Trong thời gian gần đây, nhiều tài khoản livestream xem bói trên TikTok xuất hiện dày đặc, thu hút hàng nghìn lượt xem và chuyển khoản từ người dùng. Tuy nhiên, việc dùng hình thức này để nhận tiền có thể dẫn đến các chế tài xử phạt hành chính nếu bị xem là lợi dụng tín ngưỡng để trục lợi. Thậm chí, trong một số trường hợp nghiêm trọng, người livestream còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về hành vi hành nghề mê tín, dị đoan.
1. Livestream xem bói để nhận tiền trên TikTok có bị xử phạt hành chính không?
Điều 5 Luật Tín ngưỡng, tôn giáo 2016 quy định như sau:
Luật Tín ngưỡng, tôn giáo 2016
Điều 5. Các hành vi bị nghiêm cấm
...
5. Lợi dụng hoạt động tín ngưỡng, hoạt động tôn giáo để trục lợi.
Khoản 7 Điều 14 Nghị định 38/2021/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 14. Vi phạm quy định về tổ chức lễ hội, hoạt động mê tín dị đoan
7. Phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
...
đ) Tổ chức hoạt động mê tín dị đoan.
...
Theo các quy định nêu trên, pháp luật hiện hành cấm việc lợi dụng yếu tố tín ngưỡng – tôn giáo để trục lợi, bao gồm cả các hoạt động bói toán, cúng bái trá hình nếu được thực hiện với mục đích kiếm tiền từ người khác. Khi cá nhân livestream xem bói trên nền tảng mạng xã hội như TikTok và nhận chuyển khoản, tiền đặt lễ, hay bán vật phẩm tâm linh đi kèm, hành vi đó đã chuyển sang hình thức tổ chức hoạt động mê tín dị đoan và có thể bị xử phạt từ 15 triệu đến 20 triệu đồng.
Ngoài việc xử phạt tiền, người vi phạm có thể bị buộc chấm dứt hoạt động, gỡ bỏ nội dung sai phạm và chịu kiểm tra giám sát của cơ quan chức năng. Hành vi này không chỉ vi phạm Luật Tín ngưỡng, tôn giáo mà còn gây tác động tiêu cực đến cộng đồng khi gieo rắc niềm tin lệch lạc, lợi dụng sự cả tin của người xem để mưu lợi cá nhân.
Tình huống giả định
Cuối năm 2024, tài khoản TikTok có tên "Cô Ba Xứ Quảng" thu hút hàng trăm nghìn người theo dõi nhờ các buổi livestream “rút bài định mệnh” và “xem căn số âm phần”. Trong mỗi buổi phát trực tiếp, người xem được khuyến khích để lại tên, tuổi và chuyển khoản để được “trả bài riêng”. Gói “xem vận” dao động từ 100.000 đến 500.000 đồng, trong khi gói “giải hạn – mở cung tài lộc” được bán với giá 1,5 triệu đồng qua ví điện tử.
Chỉ trong 2 tháng, tài khoản này đã nhận được hơn 1.000 lượt chuyển khoản với tổng số tiền thu về hơn 300 triệu đồng. Sau khi có phản ánh từ cộng đồng và báo chí, Sở Thông tin và Truyền thông phối hợp với Công an TP. Đà Nẵng kiểm tra và xác định: nội dung trên mang tính chất mê tín dị đoan, trục lợi tín ngưỡng, không có yếu tố văn hóa – tôn giáo hợp pháp nào được công nhận.
Người đứng sau tài khoản bị xử phạt hành chính 20 triệu đồng theo điểm đ khoản 7 Điều 14 Nghị định 38/2021/NĐ-CP, đồng thời bị buộc gỡ bỏ toàn bộ nội dung, khóa tài khoản chính và cam kết không tái phạm.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Người livestream xem bói trên TikTok có thể bị xử lý hình sự trong trường hợp nào?
Điều 320 Bộ luật Hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 320. Tội hành nghề mê tín, dị đoan
1. Người nào dùng bói toán, đồng bóng hoặc các hình thức mê tín, dị đoan khác đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm:
a) Làm chết người;
b) Thu lợi bất chính 200.000.000 đồng trở lên;
c) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội.3. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng.
Theo quy định trên, không phải mọi trường hợp livestream xem bói đều bị xử lý hình sự. Chỉ khi hành vi đó đã từng bị xử phạt hành chính hoặc kết án mà tiếp tục vi phạm, thì mới cấu thành tội hành nghề mê tín, dị đoan. Tức là, yếu tố tái phạm là bắt buộc trong khung hình phạt cơ bản.
Ngoài ra, nếu người livestream xem bói gây hậu quả nghiêm trọng như lừa tiền với số lượng lớn (200 triệu đồng trở lên), làm chết người do người xem tin theo dẫn đến tự tử hoặc từ chối chữa bệnh, hoặc gây hoang mang, mất ổn định trong cộng đồng, thì có thể bị xử theo khung hình phạt tăng nặng – với mức tù từ 3 đến 10 năm. Ranh giới giữa “giải trí tâm linh” và “mê tín, dị đoan trục lợi” thực chất rất khó xác định, dễ bị lợi dụng và vượt quá giới hạn. Khi người xem bị dụ dỗ chuyển tiền, thực hiện nghi lễ, giải hạn online, hoặc bị gieo rắc niềm tin lệch lạc gây ảnh hưởng đến sức khỏe – tinh thần – hành vi, thì pháp luật hoàn toàn có cơ sở để xử lý hình sự đối với người livestream.
Tình huống giả định
Ngô Thị Kim Hường (nghệ danh “Cô Hường Năm Canh”), từng bị xử phạt hành chính vào tháng 7/2023 vì livestream xem tử vi – phán vận hạn và bán đồ cúng online thông qua TikTok. Sau khi bị xử phạt 7,5 triệu đồng và yêu cầu cam kết không tái phạm, Hường vẫn tiếp tục hoạt động ngầm dưới các tài khoản phụ, sử dụng hình thức “coi vận âm phần”, “xem căn số” và "thỉnh bùa chuyển vận".
Từ đầu năm 2024, Hường mở lại kênh TikTok chính với lượng theo dõi lớn. Trong các buổi livestream, cô kêu gọi người xem chuyển khoản từ 500.000 đến 2 triệu đồng để được "xem căn trực tiếp" và "thỉnh bùa trấn trạch". Một số người nhẹ dạ đã chuyển tiền rồi phát hiện bị chặn tài khoản, không nhận được gì như cam kết.
Tính đến tháng 10/2024, số tiền Hường thu được từ hoạt động livestream bói toán vượt quá 250 triệu đồng. Sau phản ánh từ người dân và xác minh từ cơ quan công an TP. Cần Thơ, Hường bị bắt giữ và khởi tố về tội hành nghề mê tín, dị đoan theo Điều 320 Bộ luật Hình sự 2015, với tình tiết tăng nặng là thu lợi bất chính từ 200 triệu đồng trở lên.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Việc livestream xem bói trên TikTok để nhận tiền không đơn thuần là hoạt động giải trí nếu nhằm mục đích trục lợi từ niềm tin tâm linh của người khác. Trong trường hợp hành vi này vi phạm quy định về tín ngưỡng, người thực hiện có thể bị xử phạt hành chính. Nếu đã từng bị xử lý trước đó hoặc thu lợi bất chính ở mức nghiêm trọng, cá nhân còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội hành nghề mê tín, dị đoan với mức phạt cao nhất lên đến 10 năm tù.
