cảnh sát điều tra quận Bình Tân nhanh chóng vào cuộc và xác minh toàn bộ sự việc. Hành vi của chị Mai được xác định có dấu hiệu phạm tội mua bán người dưới 16 tuổi, với tình tiết tăng nặng là “đối với người mà mình có trách nhiệm chăm sóc, nuôi dưỡng” và “vì động cơ đê hèn”. Do đó, cơ quan chức năng tiến hành khởi tố vụ án, chị Mai có thể đối mặt mức án từ 12 đến 20 năm tù theo quy định pháp luật.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Việc cha mẹ thực hiện hành vi bán con không chỉ vi phạm đạo đức mà còn bị pháp luật nghiêm cấm và xử lý nghiêm khắc. Theo quy định hiện hành, hành vi này là trái pháp luật và có thể bị xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Trong trường hợp trẻ em bị bán dưới 16 tuổi, người thực hiện hành vi có thể bị phạt tù lên tới tù chung thân.
