Khai thác cát là hoạt động khai thác khoáng sản có điều kiện và ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường, dòng chảy và đời sống dân cư. Pháp luật quy định rõ khung giờ khai thác để giảm thiểu tác động tiêu cực và bảo đảm trật tự an toàn tại địa phương. Bên cạnh đó, cá nhân, tổ chức được cấp phép khai thác phải thực hiện đầy đủ nghĩa vụ bảo vệ môi trường và tuân thủ pháp luật trong suốt quá trình khai thác.
1. Cá nhân, tổ chức được phép khai thác cát trong khung giờ nào?
Khoản 1 Điều 9 Nghị định 23/2020/NĐ-CP quy định cụ thể:
Điều 9. Nội dung Giấy phép khai thác cát, sỏi lòng sông
Ngoài nội dung quy định tại khoản 1 Điều 54 Luật Khoáng sản, Giấy phép khai thác cát, sỏi lòng sông còn quy định các nội dung sau đây:1. Thời gian được phép hoạt động khai thác trong ngày, từ 7 giờ sáng đến 5 giờ chiều, không được khai thác ban đêm; quy định về thời gian khai thác trong năm.
...
Theo khoản 1 Điều 9 Nghị định 23/2020/NĐ-CP, Giấy phép khai thác cát, sỏi lòng sông ngoài các nội dung quy định tại Luật Khoáng sản còn phải ghi rõ thời gian được phép khai thác trong ngày. Cụ thể, thời gian hoạt động khai thác chỉ được phép từ 7 giờ sáng đến 5 giờ chiều và nghiêm cấm khai thác vào ban đêm. Ngoài ra, giấy phép cũng quy định cụ thể về thời gian khai thác trong năm nhằm bảo đảm việc khai thác diễn ra đúng mùa vụ, tránh tác động xấu đến dòng chảy, môi trường sinh thái và an toàn đê điều. Việc tuân thủ đúng khung giờ khai thác là bắt buộc, nhằm phục vụ công tác giám sát, phòng ngừa khai thác trái phép và giảm thiểu các hành vi lợi dụng ban đêm để trục lợi tài nguyên.
Tình huống giả định
- Tháng 8/2022 – Công ty Minh Quân được cấp phép khai thác cát
UBND tỉnh cấp giấy phép cho Công ty Minh Quân khai thác cát trên sông Cái trong thời gian 3 năm, từ 7 giờ đến 17 giờ mỗi ngày. - Từ tháng 5/2024 – Công ty Minh Quân khai thác vượt giờ quy định
Để đẩy nhanh tiến độ, công ty cho phương tiện hút cát hoạt động từ 4 giờ sáng đến 9 giờ tối, vượt quá khung giờ cho phép trong giấy phép. - Tháng 6/2024 – Công ty Minh Quân bị người dân phản ánh
Người dân địa phương tố cáo tình trạng sạt lở bờ sông vào ban đêm, gây thiệt hại hoa màu và ảnh hưởng đời sống dân cư. - Tháng 7/2024 – Công ty Minh Quân bị xử phạt hành chính
Căn cứ khoản 1 Điều 9 Nghị định 23/2020/NĐ-CP, công ty bị lập biên bản, xử phạt và tạm đình chỉ hoạt động 30 ngày để khắc phục hậu quả.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Tổ chức, cá nhân được phép khai thác cát có trách nhiệm gì?
Khoản 2 Điều 9 Nghị định 23/2020/NĐ-CP quy định cụ thể:
Điều 9. Nội dung Giấy phép khai thác cát, sỏi lòng sông
...
