Tài sản công là nền tảng vật chất quan trọng để Nhà nước thực hiện chức năng quản lý, phục vụ lợi ích chung của xã hội. Tài sản công bao gồm nhiều nhóm khác nhau, từ đất đai, tài nguyên đến tài sản tại các cơ quan, tổ chức sử dụng ngân sách nhà nước. Trong một số trường hợp cần thiết, Kiểm toán Nhà nước sẽ tiến hành kiểm toán để đánh giá việc quản lý, sử dụng tài sản công, đặc biệt là với quy mô toàn quốc và thời hạn do Tổng Kiểm toán Nhà nước quyết định.
1. Tài sản công bao gồm những loại nào?
Khoản 11 Điều 3 Luật Kiểm toán nhà nước 2015 quy định:
Điều 3. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
11. Tài sản công bao gồm: đất đai; tài nguyên nước; tài nguyên khoáng sản; nguồn lợi ở vùng biển, vùng trời; tài nguyên thiên nhiên khác; tài sản nhà nước tại cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang nhân dân, đơn vị sự nghiệp công lập, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp; tài sản công được giao cho các doanh nghiệp quản lý và sử dụng; tài sản dự trữ nhà nước; tài sản thuộc kết cấu hạ tầng phục vụ lợi ích công cộng và các tài sản khác do Nhà nước đầu tư, quản lý thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý.
Theo quy định tại Luật Kiểm toán nhà nước 2015, tài sản công là toàn bộ những tài sản thuộc sở hữu toàn dân, do Nhà nước đại diện quản lý. Khái niệm này không chỉ bao gồm tài sản vật chất cụ thể mà còn mở rộng ra các nguồn tài nguyên, kết cấu hạ tầng, và các khoản đầu tư từ ngân sách.
Tài sản công được chia thành nhiều nhóm. Nhóm đầu tiên là tài nguyên như đất đai, nước, khoáng sản, vùng biển, vùng trời và các loại tài nguyên thiên nhiên khác. Đây là các tài sản có giá trị lớn, gắn với phát triển bền vững và chủ quyền quốc gia. Nhóm tiếp theo là tài sản của các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị - xã hội, đơn vị sự nghiệp công lập…, thường bao gồm trụ sở, phương tiện, thiết bị được cấp từ ngân sách nhà nước.
Ngoài ra, còn có tài sản được giao cho doanh nghiệp quản lý, tài sản dự trữ nhà nước như lương thực, vật tư và tài sản kết cấu hạ tầng phục vụ lợi ích công cộng như cầu đường, bệnh viện, trường học… Đây là những tài sản phục vụ trực tiếp đời sống người dân và hoạt động điều hành của Nhà nước.
Tình huống giả định:
Đơn vị công lập ở Hà Nội bị yêu cầu bổ sung kê khai tài sản công
Trong đợt kiểm toán tài sản công tại TP Hà Nội năm 2024, Kiểm toán Nhà nước khu vực I đã tiến hành kiểm tra tại Trung tâm Kỹ thuật Hạ tầng Số 2 trực thuộc Sở Xây dựng Hà Nội. Qua rà soát, đoàn kiểm toán phát hiện trung tâm chưa kê khai một số thiết bị máy móc chuyên dụng mới được cấp từ ngân sách thành phố phục vụ công tác duy tu hạ tầng.
Lý do phía đơn vị đưa ra là các thiết bị này đang trong giai đoạn nghiệm thu kỹ thuật, chưa bàn giao chính thức nên chưa đưa vào báo cáo tài sản. Tuy nhiên, theo quy định pháp luật về tài sản công, những tài sản được đầu tư từ ngân sách và đã được tiếp nhận sử dụng phải được ghi nhận kịp thời. Sau khi làm việc, Kiểm toán Nhà nước yêu cầu trung tâm bổ sung kê khai, làm rõ mục đích sử dụng và có trách nhiệm quản lý đúng quy định nhằm bảo đảm tính công khai, minh bạch.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
2. Ai có thẩm quyền quyết định thời hạn kiểm toán tài sản công quy mô toàn quốc?
Điều 34 Luật Kiểm toán nhà nước 2015 quy định:
Điều 34. Thời hạn kiểm toán
1. Thời hạn của cuộc kiểm toán được tính từ ngày công bố quyết định kiểm toán đến khi kết thúc việc kiểm toán tại đơn vị được kiểm toán.
