Khi thực hiện thủ tục đăng ký quyền sở hữu đối với một số loại tài sản như nhà, xe hay tàu thuyền, người dân thường sẽ phải nộp lệ phí trước bạ theo quy định pháp luật. Đây là một loại lệ phí phổ biến mà cá nhân và tổ chức phải đóng khi được Nhà nước công nhận quyền sở hữu tài sản. Tùy theo loại tài sản cụ thể, lệ phí trước bạ sẽ được áp dụng khác nhau và được quy định rõ trong văn bản pháp luật hiện hành.
1. Lệ phí trước bạ là gì?
Khoản 2 Điều 3 Luật Phí và lệ phí 2015 quy định như sau:
Điều 3. Giải thích từ ngữ
...
2. Lệ phí là khoản tiền được ấn định mà tổ chức, cá nhân phải nộp khi được cơ quan nhà nước cung cấp dịch vụ công, phục vụ công việc quản lý nhà nước được quy định trong Danh mục lệ phí ban hành kèm theo Luật này.
...
Từ định nghĩa chung trên, có thể hiểu lệ phí trước bạ là một dạng lệ phí đặc thù mà cá nhân, tổ chức phải nộp khi thực hiện thủ tục đăng ký quyền sở hữu đối với một số loại tài sản. Việc nộp lệ phí trước bạ là điều kiện bắt buộc để hoàn tất thủ tục pháp lý xác lập quyền sở hữu hợp pháp đối với tài sản đó – chẳng hạn như xe ô tô, nhà đất, tàu thuyền, máy bay...
Thời điểm phải nộp lệ phí thường gắn liền với thời điểm đăng ký quyền sở hữu hoặc khi có thay đổi làm phát sinh nghĩa vụ đăng ký lại (ví dụ: mua bán, chuyển nhượng, thừa kế tài sản). Đây là một hình thức thu lệ phí nhằm phục vụ cho công tác quản lý nhà nước, và cũng là cơ sở để đảm bảo tính công khai, minh bạch trong sở hữu tài sản tại Việt Nam.
Tình huống giả định
Tháng 5/2025, anh Phạm Văn Hậu (ngụ tại phường Tân Thuận Đông, quận 7, TP. Hồ Chí Minh) mua một chiếc xe ô tô cũ từ một người quen. Sau khi lập hợp đồng mua bán có công chứng, anh Hậu đến cơ quan đăng ký xe để làm thủ tục sang tên. Tại đây, anh được cán bộ giải thích rằng ngoài việc nộp lệ phí đăng ký xe, anh còn phải nộp lệ phí trước bạ để hoàn tất việc sang tên quyền sở hữu đối với chiếc xe.
Do chưa từng thực hiện thủ tục này trước đây, anh Hậu bất ngờ vì cho rằng mình chỉ cần công chứng hợp đồng là đủ. Tuy nhiên, cơ quan đăng ký khẳng định: theo quy định, việc sang tên xe là hành vi làm phát sinh quyền sở hữu tài sản – và vì vậy, anh bắt buộc phải thực hiện nghĩa vụ nộp lệ phí trước bạ trước khi được cấp đăng ký mới mang tên mình.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Những loại tài sản nào thuộc diện phải nộp lệ phí trước bạ?
Điều 3 Nghị định 10/2022/NĐ-CP quy định như sau:
Điều 3. Đối tượng chịu lệ phí trước bạ
Nhà, đất.
Súng săn; súng dùng để tập luyện, thi đấu thể thao.
Tàu theo quy định của pháp luật về giao thông đường thủy nội địa và pháp luật về hàng hải (gồm sà lan, ca nô, tàu kéo, tàu đẩy, tàu ngầm, tàu lặn; trừ ụ nổi, kho chứa nổi và giàn di động).
Thuyền, kể cả du thuyền.
Tàu bay.
Xe mô tô hai bánh, xe mô tô ba bánh, xe gắn máy, các loại xe tương tự xe mô tô, xe gắn máy phải đăng ký và gắn biển số.
Ô tô, rơ moóc hoặc sơ mi rơ moóc được kéo bởi ô tô, các loại xe tương tự ô tô phải đăng ký và gắn biển số.
Vỏ, tổng thành khung, tổng thành máy, thân máy (block) của các tài sản tại khoản 3, 4, 5, 6, 7 Điều này được thay thế và phải đăng ký với cơ quan có thẩm quyền.
Danh mục tài sản phải nộp lệ phí trước bạ được quy định rất rõ ràng và chi tiết trong các văn bản pháp luật hiện hành. Nhìn chung, đây là những loại tài sản có giá trị lớn và bắt buộc phải đăng ký quyền sở hữu, quyền sử dụng với cơ quan nhà nước có thẩm quyền như: nhà, đất, ô tô, xe máy, tàu thuyền, súng săn, súng thể thao... Mục đích của việc thu lệ phí trước bạ không chỉ là nguồn thu cho ngân sách, mà còn là một cơ chế pháp lý quan trọng giúp Nhà nước kiểm soát các giao dịch liên quan đến tài sản cố định, đảm bảo việc chuyển quyền sở hữu được minh bạch, hợp pháp và có căn cứ.
Việc bắt buộc đăng ký quyền sở hữu thông qua việc nộp lệ phí trước bạ cũng là cách để hạn chế tình trạng mua bán “ngầm”, chuyển nhượng không khai báo hoặc sử dụng giấy tờ giả mạo. Điều này đặc biệt quan trọng đối với tài sản có thể di chuyển như ô tô, xe máy – những phương tiện thường gắn liền với trách nhiệm pháp lý nếu xảy ra va chạm, vi phạm hoặc tai nạn giao thông.
Tình huống giả định
Tháng 4/2025, anh Lê Văn Hiếu (cán bộ nghỉ hưu, sống tại TP. Cần Thơ) quyết định tự làm một chiếc thuyền gỗ nhỏ để đi câu cá trên sông. Sau khi hoàn thiện, anh mang thuyền đến đăng ký với cơ quan chức năng để được phép lưu thông và gắn biển số theo quy định. Tại đây, cán bộ tiếp nhận thông báo anh phải thực hiện thủ tục kê khai lệ phí trước bạ trước khi được cấp giấy chứng nhận đăng ký thuyền.
Ngạc nhiên vì nghĩ rằng thuyền do mình tự đóng thì không phải nộp khoản gì, anh Hiếu được giải thích rằng dù không mua bán, bất kỳ tài sản nào thuộc danh mục quản lý bắt buộc như thuyền, tàu, xe, máy bay… khi làm thủ tục đăng ký quyền sở hữu lần đầu đều phải nộp lệ phí trước bạ. Trường hợp của anh là tài sản phát sinh sở hữu mới – dù không giao dịch – nên vẫn thuộc diện chịu lệ phí. Sau khi hiểu rõ, anh Hiếu hoàn tất việc kê khai và thực hiện nghĩa vụ tài chính theo đúng quy định.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Lệ phí trước bạ là nghĩa vụ bắt buộc khi đăng ký quyền sở hữu tài sản thuộc diện chịu lệ phí theo quy định pháp luật. Người dân cần thực hiện việc nộp lệ phí trước bạ đúng thời điểm, thường là trước khi cấp giấy chứng nhận hoặc biển số. Danh mục tài sản chịu lệ phí được liệt kê rõ ràng, bao gồm nhà đất, xe, tàu, máy bay và một số trường hợp thay thế linh kiện chủ yếu.
