Cải tạo không giam giữ là một trong những hình phạt chính theo quy định của Bộ luật Hình sự. Hình phạt này không buộc người phạm tội phải vào trại giam mà cho họ cơ hội được giáo dục, sửa sai trong môi trường sống quen thuộc. Mọi quy định về điều kiện, thời hạn và trách nhiệm giám sát đều được pháp luật quy định rõ ràng.
1. Cải tạo không giam giữ là gì?
Quy định này được nêu tại Điều 32 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:
Điều 32. Các hình phạt đối với người phạm tội
1. Hình phạt chính bao gồm:
...
c) Cải tạo không giam giữ;
...
Khác với các hình phạt tù, cải tạo không giam giữ tạo điều kiện để người phạm tội vẫn được sinh sống và lao động bình thường tại địa phương hoặc nơi làm việc. Người chấp hành án vẫn có cơ hội tiếp xúc với xã hội, từ đó giúp họ có điều kiện sửa sai, khắc phục hậu quả và tái hòa nhập cộng đồng. Tuy nhiên, người này phải chịu sự quản lý chặt chẽ từ chính quyền và tuân thủ các nghĩa vụ pháp luật trong suốt thời gian cải tạo. Hình phạt này thường được áp dụng với những người phạm tội không nghiêm trọng, có nơi cư trú rõ ràng, xét thấy chưa cần thiết phải cách ly khỏi xã hội.
Tình huống giả định
- Anh Phúc bị tuyên án vì hành vi đánh nhau gây rối
Trần Văn Phúc (35 tuổi), cư trú tại phường Trần Phú, TP. Hà Tĩnh, bị Tòa án nhân dân TP. Hà Tĩnh tuyên phạt 12 tháng cải tạo không giam giữ vì hành vi đánh nhau gây mất trật tự công cộng. - Anh Phúc không bị giam giữ mà chấp hành án tại địa phương
Theo bản án, anh Phúc không bị tạm giam mà được giao cho UBND phường Trần Phú giám sát và giáo dục trong thời gian cải tạo. - Anh Phúc được tiếp tục làm việc và sinh hoạt bình thường
Trong thời gian thi hành án, anh Phúc vẫn được duy trì công việc tại công ty cơ khí ở địa phương, không bị cách ly khỏi xã hội.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Quá trình áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ như thế nào?
Quy định này được nêu cụ thể tại Điều 36 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:
Điều 36. Cải tạo không giam giữ
1. Cải tạo không giam giữ được áp dụng từ 06 tháng đến 03 năm đối với người phạm tội ít nghiêm trọng, phạm tội nghiêm trọng do Bộ luật này quy định mà đang có nơi làm việc ổn định hoặc có nơi cư trú rõ ràng nếu xét thấy không cần thiết phải cách ly người phạm tội khỏi xã hội.
Nếu người bị kết án đã bị tạm giữ, tạm giam thì thời gian tạm giữ, tạm giam được trừ vào thời gian chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ, cứ 01 ngày tạm giữ, tạm giam bằng 03 ngày cải tạo không giam giữ.
2. Tòa án giao người bị phạt cải tạo không giam giữ cho cơ quan, tổ chức nơi người đó làm việc, học tập hoặc Ủy ban nhân dân cấp xã nơi người đó cư trú để giám sát, giáo dục. Gia đình người bị kết án có trách nhiệm phối hợp với cơ quan, tổ chức hoặc Ủy ban nhân dân cấp xã trong việc giám sát, giáo dục người đó.
3. Trong thời gian chấp hành án, người bị kết án phải thực hiện một số nghĩa vụ theo các quy định về cải tạo không giam giữ và bị khấu trừ một phần thu nhập từ 05% đến 20% để sung quỹ nhà nước. Việc khấu trừ thu nhập được thực hiện hàng tháng. Trong trường hợp đặc biệt, Tòa án có thể cho miễn việc khấu trừ thu nhập, nhưng phải ghi rõ lý do trong bản án.
