Người giúp việc gia đình là một trong những đối tượng lao động được pháp luật Việt Nam bảo vệ thông qua những quy định riêng, nhằm bảo đảm quyền lợi và hạn chế tranh chấp phát sinh. Trong đó, việc ký kết hợp đồng lao động bằng văn bản giữa người sử dụng lao động và người giúp việc gia đình được xem là yêu cầu bắt buộc. Nếu không thực hiện đúng quy định này, người sử dụng lao động có thể bị xử lý theo hình thức cảnh cáo hoặc phạt tiền trong một số trường hợp tái phạm.
ChatGPT đã nói:
1. Người sử dụng lao động có bắt buộc ký hợp đồng với người giúp việc gia đình không?
Khoản 1 Điều 162 Bộ luật Lao động 2019:
Điều 162. Hợp đồng lao động đối với lao động là người giúp việc gia đình
1. Người sử dụng lao động phải giao kết hợp đồng lao động bằng văn bản với lao động là người giúp việc gia đình.
...
Theo quy định này, hợp đồng lao động với người giúp việc gia đình bắt buộc phải được lập thành văn bản, không chấp nhận hình thức miệng hay thỏa thuận không ghi nhận bằng giấy tờ. Điều này nhằm bảo đảm quyền lợi cho cả người lao động và người sử dụng lao động, giúp tránh tranh chấp về tiền lương, thời gian làm việc, điều kiện ăn ở và các quyền lợi khác.
Việc ký hợp đồng cũng tạo cơ sở pháp lý rõ ràng nếu phát sinh khiếu nại, tố cáo hoặc tranh chấp. Ngoài ra, hợp đồng còn là căn cứ để người giúp việc chủ động tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, và để cơ quan chức năng kiểm tra, giám sát việc thực hiện đúng quy định.
Tình huống giả định:
Người giúp việc không được ký hợp đồng bằng văn bản
-
Thỏa thuận công việc nhưng không lập hợp đồng bằng văn bản
Tháng 3/2024, bà Nguyễn Thị Hồng ở TP. Hà Nội thuê bà Trần Thị Thu làm người giúp việc gia đình với mức lương 7 triệu đồng/tháng, kèm chỗ ở và ăn uống tại nhà. Hai bên chỉ thỏa thuận miệng, không ký hợp đồng lao động bằng văn bản như quy định pháp luật. -
Phát sinh mâu thuẫn do quyền lợi không được bảo đảm
Sau 4 tháng làm việc, bà Thu xin nghỉ ốm và đề nghị được hỗ trợ bảo hiểm y tế. Tuy nhiên, bà Hồng từ chối với lý do “chưa có hợp đồng lao động nên không ràng buộc”. Việc này dẫn đến tranh cãi gay gắt, bà Thu quyết định nghỉ việc ngay và không được nhận tiền lương tháng cuối cũng như tiền tàu xe về quê. -
Cơ quan chức năng tiếp nhận và xử lý vi phạm
Bà Thu gửi đơn khiếu nại lên UBND phường. Cơ quan chức năng xác định bà Hồng đã vi phạm nghĩa vụ ký hợp đồng lao động bằng văn bản với người giúp việc gia đình theo khoản 1 Điều 162 Bộ luật Lao động 2019. Hành vi này thuộc trường hợp bị cảnh cáo theo khoản 1 Điều 30 Nghị định 12/2022/NĐ-CP, đồng thời buộc bà Hồng ký hợp đồng nếu tiếp tục sử dụng lao động và thanh toán đầy đủ tiền lương, chi phí tàu xe cho bà Thu.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
2. Không ký hợp đồng lao động với người giúp việc gia đình sẽ bị xử phạt ra sao?
Điều 30 Nghị định 12/2022/NĐ-CP:
Điều 30. Vi phạm quy định về lao động là người giúp việc gia đình
1. Phạt cảnh cáo đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây:
a) Không giao kết hợp đồng lao động bằng văn bản với lao động là người giúp việc gia đình;
b) Không trả tiền tàu xe đi đường khi lao động là người giúp việc gia đình thôi việc về nơi cư trú, trừ trường hợp lao động là người giúp việc gia đình chấm dứt hợp đồng lao động trước thời hạn.
2. Phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây:
a) Không thông báo cho Ủy ban nhân dân xã, phường, thị trấn việc sử dụng lao động hoặc chấm dứt việc sử dụng lao động là người giúp việc gia đình theo quy định;
b) Đã bị xử phạt cảnh cáo đối với các hành vi vi phạm quy định tại khoản 1 Điều này nhưng lại tiếp tục vi phạm.
3. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có một trong các hành vi sau đây:
a) Giữ giấy tờ tùy thân của lao động là người giúp việc gia đình;
b) Không trả cho lao động là người giúp việc gia đình khoản tiền bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế theo quy định của pháp luật để người lao động chủ động tham gia bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế.
4. Phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 75.000.000 đồng đối với người sử dụng lao động có hành vi ngược đãi, quấy rối tình dục, cưỡng bức lao động, hoặc dùng vũ lực đối với người lao động là người giúp việc gia đình nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.
5. Biện pháp khắc phục hậu quả
a) Buộc người sử dụng lao động phải giao kết hợp đồng lao động bằng văn bản với lao động là người giúp việc gia đình khi vi phạm quy định tại điểm a khoản 1 Điều này;
b) Buộc người sử dụng lao động trả đủ tiền tàu xe đi đường cho lao động là người giúp việc gia đình đối với hành vi vi phạm quy định tại điểm b khoản 1 Điều này;
c) Buộc người sử dụng lao động trả lại giấy tờ tùy thân cho lao động là người giúp việc gia đình đối với hành vi vi phạm quy định tại điểm a khoản 3 Điều này;
d) Buộc người sử dụng lao động trả đủ tiền bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế cho lao động là người giúp việc gia đình khi vi phạm quy định tại điểm b khoản 3 Điều này.
Theo Điều 30 Nghị định 12/2022/NĐ-CP, hành vi không ký hợp đồng lao động bằng văn bản với người giúp việc gia đình sẽ bị xử lý theo hai mức độ. Ở lần vi phạm đầu tiên, người sử dụng lao động bị cảnh cáo, vừa để nhắc nhở vừa để ghi nhận vi phạm trong hồ sơ hành chính.
Nếu đã bị cảnh cáo mà vẫn tiếp tục vi phạm, người sử dụng lao động sẽ bị phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với cá nhân; trường hợp là tổ chức, mức phạt sẽ gấp đôi, từ 2.000.000 đồng đến 6.000.000 đồng.
Tình huống giả định:
Chủ nhà bị xử phạt tiền vì tái phạm không ký hợp đồng lao động với người giúp việc
-
Lần vi phạm đầu tiên và bị cảnh cáo
Tháng 2/2024, ông Lê Văn Thành tại TP. Đà Nẵng thuê bà Võ Thị Hoa làm người giúp việc gia đình với mức lương 6 triệu đồng/tháng, bao ăn ở. Hai bên chỉ thỏa thuận miệng, không ký hợp đồng lao động bằng văn bản. Sau khi bị kiểm tra đột xuất, ông Thành bị cảnh cáo vì vi phạm khoản 1 Điều 162 Bộ luật Lao động 2019. -
Người sử dụng lao động tái phạm và bị phạt tiền
Đến tháng 8/2024, ông Thành tiếp tục thuê bà Nguyễn Thị Mai làm giúp việc mới nhưng vẫn không lập hợp đồng bằng văn bản. UBND phường phát hiện, xác định đây là hành vi tái phạm sau khi đã bị cảnh cáo trước đó, nên ra quyết định xử phạt 2.000.000 đồng (do ông Thành là cá nhân) theo khoản 2 Điều 30 Nghị định 12/2022/NĐ-CP. -
Biện pháp khắc phục hậu quả
Ngoài khoản tiền phạt, ông Thành còn bị buộc ký hợp đồng bằng văn bản với bà Mai, ghi rõ các điều khoản về lương, thời gian làm việc, chế độ ăn ở và bảo hiểm. Cơ quan chức năng yêu cầu hoàn tất trong vòng 5 ngày để đảm bảo quyền lợi của người lao động.
(Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.)
3. Kết luận
Việc ký hợp đồng lao động bằng văn bản với người giúp việc gia đình là nghĩa vụ pháp lý bắt buộc nhằm bảo vệ quyền lợi cho cả hai bên. Nếu người sử dụng lao động không thực hiện, lần đầu sẽ bị cảnh cáo, tái phạm sẽ bị phạt tiền từ 1.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với cá nhân, và từ 2.000.000 đồng đến 6.000.000 đồng đối với tổ chức.