2. Trách nhiệm của tổ chức, cá nhân được phép khai thác:
a) Xác định ranh giới khu vực khai thác; cắm mốc các điểm khép góc khu vực khai thác cát, sỏi lòng sông;
b) Tên, loại phương tiện, thiết bị được sử dụng để khai thác, vận chuyển cát, sỏi và yêu cầu về đăng ký theo quy định của pháp luật giao thông đường thủy nội địa, pháp luật liên quan; việc lắp đặt thiết bị giám sát hành trình và lưu trữ dữ liệu, thông tin về vị trí, hành trình di chuyển của phương tiện, thiết bị sử dụng để khai thác, vận chuyển cát, sỏi;
c) Yêu cầu trong việc ký hợp đồng vận chuyển với các chủ phương tiện đủ điều kiện vận chuyển theo quy định của pháp luật trong trường hợp tổ chức, cá nhân khai thác không trực tiếp vận chuyển cát, sỏi sau khai thác;
d) Yêu cầu việc lắp đặt bảng thông báo tại bờ sông thuộc phạm vi khu vực khai thác để công khai thông tin Giấy phép khai thác, dự án khai thác cát, sỏi lòng sông với các nội dung: tọa độ, diện tích và sơ đồ phạm vi khu vực khai thác; thời gian khai thác; tên, phương tiện, thiết bị sử dụng để khai thác cát, sỏi;
đ) Thực hiện nghĩa vụ, trách nhiệm về phòng chống thiên tai theo quy định của pháp luật.
...
Căn cứ khoản 2 Điều 9 Nghị định 23/2020/NĐ-CP, tổ chức, cá nhân được cấp Giấy phép khai thác cát, sỏi lòng sông có nghĩa vụ thực hiện đầy đủ các trách nhiệm sau: (1) Xác định và cắm mốc ranh giới khu vực khai thác để đảm bảo hoạt động đúng phạm vi cấp phép; (2) Cung cấp tên, loại phương tiện, thiết bị khai thác, vận chuyển, và lắp đặt thiết bị giám sát hành trình để lưu trữ thông tin hoạt động; (3) Trường hợp không trực tiếp vận chuyển cát, sỏi thì phải ký hợp đồng với đơn vị vận chuyển hợp pháp; (4) Công khai thông tin về giấy phép khai thác tại khu vực bờ sông, bao gồm sơ đồ, thời gian khai thác, thiết bị sử dụng; (5) Thực hiện các biện pháp phòng chống thiên tai theo quy định pháp luật hiện hành.
Tình huống giả định
- Tháng 6/2023 – Công ty Thành An được cấp phép khai thác cát
UBND tỉnh cấp Giấy phép khai thác cát cho Công ty Thành An tại sông Tầm Bát, thời hạn 5 năm kèm theo các nghĩa vụ về quản lý và công khai thông tin. - Tháng 2/2024 – Công ty Thành An hoạt động không đúng quy định
Công ty không cắm mốc khu vực khai thác, không công khai giấy phép, không lắp thiết bị giám sát hành trình và thuê phương tiện vận chuyển không hợp đồng rõ ràng. - Tháng 3/2024 – Công ty Thành An bị người dân khiếu nại
Do không có sơ đồ khai thác công khai, người dân nghi ngờ công ty khai thác ngoài phạm vi được phép và phản ánh đến cơ quan chức năng. - Tháng 4/2024 – Công ty Thành An bị xử phạt và tạm dừng khai thác
Căn cứ khoản 2 Điều 9 Nghị định 23/2020/NĐ-CP, công ty bị xử phạt hành chính, yêu cầu khắc phục vi phạm, bổ sung thiết bị và hồ sơ theo đúng quy định.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Hoạt động khai thác cát phải tuân thủ khung giờ quy định, thông thường là từ 6h đến 18h hàng ngày, tùy theo từng địa phương. Thời gian khai thác được đặt ra nhằm hạn chế ảnh hưởng đến đời sống người dân và bảo đảm an ninh trật tự. Ngoài ra, tổ chức, cá nhân khai thác cát có trách nhiệm thực hiện đúng nội dung giấy phép, bảo vệ môi trường, khôi phục mặt bằng và báo cáo định kỳ theo quy định.