Không khấu trừ thu nhập đối với người chấp hành án là người đang thực hiện nghĩa vụ quân sự.
4. Trường hợp người bị phạt cải tạo không giam giữ không có việc làm hoặc bị mất việc làm trong thời gian chấp hành hình phạt này thì phải thực hiện một số công việc lao động phục vụ cộng đồng trong thời gian cải tạo không giam giữ.
Thời gian lao động phục vụ cộng đồng không quá 04 giờ trong một ngày và không quá 05 ngày trong 01 tuần.
Không áp dụng biện pháp lao động phục vụ cộng đồng đối với phụ nữ có thai hoặc đang nuôi con dưới 06 tháng tuổi, người già yếu, người bị bệnh hiểm nghèo, người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng.
Người bị kết án cải tạo không giam giữ phải thực hiện những nghĩa vụ quy định tại Luật thi hành án hình sự.
Hình phạt cải tạo không giam giữ là một trong những giải pháp hình sự mang tính giáo dục cao. Việc áp dụng hình phạt này được triển khai theo một trình tự rõ ràng, với nhiều bước và nghĩa vụ cụ thể:
-
Về thời hạn: từ 6 tháng đến 3 năm, tùy mức độ vi phạm và quyết định của Tòa án. Trong một số trường hợp, nếu người đó đã bị tạm giữ hoặc tạm giam trước khi xét xử, thì thời gian này sẽ được quy đổi: 1 ngày tạm giam tương đương với 3 ngày cải tạo không giam giữ.
-
Về quản lý, giám sát: Sau khi tuyên án, Tòa án sẽ giao người bị kết án cho Ủy ban nhân dân cấp xã hoặc nơi người đó làm việc để giám sát, giáo dục. Cơ quan, tổ chức nhận trách nhiệm này sẽ phối hợp với gia đình người bị kết án, nhằm tạo điều kiện cho họ được cải tạo trong môi trường quen thuộc và có sự hỗ trợ từ cộng đồng.
-
Về nghĩa vụ tài chính và lao động: Người bị kết án phải bị khấu trừ từ 5% đến 20% thu nhập mỗi tháng để sung vào ngân sách nhà nước. Nếu người bị kết án không có việc làm, họ buộc phải tham gia lao động phục vụ cộng đồng không quá 4 giờ/ngày và 5 ngày/tuần.
Tình huống giả định
- Anh Phong bị kết án vì hành vi cố ý gây thương tích
Nguyễn Thanh Phong (33 tuổi), thường trú tại xã Tân An Hội, bị Tòa án nhân dân tuyên phạt 1 năm cải tạo không giam giữ do hành vi cố ý gây thương tích, tỷ lệ tổn thương dưới mức truy cứu hình sự nghiêm trọng. - Anh Phong được áp dụng hình phạt nhân đạo nhờ nhiều tình tiết giảm nhẹ
Do có nơi cư trú rõ ràng, khai báo thành khẩn và chưa có tiền án tiền sự cho nên anh Phong được hưởng chính sách khoan hồng, không bị giam giữ mà chấp hành án tại địa phương. - UBND xã Tân An Hội chịu trách nhiệm giám sát cải tạo của anh Phong
Trong thời gian chấp hành án, anh Phong được giao cho UBND xã Tân An Hội quản lý và giáo dục, đồng thời phải tuân thủ nội quy của xã. - Anh Phong phải lao động công ích và bị khấu trừ thu nhập
Anh phải tham gia lao động phục vụ cộng đồng 3 buổi mỗi tuần và bị khấu trừ 10% thu nhập hàng tháng để sung vào quỹ Nhà nước theo quy định của pháp luật.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
3. Kết luận
Cải tạo không giam giữ là hình phạt chính được áp dụng với người phạm tội ít nghiêm trọng hoặc nghiêm trọng nhưng có nhân thân tốt. Hình phạt này giúp người phạm tội cải tạo, học tập, lao động mà không bị cách ly khỏi xã hội, đồng thời phát huy vai trò giáo dục của gia đình và cộng đồng.
