Trong lĩnh vực hàng hải và khai thác dầu khí ngoài khơi, cảng dầu khí đóng vai trò quan trọng trong việc tiếp nhận, vận chuyển hàng hóa và cung cấp dịch vụ kỹ thuật cho các hoạt động ngoài khơi. Theo pháp luật hiện hành, cảng dầu khí ngoài khơi được xác định rõ ràng về vị trí, chức năng và phạm vi hoạt động. Đồng thời, công trình này cũng có một vùng bảo vệ đặc thù nhằm đảm bảo an toàn hàng hải và an ninh công trình trong quá trình vận hành.
1. Cảng dầu khí ngoài khơi được pháp luật định nghĩa như thế nào?
Khoản 1 Điều 73 Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015 quy định như sau:
Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015
Điều 73. Cảng biển
Cảng biển là khu vực bao gồm vùng đất cảng và vùng nước cảng, được xây dựng kết cấu hạ tầng, lắp đặt trang thiết bị cho tàu thuyền đến, rời để bốc dỡ hàng hóa, đón trả hành khách và thực hiện dịch vụ khác. Cảng biển có một hoặc nhiều bến cảng. Bến cảng có một hoặc nhiều cầu cảng.
Cảng dầu khí ngoài khơi là công trình được xây dựng, lắp đặt tại khu vực khai thác dầu khí ngoài khơi cho tàu thuyền đến, rời để bốc dỡ hàng hóa và thực hiện dịch vụ khác.
Dựa vào quy định nêu trên, cảng dầu khí ngoài khơi là một loại hình cảng biển đặc biệt, không nằm trên đất liền mà được thiết kế để hoạt động giữa biển, nơi diễn ra các hoạt động khai thác dầu khí. Cảng này có thể bao gồm các giàn khoan, hệ thống cầu cảng nổi, phục vụ mục đích tiếp nhận vật tư, thiết bị và hỗ trợ kỹ thuật cho ngành dầu khí.
Điểm khác biệt giữa cảng dầu khí ngoài khơi với các cảng biển thông thường nằm ở vị trí và công năng chuyên biệt: thay vì phục vụ luồng vận tải thương mại phổ thông, cảng dầu khí tập trung cho hoạt động khai thác tài nguyên dưới đáy biển, đòi hỏi tiêu chuẩn thiết kế, an toàn và bảo vệ môi trường cao hơn.
Tình huống giả định
Tập đoàn Năng lượng Biển Xanh tiến hành đầu tư xây dựng một công trình tiếp nhận và trung chuyển dầu thô tại khu vực mỏ Bạch Hổ (thuộc thềm lục địa Việt Nam). Công trình này bao gồm hệ thống cầu cảng nổi kết nối với giàn khoan, có chức năng tiếp nhận tàu chứa dầu, tàu tiếp tế vật tư, và tàu vận hành kỹ thuật. Trong quá trình lập hồ sơ pháp lý, đơn vị tư vấn đã đề xuất đăng ký công trình này là “bến phao kỹ thuật” thay vì “cảng dầu khí ngoài khơi” để rút ngắn thủ tục.
Tuy nhiên, sau khi rà soát, Cục Hàng hải Việt Nam kết luận rằng công trình đáp ứng đầy đủ các yếu tố theo quy định tại Điều 73 Bộ luật Hàng hải 2015, vì vậy phải đăng ký, công bố đúng danh mục là “cảng dầu khí ngoài khơi” và chịu sự quản lý chuyên ngành tương ứng. Việc đăng ký sai loại hình có thể ảnh hưởng đến an toàn hàng hải, phân cấp quản lý và quy hoạch khai thác tài nguyên quốc gia.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Phạm vi bảo vệ công trình cảng dầu khí ngoài khơi được xác định ra sao?
Khoản 1 điểm b Điều 126 Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015 quy định như sau:
Bộ luật Hàng hải Việt Nam 2015
Điều 126. Phạm vi bảo vệ công trình hàng hải
1. Phạm vi bảo vệ công trình hàng hải bao gồm:
…b) Đối với công trình cảng dầu khí ngoài khơi được giới hạn bởi vành đai an toàn của công trình cảng dầu khí ngoài khơi và vùng cấm hành hải, thả neo tại khu vực công trình cảng dầu khí ngoài khơi;
...
Quy định trên cho thấy, việc xác định phạm vi bảo vệ đối với công trình cảng dầu khí ngoài khơi không chỉ mang ý nghĩa pháp lý mà còn là yêu cầu kỹ thuật nhằm đảm bảo an toàn tuyệt đối cho hoạt động khai thác giữa biển. Hai yếu tố được dùng làm căn cứ là: (1) vành đai an toàn – thường được xác định trước và công bố rõ trong các tài liệu kỹ thuật và quy hoạch ngành, (2) vùng cấm hành hải, thả neo – nhằm ngăn chặn nguy cơ va chạm, ảnh hưởng từ tàu thuyền dân sự hoặc các hoạt động hàng hải khác.
Việc xâm phạm vào phạm vi bảo vệ công trình dầu khí không chỉ vi phạm pháp luật mà còn gây rủi ro lớn về con người, tài sản và môi trường biển. Do đó, cơ quan quản lý chuyên ngành thường xuyên cập nhật, công bố thông tin cảnh báo trên bản đồ hàng hải và hệ thống quản lý luồng tàu.
Tình huống giả định
Trong quá trình thi công mở rộng khu vực khai thác tại giàn khoan Nam Trường Sa 5, Công ty TNHH Dầu khí Ánh Dương đã thiết lập một cảng dầu khí ngoài khơi với vùng bảo vệ được phê duyệt kèm theo giấy phép xây dựng. Tuy nhiên, tháng 2/2025, tàu cá QNg 90236 do ông Nguyễn Văn Phú làm thuyền trưởng đã vô tình tiến vào khu vực này để thả lưới, do không cập nhật được bản đồ hàng hải mới về vùng cấm hành hải.
Hệ thống cảnh báo tự động của công trình lập tức phát tín hiệu cảnh báo và ghi nhận sự xâm nhập. Sau đó, lực lượng kiểm tra chuyên ngành của Cảng vụ Hàng hải tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu phối hợp cùng lực lượng biên phòng tiến hành lập biên bản vi phạm và yêu cầu rút tàu ra khỏi khu vực an toàn.
Sau khi xác minh, dù ông Phú không có ý định phá hoại hay khai thác trái phép, hành vi này vẫn bị xử lý hành chính với lý do vi phạm phạm vi bảo vệ công trình hàng hải, đồng thời được tuyên truyền, hướng dẫn cập nhật tuyến luồng và ranh giới an toàn mới.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Cảng dầu khí ngoài khơi là một loại công trình đặc biệt được xây dựng phục vụ hoạt động khai thác dầu khí giữa biển, được pháp luật quy định rõ về khái niệm và chức năng. Theo quy định hiện hành, phạm vi bảo vệ đối với công trình này được xác định bằng vành đai an toàn và vùng cấm hành hải, thả neo nhằm đảm bảo an toàn hàng hải và an ninh công trình. Các chủ thể hoạt động trong lĩnh vực hàng hải, dầu khí cần nắm rõ để tuân thủ đúng quy định, tránh phát sinh rủi ro và vi phạm pháp luật.
