Thanh tra ngân hàng là hoạt động thanh tra của Ngân hàng Nhà nước nhằm kiểm tra việc chấp hành pháp luật về tiền tệ và ngân hàng của các đối tượng thuộc diện thanh tra.
Thanh tra ngân hàng là một trong những hoạt động quản lý nhà nước quan trọng trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng, góp phần bảo đảm an toàn và ổn định cho hệ thống tài chính. Pháp luật đã quy định cụ thể khái niệm thanh tra ngân hàng để làm rõ phạm vi và bản chất của hoạt động này. Đồng thời, các nội dung mà hoạt động thanh tra ngân hàng được thực hiện cũng được xác định rõ nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và phòng ngừa, xử lý kịp thời các rủi ro, vi phạm trong hoạt động ngân hàng.
1. Thanh tra ngân hàng là hoạt động gì?
Khoản 11 Điều 6 Luật Ngân hàng 2010 quy định như sau:
Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam 2010
Điều 6. Giải thích từ ngữ
...
11. Thanh tra ngân hàng là hoạt động thanh tra của Ngân hàng Nhà nước đối với các đối tượng thanh tra ngân hàng trong việc chấp hành pháp luật về tiền tệ và ngân hàng.
...
Thanh tra ngân hàng không phải là hoạt động thanh tra chung mà là hoạt động chuyên ngành do Ngân hàng Nhà nước thực hiện. Mục đích của hoạt động này là kiểm tra, đánh giá mức độ tuân thủ pháp luật về tiền tệ và ngân hàng của các tổ chức, cá nhân thuộc phạm vi quản lý.
Thông qua thanh tra ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước kịp thời phát hiện các hành vi vi phạm, rủi ro tiềm ẩn và yêu cầu khắc phục nhằm bảo đảm an toàn cho hệ thống tài chính – ngân hàng.
Tình huống giả định
Thanh tra hoạt động chấp hành pháp luật của ngân hàng thương mại
-
Quyết định thanh tra của Ngân hàng Nhà nước
Tháng 4/2025, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ban hành quyết định thanh tra đối với Ngân hàng Thương mại Cổ phần Minh Tín (trụ sở tại Thành phố Hà Nội). Cuộc thanh tra được thực hiện theo kế hoạch định kỳ nhằm kiểm tra việc chấp hành pháp luật về tiền tệ và ngân hàng trong hoạt động tín dụng của ngân hàng này. -
Triển khai hoạt động thanh tra ngân hàng
Đoàn thanh tra của Ngân hàng Nhà nước tiến hành làm việc trực tiếp với Ngân hàng Minh Tín, yêu cầu cung cấp hồ sơ cho vay, quy trình thẩm định tín dụng và các báo cáo liên quan. Nội dung thanh tra tập trung vào việc tuân thủ các quy định pháp luật về điều kiện cấp tín dụng và quản lý lãi suất. -
Kết quả thanh tra và ý nghĩa
Qua quá trình thanh tra, Ngân hàng Nhà nước xác định hoạt động kiểm tra này là hoạt động thanh tra ngân hàng theo đúng thẩm quyền được luật định. Việc thanh tra giúp làm rõ mức độ chấp hành pháp luật của Ngân hàng Minh Tín, đồng thời góp phần phòng ngừa và phát hiện sớm các rủi ro trong hoạt động ngân hàng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Hoạt động thanh tra ngân hàng bao gồm những nội dung nào?
Điều 55 Luật Ngân hàng 2010 quy định như sau:
Luật Ngân hàng Nhà nước Việt Nam 2010
Điều 55. Nội dung thanh tra ngân hàng
1. Thanh tra việc chấp hành pháp luật về tiền tệ và ngân hàng, việc thực hiện các quy định trong giấy phép do Ngân hàng Nhà nước cấp.
2. Xem xét, đánh giá mức độ rủi ro, năng lực quản trị rủi ro và tình hình tài chính của đối tượng thanh tra ngân hàng.
3. Kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung, huỷ bỏ hoặc ban hành văn bản quy phạm pháp luật đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước về tiền tệ và ngân hàng.
4. Kiến nghị, yêu cầu đối tượng thanh tra ngân hàng có biện pháp hạn chế, giảm thiểu và xử lý rủi ro để bảo đảm an toàn hoạt động ngân hàng và phòng ngừa, ngăn chặn hành động dẫn đến vi phạm pháp luật.
5. Phát hiện, ngăn chặn và xử lý theo thẩm quyền; kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý vi phạm pháp luật về tiền tệ và ngân hàng.
Nội dung thanh tra ngân hàng có phạm vi rất rộng, không chỉ dừng lại ở việc kiểm tra tuân thủ pháp luật mà còn bao gồm đánh giá rủi ro và năng lực quản trị của tổ chức tín dụng. Ngoài ra, thanh tra ngân hàng còn đóng vai trò quan trọng trong việc kiến nghị hoàn thiện chính sách, pháp luật và yêu cầu các biện pháp phòng ngừa rủi ro.
Thông qua đó, hoạt động thanh tra góp phần bảo đảm sự ổn định, an toàn và phát triển bền vững của hệ thống ngân hàng.
Tình huống giả định
Thanh tra toàn diện và xử lý rủi ro tại tổ chức tín dụng
-
Phát hiện dấu hiệu rủi ro trong hoạt động tài chính
Tháng 9/2025, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ghi nhận Công ty Tài chính An Khang (hoạt động tại Thành phố Hồ Chí Minh) có dấu hiệu gia tăng nợ xấu và mất cân đối nguồn vốn. Trước tình hình này, Ngân hàng Nhà nước quyết định tiến hành thanh tra ngân hàng đối với công ty tài chính này. -
Thực hiện thanh tra và đánh giá nội dung liên quan
Đoàn thanh tra tiến hành kiểm tra việc chấp hành pháp luật về tiền tệ và ngân hàng, đồng thời xem xét mức độ rủi ro, năng lực quản trị rủi ro và tình hình tài chính của Công ty Tài chính An Khang. Ngoài ra, đoàn thanh tra cũng rà soát việc thực hiện các điều kiện ghi trong giấy phép hoạt động do Ngân hàng Nhà nước cấp. -
Kết luận thanh tra và kiến nghị xử lý
Từ kết quả thanh tra, Ngân hàng Nhà nước yêu cầu Công ty Tài chính An Khang rà soát toàn bộ hoạt động, xây dựng giải pháp giảm thiểu rủi ro và khắc phục những tồn tại đã được chỉ ra. Doanh nghiệp đồng thời phải chấn chỉnh hoạt động để bảo đảm tuân thủ đúng các quy định pháp luật về tiền tệ và ngân hàng. Bên cạnh đó, Ngân hàng Nhà nước cũng tổng hợp một số vấn đề phát sinh trong quá trình thanh tra để kiến nghị cơ quan có thẩm quyền xem xét, hoàn thiện cơ chế quản lý phù hợp với thực tiễn.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Thanh tra ngân hàng là công cụ quản lý quan trọng của Nhà nước nhằm bảo đảm trật tự, kỷ cương và an toàn trong lĩnh vực tiền tệ và ngân hàng. Đây là hoạt động thanh tra chuyên ngành do Ngân hàng Nhà nước thực hiện đối với các đối tượng thanh tra ngân hàng trong việc chấp hành pháp luật về tiền tệ và ngân hàng. Nội dung thanh tra ngân hàng bao gồm nhiều hoạt động như kiểm tra chấp hành pháp luật, đánh giá rủi ro, kiến nghị hoàn thiện pháp luật và xử lý vi phạm, qua đó góp phần bảo đảm an toàn cho hệ thống ngân hàng.
