Bảo lĩnh là một trong những biện pháp ngăn chặn được pháp luật quy định nhằm thay thế tạm giam trong quá trình giải quyết vụ án hình sự. Biện pháp này giúp đảm bảo quyền con người nhưng vẫn đáp ứng yêu cầu điều tra, truy tố, xét xử. Tuy nhiên, bảo lĩnh chỉ áp dụng trong những trường hợp cụ thể và đi kèm với các điều kiện chặt chẽ.
Bảo lĩnh trong tố tụng hình sự được hiểu là gì?
Khoản 1 Điều 121 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 121. Bảo lĩnh
1. Bảo lĩnh là biện pháp ngăn chặn thay thế tạm giam. Căn cứ vào tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi và nhân thân của bị can, bị cáo, Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án có thể quyết định cho họ được bảo lĩnh.
...
Bảo lĩnh là hình thức cho phép bị can, bị cáo không bị tạm giam mà vẫn bị giám sát và ràng buộc pháp lý bởi cam kết của bản thân hoặc người bảo lĩnh. Biện pháp này được áp dụng khi người bị khởi tố không thuộc trường hợp nguy hiểm cho xã hội, có nơi cư trú rõ ràng, có thân nhân hoặc tổ chức đứng ra bảo đảm và cam kết thực hiện các nghĩa vụ theo quy định. Việc áp dụng bảo lĩnh thay tạm giam góp phần giảm bớt việc áp dụng biện pháp giam giữ, hạn chế ảnh hưởng đến cuộc sống và công việc của người bị khởi tố, đồng thời vẫn bảo đảm được quá trình tố tụng diễn ra đúng quy trình.
Tình huống giả định
-
Nguyễn Văn Hòa bị khởi tố
Tháng 8/2025, ông Nguyễn Văn Hòa (phường Bãi Cháy, tỉnh Quảng Ninh) bị khởi tố về hành vi “gây rối trật tự công cộng” do xô xát trong quá trình làm ăn. -
Cơ quan điều tra xem xét cho bảo lĩnh
Xét thấy ông Hòa có nơi cư trú rõ ràng, nhân thân tốt, hành vi bộc phát và không nguy hiểm nghiêm trọng, cơ quan điều tra xem xét cho bảo lĩnh. -
Vợ ông Hòa đứng ra bảo lĩnh, cam kết
Vợ ông Hòa đứng ra bảo lĩnh, cam kết giám sát và bảo đảm ông chấp hành tố tụng. Cơ quan điều tra chấp thuận và không áp dụng biện pháp tạm giam.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Trường hợp nào bị can, bị cáo bị hủy bảo lĩnh và bị tạm giam lại?
Khoản 3 Điều 121 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 121. Bảo lĩnh
...
3. Bị can, bị cáo được bảo lĩnh phải làm giấy cam đoan thực hiện các nghĩa vụ:
a) Có mặt theo giấy triệu tập, trừ trường hợp vì lý do bất khả kháng hoặc do trở ngại khách quan;
b) Không bỏ trốn hoặc tiếp tục phạm tội;
c) Không mua chuộc, cưỡng ép, xúi giục người khác khai báo gian dối, cung cấp tài liệu sai sự thật; không tiêu hủy, giả mạo chứng cứ, tài liệu, đồ vật của vụ án, tẩu tán tài sản liên quan đến vụ án; không đe dọa, khống chế, trả thù người làm chứng, bị hại, người tố giác tội phạm và người thân thích của những người này.
Trường hợp bị can, bị cáo vi phạm nghĩa vụ cam đoan quy định tại khoản này thì bị tạm giam.
...
Quy định trên thể hiện rõ nguyên tắc: bảo lĩnh là biện pháp nhân đạo nhưng không có nghĩa là miễn trừ trách nhiệm tố tụng. Người được bảo lĩnh vẫn phải tuân thủ đầy đủ các nghĩa vụ về mặt pháp lý, như không bỏ trốn, không cản trở hoạt động điều tra và không tác động đến nhân chứng, vật chứng trong vụ án. Nếu vi phạm một trong các nghĩa vụ đã cam đoan, cơ quan tiến hành tố tụng có quyền thay đổi biện pháp ngăn chặn – chuyển từ bảo lĩnh sang tạm giam để đảm bảo quá trình giải quyết vụ án được khách quan, đúng luật.
Tình huống giả định
-
Trần Hoài Đức bị khởi tố
Tháng 9/2025, anh Trần Hoài Đức (phường Tự An, tỉnh Đắk Lắk) bị khởi tố về hành vi “lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” và được cho bảo lĩnh. -
Đức nhiều lần vắng mặt theo giấy triệu tập
Trong thời gian tại ngoại, anh Đức nhiều lần vắng mặt theo giấy triệu tập và có hành vi liên hệ với bị hại để thay đổi lời khai, rút đơn tố cáo. -
Viện kiểm sát ra quyết định hủy bảo lĩnh
Viện kiểm sát ra quyết định hủy bảo lĩnh, phê chuẩn lệnh tạm giam. Anh Đức bị bắt tạm giam để phục vụ điều tra đến khi có kết luận vụ án.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Bảo lĩnh là biện pháp ngăn chặn thay thế tạm giam, chỉ áp dụng khi bị can, bị cáo không thuộc diện nguy hiểm và có nhân thân rõ ràng. Nếu người được bảo lĩnh vi phạm cam kết như bỏ trốn, tiêu hủy chứng cứ hoặc cản trở điều tra thì sẽ bị hủy bảo lĩnh và áp dụng biện pháp tạm giam lại.
