Trạm điện là gì và các loại trạm biến áp hiện nay?

Trạm điện giữ vai trò trung tâm trong việc truyền tải và phân phối điện năng, đảm bảo dòng điện được chuyển đổi và sử dụng an toàn, hiệu quả. Khi nói đến trạm điện, người ta thường nhắc tới trạm biến áp – nơi thực hiện việc tăng áp, hạ áp để phù hợp với nhu cầu sử dụng. Ngoài ra, trạm biến áp cũng có nhiều cách phân loại như theo chức năng, vị trí hay cấu hình để đáp ứng nhu cầu khác nhau trong thực tế.

1. Trạm điện được định nghĩa như thế nào?

Theo Điều 2 Nghị định 62/2025/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành Luật Điện lực về bảo vệ công trình điện lực và an toàn trong lĩnh vực điện lực

Nghị định 62/2025/NĐ-CP

Điều 2. Giải thích từ ngữ

...

14. Trạm điện là trạm biến áp, trạm cắt, trạm bù, trạm chỉnh lưu.

...

Trạm điện là nơi lắp đặt các thiết bị điện nhằm tiếp nhận, biến đổi và phân phối điện năng. Nói một cách đơn giản, đây chính là “điểm trung gian” giúp dòng điện từ nhà máy phát điện đi qua lưới truyền tải, sau đó được điều chỉnh thành mức điện áp phù hợp để đưa đến từng khu dân cư, nhà máy, tòa nhà hay hộ gia đình.

Trạm điện không chỉ có trạm biến áp – nơi hạ điện áp từ cao xuống thấp, mà còn có các loại trạm khác như trạm cắt (đóng, ngắt mạch điện khi cần), trạm bù (ổn định điện áp, giảm hao phí) và trạm chỉnh lưu (chuyển đổi điện xoay chiều thành điện một chiều). Mỗi loại trạm đảm nhiệm một vai trò riêng, nhưng tất cả đều là mắt xích quan trọng để hệ thống điện quốc gia hoạt động an toàn, liên tục và hiệu quả.

Tình huống giả định

Trạm cắt được xây dựng để đảm bảo an toàn lưới điện tại Quảng Ninh

• Doanh nghiệp khai thác than mở rộng sản xuất
  Năm 2026, Công ty Cổ phần Than Đông Bắc đầu tư mở rộng khu khai thác tại Quảng Ninh. Do nhu cầu tăng phụ tải điện, công ty đề xuất xây dựng một trạm cắt để kết nối khu mỏ với lưới điện trung áp.

• Cơ quan quản lý yêu cầu bổ sung giải pháp kỹ thuật
  Trong quá trình thẩm định, Sở Công Thương Quảng Ninh yêu cầu công ty phải bổ sung trạm bù công suất phản kháng, nhằm ổn định điện áp và giảm tổn thất điện năng.

• Điện lực tỉnh đưa vào vận hành hệ thống mới
  Sau khi hoàn thiện cả trạm cắt và trạm bù, Điện lực Quảng Ninh đấu nối công trình vào lưới điện quốc gia, bảo đảm an toàn cho hoạt động khai thác và không làm ảnh hưởng tới nguồn điện khu dân cư.

(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo)

2. Có những loại trạm biến áp nào?

Hệ thống điện quốc gia luôn cần nhiều loại trạm biến áp khác nhau để phục vụ từng giai đoạn từ sản xuất, truyền tải cho tới tiêu thụ điện.

- Theo chức năng: Trạm nâng áp đặt gần nhà máy điện, giúp tăng điện áp để truyền tải xa với tổn thất thấp. Ngược lại, trạm hạ áp đặt gần khu dân cư hoặc khu công nghiệp để giảm điện áp, phù hợp cho sinh hoạt và sản xuất.

- Theo vị trí: Trạm ngoài trời thường chiếm diện tích lớn, có khả năng chịu tác động thời tiết. Trạm trong nhà thường nhỏ gọn, đặt ở khu vực đô thị hoặc tòa nhà cao tầng.

- Theo cấu hình: Trạm cố định được xây dựng kiên cố, trong khi trạm di động thường lắp trên xe chuyên dụng, phục vụ sự kiện tạm thời hoặc ứng cứu khi sự cố mất điện.

- Theo cấp điện áp: Trạm cao áp (trên 110kV) phục vụ lưới truyền tải; trạm trung áp (1kV – 110kV) phục vụ lưới phân phối; trạm hạ áp (dưới 1kV) cung cấp điện trực tiếp cho hộ gia đình, thương mại.

Tình huống giả định

Xây dựng trạm biến áp di động tại công trình cầu ở Đà Nẵng

• Doanh nghiệp xây dựng triển khai dự án cầu vượt
  Năm 2027, Công ty TNHH Xây dựng Thành Công trúng thầu dự án cầu vượt ven biển Đà Nẵng. Công trường cần một nguồn điện ổn định cho máy móc thi công.

• Điện lực Đà Nẵng lựa chọn phương án trạm di động
  Do dự án chỉ kéo dài 18 tháng, Điện lực Đà Nẵng yêu cầu lắp đặt trạm biến áp di động 22/0,4kV trên rơ-moóc để vừa đảm bảo an toàn, vừa tiết kiệm chi phí so với xây trạm cố định.

• Đơn vị quản lý vận hành di chuyển trạm
  Khi công trình hoàn tất, Công ty Điện lực Đà Nẵng điều chuyển trạm di động sang phục vụ một dự án khác, giúp tận dụng tối đa hiệu quả đầu tư.

(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo)

3. Kết luận

Trạm điện bao gồm trạm biến áp, trạm cắt, trạm bù và trạm chỉnh lưu – tất cả đều giữ vai trò quan trọng trong việc bảo đảm vận hành an toàn của hệ thống điện. Trong đó, trạm biến áp được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau như chức năng, vị trí, cấu hình và cấp điện áp để phục vụ nhu cầu truyền tải và phân phối điện đa dạng. Việc xây dựng và vận hành trạm điện đúng quy chuẩn là điều kiện tiên quyết để bảo đảm cung ứng điện ổn định cho đời sống và sản xuất.