2. Thời hạn của một cuộc kiểm toán không quá 60 ngày, trừ trường hợp quy định tại khoản 3 Điều này. Trường hợp phức tạp, cần thiết kéo dài thời hạn kiểm toán thì Tổng Kiểm toán nhà nước quyết định gia hạn một lần, thời gian gia hạn không quá 30 ngày.
3. Đối với cuộc kiểm toán để đánh giá tính kinh tế, hiệu lực và hiệu quả trong quản lý và sử dụng tài chính công, tài sản công có quy mô toàn quốc, Tổng Kiểm toán nhà nước quyết định cụ thể về thời hạn kiểm toán.
Luật Kiểm toán nhà nước cho phép Tổng Kiểm toán nhà nước toàn quyền xác định thời hạn kiểm toán đối với các cuộc kiểm toán có phạm vi lớn, mang tính toàn quốc. Đây là những cuộc kiểm toán nhằm đánh giá toàn diện việc sử dụng tài sản công về các mặt kinh tế, hiệu lực và hiệu quả, thường gắn với các chương trình mục tiêu quốc gia, kế hoạch đầu tư công lớn hoặc nhóm cơ quan đơn vị trải rộng trên nhiều địa phương.
Thông thường, thời hạn một cuộc kiểm toán không quá 60 ngày, có thể gia hạn một lần không quá 30 ngày nếu có lý do chính đáng. Tuy nhiên, riêng với các cuộc kiểm toán toàn quốc, do yêu cầu mở rộng phạm vi và mức độ phức tạp, thì Tổng Kiểm toán nhà nước có thể quyết định thời gian linh hoạt hơn, vượt ngoài khung 60-90 ngày. Quy định này giúp bảo đảm tính chủ động, phù hợp với thực tiễn triển khai, tránh gây áp lực tiến độ ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán.
Tình huống giả định:
Tổng Kiểm toán nhà nước quyết định kéo dài thời hạn kiểm toán chương trình sử dụng tài sản công quy mô toàn quốc
Năm 2023, Tổng Kiểm toán nhà nước ra quyết định kiểm toán chuyên đề về hiệu quả sử dụng hệ thống nhà văn hóa, sân vận động và các thiết chế công cộng được đầu tư từ ngân sách tại 63 tỉnh, thành phố trên cả nước. Do quy mô kiểm toán trải rộng, liên quan đến nhiều đơn vị và hạng mục tài sản công khác nhau, Tổng Kiểm toán nhà nước đã quyết định thời hạn kiểm toán là 120 ngày - dài hơn khung thông thường.
Trong quá trình thực hiện, đoàn kiểm toán chia thành nhiều tổ công tác tại từng địa phương để đánh giá mức độ sử dụng tài sản, tình trạng bỏ hoang hoặc lãng phí, từ đó kiến nghị phương án xử lý cụ thể. Việc kéo dài thời hạn kiểm toán giúp Kiểm toán Nhà nước có đủ thời gian thu thập thông tin, so sánh, đối chiếu và đưa ra kết luận chính xác trên phạm vi cả nước.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo)
3. Kết luận
Tài sản công bao gồm nhiều loại như đất đai, tài nguyên thiên nhiên, tài sản tại các cơ quan nhà nước và tài sản phục vụ lợi ích công cộng, tất cả đều thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước thống nhất quản lý. Với các cuộc kiểm toán quy mô toàn quốc nhằm đánh giá hiệu quả sử dụng tài sản công, Tổng Kiểm toán nhà nước có quyền quyết định thời hạn kiểm toán phù hợp với mức độ và phạm vi kiểm tra.
