Mê tín dị đoan không chỉ gây ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống tinh thần mà còn tiềm ẩn nguy cơ trục lợi bất chính. Pháp luật hiện hành đã có chế tài rõ ràng đối với hành vi này, từ xử phạt hành chính đến truy cứu trách nhiệm hình sự.
1. Hành nghề mê tín di đoan bị phạt hành chính như thế nào?
Quy định này được nêu cụ thể tại Khoản 7 Điều 14 và khoản 3 Điều 5 Nghị định 38/2021/NĐ-CP như sau:
Điều 14. Vi phạm quy định về tổ chức lễ hội
...
7. Phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 20.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:
...
đ) Tổ chức hoạt động mê tín dị đoan.
...
Điều 5. Quy định về mức phạt tiền và thẩm quyền phạt tiền đối với cá nhân, tổ chức
...
3. Đối với cùng một hành vi vi phạm hành chính mức phạt tiền đối với tổ chức gấp 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân.
...
Hành nghề mê tín dị đoan là những hoạt động như bói toán, gọi hồn, cúng bái, lên đồng… với mục đích trục lợi từ sự mê tín của người khác. Nếu cá nhân tổ chức những hoạt động mê tín dị đoan với mục đích trục lợi, họ sẽ bị phạt từ 15 triệu đến 20 triệu đồng.
Theo quy định khoản 3 Điều 5 Nghị định 38/2021/NĐ-CP, nếu tổ chức thực hiện các hoạc động mê tín dị đoan để tục lợi, mức phạt sẽ gấp đôi, tức từ 30 triệu đến 40 triệu đồng. Trong trường hợp người vi phạm thu được tiền từ hoạt động mê tín, họ còn bị buộc nộp lại toàn bộ số tiền thu lợi bất hợp pháp đó.
Tình huống giả định
Bà Trần Thị Bích Tuyền (45 tuổi, ngụ quận 5, TP.HCM) tự lập một điện thờ tại nhà, thường xuyên đăng bài trên mạng xã hội về khả năng “gọi hồn”, “nối âm”, “lên đồng chữa bệnh”. Mỗi lượt xem bói, bà Tuyền thu của người dân từ 500.000 đến 1.000.000 đồng/lần. Đặc biệt vào các dịp rằm, lễ Vu Lan, bà còn tổ chức nghi lễ lên đồng công khai trước hàng chục người để “truyền vong”.
Sau khi bị người dân tố giác, cơ quan chức năng kiểm tra và xác định bà Tuyền có hành vi tổ chức mê tín dị đoan để trục lợi. Do hành vi vi phạm diễn ra thường xuyên và đã thu lợi bất chính hơn 20 triệu đồng, bà Tuyền bị xử phạt hành chính mức 20.000.000 đồng và buộc phải nộp lại toàn bộ số tiền thu lợi bất hợp pháp.
(Đây là tình huống giả định nhằm minh hoạ vấn đề pháp lý trên)
2. Hành nghề mê tín dị đoan có thể bị xử lý hình sự khi nào?
Quy định này được nêu cụ thể tại Điều 320 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:
Điều 320. Tội hành nghề mê tín, dị đoan
1. Người nào dùng bói toán, đồng bóng hoặc các hình thức mê tín, dị đoan khác đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm:
a) Làm chết người;
b) Thu lợi bất chính 200.000.000 đồng trở lên;
c) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội.
3. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng.
Theo quy định tại Điều 320 Bộ luật Hình sự 2015, người hành nghề mê tín dị đoan nếu đã từng bị xử phạt hành chính hoặc đã bị kết án về hành vi này mà chưa được xóa án tích, nay tiếp tục vi phạm thì sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Mức hình phạt cơ bản là: phạt tiền từ 10 triệu đến 100 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm.
Trong những trường hợp nghiêm trọng hơn – tức là khi hành vi mê tín làm chết người, thu lợi bất chính từ 200 triệu đồng trở lên, gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội thì người vi phạm có thể bị phạt tù từ 3 năm đến 10 năm. Ngoài ra, Tòa án có thể áp dụng thêm hình phạt tiền bổ sung từ 10 triệu đến 50 triệu đồng.
Tình huống giả định
Bà Trần Thị Hạnh (53 tuổi, ngụ tại Nghệ An) thường xuyên lên đồng, gọi hồn và tổ chức các buổi “giải vong nghiệp” tại nhà riêng. Trong 3 năm gần đây, bà Hạnh liên tục đăng tải video cúng lễ trên mạng xã hội, thu hút hàng trăm người đến xem và cúng tiền. Theo điều tra, bà đã thu lợi hơn 300 triệu đồng từ các hoạt động này, dù trước đó từng bị phạt hành chính 7,5 triệu đồng về hành vi tổ chức mê tín dị đoan tại lễ hội làng.
Sau khi xác minh, cơ quan công an đã khởi tố vụ án, và Viện kiểm sát truy tố bà Hạnh về tội hành nghề mê tín dị đoan theo Điều 320 Bộ luật Hình sự 2015, với khung hình phạt từ 3 năm đến 10 năm tù, do thuộc trường hợp thu lợi bất chính từ 200 triệu đồng trở lên và tái phạm. Phiên tòa sơ thẩm sau đó tuyên phạt bà 5 năm tù giam và bổ sung hình phạt tiền 30 triệu đồng.
(Đây là tình huống giả định nhằm minh hoạ vấn đề pháp lý trên)
3. Kết luận
Hành nghề mê tín dị đoan có thể bị phạt hành chính đến 20 triệu đồng, và nếu tái phạm hoặc gây hậu quả nghiêm trọng, người vi phạm có thể bị phạt tù đến 10 năm. Pháp luật xử lý nghiêm để bảo vệ an ninh, trật tự và ngăn chặn hành vi lợi dụng mê tín trục lợi.
