Những năm gần đây, nhiều nghệ sĩ và người nổi tiếng đã trở thành gương mặt quen thuộc trong các chiến dịch quảng cáo sản phẩm giảm cân, detox, thực phẩm chức năng. Tuy nhiên, không ít trường hợp đã bị cơ quan chức năng xử phạt vì đưa thông tin sai lệch, phóng đại công dụng sản phẩm, gây hiểu lầm cho người tiêu dùng. Việc quảng cáo gian dối không chỉ xâm phạm quyền lợi người mua mà còn tiềm ẩn nguy cơ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe cộng đồng. Theo quy định pháp luật hiện hành, nghệ sĩ thực hiện hành vi này có thể bị xử phạt vi phạm hành chính, áp dụng các biện pháp khắc phục hậu quả và thậm chí bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu hành vi đủ yếu tố cấu thành tội phạm.
1. Nghệ sĩ quảng cáo sai sự thật về sản phẩm bị phạt như thế nào?
Quy định về các hành vi bị cấm trong hoạt động quảng cáo tại khoản 9 Điều 8 Luật Quảng cáo 2012, cụ thể như sau:
Điều 8. Hành vi cấm trong hoạt động quảng cáo
...
9. Quảng cáo không đúng hoặc gây nhầm lẫn về khả năng kinh doanh, khả năng cung cấp sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ của tổ chức, cá nhân kinh doanh sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ; về số lượng, chất lượng, giá, công dụng, kiểu dáng, bao bì, nhãn hiệu, xuất xứ, chủng loại, phương thức phục vụ, thời hạn bảo hành của sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ đã đăng ký hoặc đã được công bố.
...
Căn cứ khoản 5, 7, 8 Điều 34 Nghị định 38/2021/NĐ-CP quy định mức phạt vi phạm hành chính đối với hành vi vi phạm quy định về hành vi cấm trong hoạt động quảng cáo như sau:
Điều 34. Vi phạm quy định về hành vi cấm trong hoạt động quảng cáo
...
5. Phạt tiền từ 60.000.000 đồng đến 80.000.000 đồng đối với hành vi quảng cáo không đúng hoặc gây nhầm lẫn về khả năng kinh doanh, khả năng cung cấp sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ của tổ chức, cá nhân kinh doanh sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ; về số lượng, chất lượng, giá, công dụng, kiểu dáng, bao bì, nhãn hiệu, xuất xứ, chủng loại, phương thức phục vụ, thời hạn bảo hành của sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ đã đăng ký hoặc đã được công bố, trừ trường hợp quy định tại khoản 4 Điều 51, điểm b khoản 4 Điều 52, khoản 1 Điều 60, điểm c khoản 1 Điều 61 Nghị định này.
...
7. Hình thức xử phạt bổ sung:
Tước quyền sử dụng Giấy tiếp nhận đăng ký bản công bố sản phẩm từ 05 đến 07 tháng; tước quyền sử dụng Giấy xác nhận nội dung quảng cáo từ 22 tháng đến 24 tháng đối với vi phạm quy định tại điểm a khoản 2, điểm b khoản 4, khoản 5 Điều này trong trường hợp vi phạm về quảng cáo thực phẩm bảo vệ sức khỏe từ 02 lần trở lên trong thời hạn 06 tháng.
8. Biện pháp khắc phục hậu quả:
a) Buộc tháo gỡ, tháo dỡ, xóa quảng cáo hoặc thu hồi sản phẩm báo, tạp chí in quảng cáo đối với hành vi quy định tại các khoản 1, 2, 3, 4, 5 và 6 Điều này;
b) Buộc xin lỗi tổ chức, cá nhân đối với hành vi quy định tại điểm b khoản 3, điểm a khoản 4 Điều này;
c) Buộc cải chính thông tin đối với hành vi quy định tại khoản 5 Điều này.
Theo khoản 5 Điều 34 Nghị định 38/2021/NĐ-CP, hành vi quảng cáo sai sự thật như trên sẽ bị xử phạt như sau:
-
Cá nhân vi phạm: Bị phạt tiền từ 60 triệu đến 80 triệu đồng.
-
Tổ chức vi phạm (ví dụ như công ty chủ quản, nhãn hàng): Bị phạt gấp 02 lần, tức từ 120 triệu đến 160 triệu đồng.
Bên cạnh tiền phạt, nghệ sĩ còn có thể bị áp dụng thêm các hình thức xử lý sau:
-
-
Tước quyền sử dụng Giấy xác nhận nội dung quảng cáo từ 22 tháng đến 24 tháng nếu vi phạm từ 02 lần trở lên trong 06 tháng, đối với sản phẩm là thực phẩm bảo vệ sức khỏe (khoản 7 Điều 34 Nghị định 38/2021/NĐ-CP).
-
Buộc gỡ bỏ hoặc thu hồi toàn bộ nội dung quảng cáo sai sự thật, kể cả trên báo, tạp chí, mạng xã hội, truyền hình (khoản 8 Điều 34).
-
Buộc cải chính thông tin – công khai đính chính và xin lỗi người tiêu dùng nếu đã gây hậu quả thực tế.
