Thuốc gây nghiện là nhóm dược chất đặc biệt, có tác dụng điều trị nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ gây lệ thuộc cao nếu sử dụng không đúng cách. Pháp luật Việt Nam quy định rõ khái niệm thuốc gây nghiện và kiểm soát chặt chẽ việc quản lý, sử dụng loại thuốc này. Nếu cá nhân sử dụng thuốc gây nghiện trái phép, không theo chỉ định của bác sĩ hoặc không có đơn thuốc hợp lệ, sẽ bị xử phạt hành chính theo quy định của pháp luật hiện hành.
1. Thuốc gây nghiện là gì?
Khoản 17 Điều 2 Luật Dược 2016 quy định cụ thể:
Điều 2. Giải thích từ ngữ
...
17. Thuốc gây nghiện là thuốc có chứa dược chất kích thích hoặc ức chế thần kinh dễ gây ra tình trạng nghiện đối với người sử dụng thuộc Danh mục dược chất gây nghiện do Bộ trưởng Bộ Y tế ban hành.
...
Theo khoản 17 Điều 2 Luật Dược 2016, thuốc gây nghiện là thuốc có chứa dược chất kích thích hoặc ức chế thần kinh dễ gây ra tình trạng nghiện đối với người sử dụng. Những dược chất này có khả năng tác động mạnh đến hệ thần kinh trung ương, làm thay đổi nhận thức, cảm giác hoặc hành vi, dẫn đến phụ thuộc nếu sử dụng kéo dài hoặc không đúng liều lượng.
Danh mục dược chất gây nghiện được Bộ trưởng Bộ Y tế ban hành và cập nhật định kỳ, làm cơ sở pháp lý để kiểm soát việc sản xuất, phân phối và sử dụng các loại thuốc này. Việc quản lý thuốc gây nghiện được áp dụng nghiêm ngặt nhằm hạn chế nguy cơ lạm dụng, sử dụng sai mục đích hoặc phát sinh hệ lụy đối với sức khỏe cộng đồng.
Tình huống giả định
Anh Nguyễn Văn Khải, dược sĩ phụ trách quầy thuốc Tây Khải Minh tại phường Tân Phong, TP. Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai, nhận được đơn thuốc từ một người đàn ông yêu cầu mua loại thuốc giảm đau mạnh chứa hoạt chất Morphin. Đây là loại thuốc nằm trong danh mục thuốc gây nghiện do Bộ trưởng Bộ Y tế ban hành. Theo quy định, loại thuốc này chỉ được bán khi có đơn thuốc hợp lệ từ bác sĩ tại cơ sở khám chữa bệnh đủ điều kiện kê đơn thuốc gây nghiện.
Tuy nhiên, người đàn ông này chỉ đưa bản photo đơn thuốc và khẳng định "dùng quen rồi, không sao đâu". Anh Khải từ chối bán và giải thích rằng thuốc có chứa Morphin là thuốc gây nghiện, cần quản lý chặt chẽ theo Luật Dược 2016. Anh giải thích thêm rằng thuốc này có tác động mạnh lên hệ thần kinh, có thể dẫn đến lệ thuộc nếu dùng sai cách, và cơ sở bán thuốc nếu vi phạm sẽ bị xử lý nghiêm.
Người đàn ông bỏ đi sau khi bị từ chối. Một tuần sau, Đội Quản lý dược của Sở Y tế đến kiểm tra đột xuất và ghi nhận quầy thuốc Khải Minh tuân thủ đúng quy định đối với thuốc gây nghiện.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Sử dụng thuốc gây nghiện trái phép thì mức xử phạt hành chính là bao nhiêu?
Điểm đ Khoản 5 Điều 23 Nghị định 144/2021/NĐ-CP quy định cụ thể:
Điều 23. Vi phạm các quy định về phòng, chống và kiểm soát ma túy
...
5. Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:
...
đ) Vi phạm các quy định về phân phối, mua bán, sử dụng, trao đổi chất ma túy, thuốc gây nghiện, thuốc hướng thần, tiền chất ma túy;
...
Theo điểm đ khoản 5 Điều 23 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, hành vi sử dụng thuốc gây nghiện trái với quy định của pháp luật bị xử phạt hành chính với mức phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng. Hành vi này bao gồm việc sử dụng thuốc gây nghiện mà không có đơn thuốc hợp lệ, sử dụng không đúng mục đích điều trị, hoặc sử dụng thuốc do người khác cung cấp mà không thông qua cơ sở y tế có thẩm quyền.
Mức phạt cụ thể sẽ do cơ quan có thẩm quyền xác định, căn cứ vào tính chất, mức độ vi phạm và hoàn cảnh sử dụng trong từng trường hợp cụ thể.
Tình huống giả định
Anh Trần Duy Quang, cư trú tại phường Phước Long B, TP. Thủ Đức, TP. Hồ Chí Minh, bị chấn thương vai sau một tai nạn giao thông. Sau khi điều trị tại bệnh viện, anh Quang được bác sĩ kê đơn thuốc giảm đau thông thường. Tuy nhiên, do cơn đau kéo dài và không thấy thuyên giảm, anh Quang nghe lời giới thiệu từ một người quen và tự ý mua một số viên thuốc có chứa hoạt chất gây nghiện để sử dụng mà không có đơn thuốc hợp lệ.
Trong một lần kiểm tra đột xuất tại hiệu thuốc nơi bán loại thuốc trên, cơ quan chức năng phát hiện trường hợp sử dụng trái phép thuốc gây nghiện và tiến hành xác minh. Anh Quang thừa nhận đã sử dụng thuốc không theo chỉ định của bác sĩ và không thông qua bất kỳ cơ sở y tế nào được cấp phép.
Căn cứ điểm đ khoản 5 Điều 23 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, hành vi sử dụng thuốc gây nghiện không đúng quy định bị xử phạt hành chính. Cơ quan có thẩm quyền đã ban hành quyết định xử phạt anh Trần Duy Quang số tiền 25.000.000 đồng vì vi phạm quy định về sử dụng thuốc gây nghiện.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Việc sử dụng thuốc gây nghiện phải tuân thủ nghiêm ngặt quy định của pháp luật để đảm bảo an toàn cho sức khỏe. Theo quy định, thuốc gây nghiện là loại thuốc có khả năng gây phụ thuộc nếu sử dụng không đúng cách và chỉ được dùng theo đơn của bác sĩ. Trường hợp cá nhân sử dụng thuốc gây nghiện trái phép, không có đơn hợp lệ hoặc dùng sai mục đích, sẽ bị xử phạt hành chính với mức phạt từ 20 triệu đến 40 triệu đồng.