-
Tình huống giả định
Ca sĩ Nguyễn Thùy Linh là một nghệ sĩ trẻ đang rất được yêu thích với hơn 1 triệu người theo dõi trên mạng xã hội. Trong một buổi livestream quảng bá sản phẩm viên sủi giảm cân mang tên “Slim X”, Thùy Linh tự tin khẳng định: “Chỉ cần uống mỗi ngày 2 viên, không cần ăn kiêng, không cần tập luyện, đảm bảo sau 7 ngày giảm ngay 5kg mà không lo tác dụng phụ.” Cô còn cho biết bản thân đã dùng thử và giảm cân nhanh chóng nhờ sản phẩm này.
Ngay sau khi livestream, hàng nghìn người hâm mộ đã đặt mua sản phẩm theo đường link đính kèm trên fanpage của Thùy Linh. Tuy nhiên, chỉ vài ngày sau, nhiều khách hàng phản ánh tình trạng rối loạn tiêu hóa, mất ngủ và tiêu chảy sau khi sử dụng viên sủi. Báo chí vào cuộc, và cơ quan chức năng xác minh rằng sản phẩm Slim X chưa được cấp giấy xác nhận nội dung quảng cáo, các cam kết về công dụng đều không có căn cứ khoa học.
Thùy Linh bị xử phạt 80 triệu đồng vì quảng cáo sai sự thật, buộc phải gỡ toàn bộ nội dung quảng cáo, đăng tải thông tin cải chính và bị cảnh báo nếu tái phạm sẽ bị xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của Điều 34 Nghị định 38/2021/NĐ-CP.
(Đây chỉ là tình huống giả định nhằm mục đích minh hoạ cho vấn đề pháp lý nêu trên)
2. Nghệ sĩ có bị truy cứu trách nhiệm hình sự vì quảng cáo gian dối về sản phẩm kém chất lượng?
Quy định này được nêu cụ thể tại Điều 197 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:
Điều 197. Tội quảng cáo gian dối
1. Người nào quảng cáo gian dối về hàng hóa, dịch vụ, đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.
2. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Các điều kiện để bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 197 Bộ luật Hình sự 2015:
-
Đã từng bị xử phạt hành chính về hành vi quảng cáo gian dối nhưng vẫn tiếp tục vi phạm;
-
Hoặc đã bị kết án về tội quảng cáo gian dối, chưa được xóa án tích mà tiếp tục tái phạm;
-
Hành vi vi phạm tiếp theo vẫn mang tính chất quảng cáo sai sự thật, gây ảnh hưởng đến quyền lợi người tiêu dùng.
Mức hình phạt chính và bổ sung:
-
Hình phạt chính:
– Phạt tiền từ 10 triệu đến 100 triệu đồng; hoặc
– Phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm. -
Hình phạt bổ sung:
– Phạt tiền từ 5 triệu đến 50 triệu đồng;
– Cấm hành nghề từ 1 đến 5 năm.
Không phải cứ quảng cáo sai là bị khởi tố. Nếu là lần đầu vi phạm, người nghệ sĩ chỉ bị xử phạt hành chính. Tuy nhiên, khi đã có tiền sử vi phạm hoặc bị kết án trước đó, việc tiếp tục thực hiện hành vi quảng cáo gian dối sẽ cấu thành tội phạm và bị truy tố hình sự theo Điều 197.
Tình huống giả định
MC Vũ Nhật Hào từng bị Thanh tra Bộ Y tế xử phạt 75 triệu đồng vì quảng cáo sai sự thật một loại trà thảo dược giảm cân vào năm 2023. Tuy nhiên, chỉ sau 5 tháng, anh tiếp tục ký hợp đồng quảng bá cho sản phẩm “Herbal Slim+” – một loại viên uống giảm mỡ bụng chưa được cấp giấy xác nhận nội dung quảng cáo.
Trong video đăng trên kênh YouTube cá nhân, Hào tự tin tuyên bố: “Tôi uống thử thấy giảm 3kg sau 5 ngày, không đau bụng, không mệt mỏi, không cần ăn kiêng, phù hợp cho cả người lớn tuổi.” Nhiều người tiêu dùng đã tin tưởng anh và mua sản phẩm về sử dụng. Sau khi phát hiện có hàng trăm người tiêu dùng phản ánh bị rối loạn tiêu hóa và chóng mặt sau khi dùng sản phẩm, cơ quan chức năng vào cuộc và xác định nội dung quảng cáo chưa được phép lưu hành.
Với việc đã từng bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi quảng cáo gian dối trước đó, Vũ Nhật Hào bị khởi tố theo Điều 197 Bộ luật Hình sự 2015 về Tội quảng cáo gian dối, đối mặt với án phạt tiền hoặc cải tạo không giam giữ đến 03 năm, và nguy cơ bị cấm hành nghề dẫn chương trình trong vòng 5 năm.
(Đây chỉ là tình huống giả định nhằm mục đích minh hoạ cho vấn đề pháp lý nêu trên)
Kết luận
Nghệ sĩ khi tham gia quảng cáo sản phẩm, đặc biệt là các sản phẩm liên quan đến sức khỏe cần nhận thức rõ trách nhiệm pháp lý đi kèm với tầm ảnh hưởng của mình. Nếu quảng cáo sai sự thật, gây hiểu nhầm cho người tiêu dùng, họ có thể bị xử phạt hành chính đến 80 triệu đồng, buộc cải chính thông tin và bị cấm quảng cáo. Trong trường hợp đã từng vi phạm và tiếp tục tái phạm, nghệ sĩ hoàn toàn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 197 Bộ luật Hình sự 2015 với mức hình phạt từ phạt tiền, cải tạo không giam giữ cho đến cấm hành nghề.
