Việc bị xúc phạm danh dự có thể khiến nhiều người mất bình tĩnh và dùng vũ lực để đáp trả. Dù xuất phát từ sự bức xúc, hành vi đánh người vẫn là hành vi vi phạm pháp luật. Người thực hiện hành vi này có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.
1. Hành vi đánh người vì bị xúc phạm danh dự bị xử phạt hành chính thế nào?
Quy định này được nêu tại Điều 7 Nghị định 144/2021/NĐ-CP như sau:
Điều 7. Vi phạm quy định về trật tự công cộng
...
5. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 8.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:
a) Cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác nhưng không bị truy cứu trách nhiệm hình sự;
...
Pháp luật hiện hành không công nhận việc dùng bạo lực như một hình thức phản kháng chính đáng trước sự xúc phạm danh dự. Ngay cả khi người khác có hành vi chửi bới, lăng mạ, thì việc đánh người vẫn bị xem là vi phạm pháp luật. Trong trường hợp không có thương tích đáng kể, hoặc tỷ lệ tổn thương dưới ngưỡng khởi tố hình sự, người vi phạm sẽ bị xử phạt hành chính theo Nghị định 144/2021/NĐ-CP. Mức phạt dao động từ 5 đến 8 triệu đồng, tùy theo mức độ và hậu quả thực tế. Ngoài ra, người có hành vi đánh người còn có thể bị buộc bồi thường dân sự theo Bộ luật Dân sự, nếu gây thiệt hại về sức khỏe, thu nhập, tinh thần cho người bị hại.
Tình huống giả định
Anh Nam đang ăn sáng trong quán thì bị một người lạ mặt buông lời xúc phạm vì mâu thuẫn nhỏ trong việc gọi món. Bức xúc vì bị nói “mất dạy" trước mặt mọi người, anh Nam tức giận đứng dậy tát người kia một cái. Người bị đánh không bị thương tích nghiêm trọng nhưng có đơn trình báo công an phường.
Sau khi xác minh, công an xác định anh Nam đã thực hiện hành vi xâm hại thân thể người khác không gây thương tích, và ra quyết định xử phạt hành chính 5.000.000 đồng theo Điều 7 Nghị định 144/2021/NĐ-CP. Dù anh Nam cho rằng mình bị xúc phạm trước, hành vi đánh người vẫn bị xử lý độc lập và không được coi là “có lý do chính đáng”.
(Đây là tình huống giả định nhằm minh hoạ vấn đề pháp lý trên)
2. Đánh người vì bị xúc phạm danh dự có thể bị xử lý hình sự ra sao?
Quy định này được nêu cụ thể tại Điều 134 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:
Điều 134. Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
1. Người nào cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 11% đến 30% hoặc dưới 11% nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
...
2. Phạm tội gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 11% đến 30% nhưng thuộc một trong các trường hợp quy định tại các điểm a, b, d, đ, e, g, h, i, k, l, m, n và o khoản 1 Điều này, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 05 năm.
3. Phạm tội gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60%, thì bị phạt tù từ 04 năm đến 07 năm.
4. Phạm tội gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60% nhưng thuộc một trong các trường hợp quy định tại các điểm a, b, d, đ, e, g, h, i, k, l, m, n và o khoản 1 Điều này, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 12 năm.
5. Phạm tội gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên, nếu không thuộc trường hợp quy định tại điểm c khoản 6 Điều này hoặc dẫn đến chết người, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 15 năm.
6. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:
...
7. Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.
Trong mọi trường hợp, khi hành vi đánh người gây ra tổn thương thể chất từ 11% trở lên, hoặc dưới 11% nhưng có các yếu tố như: dùng hung khí, đánh nhiều người cùng lúc, có tổ chức, phạm tội có tính chất côn đồ… thì người đánh sẽ bị khởi tố hình sự.
Mức hình phạt phụ thuộc vào mức độ tổn thương, tình tiết phạm tội và hậu quả xảy ra. Từ cải tạo không giam giữ đến 03 năm, cho đến các mức phạt tù tăng dần theo tỷ lệ thương tích (trên 31%, trên 61%, dẫn đến chết người...). Ngoài trách nhiệm hình sự, người vi phạm còn có thể bị yêu cầu bồi thường dân sự như chi phí khám chữa bệnh, thu nhập bị mất và tổn thất tinh thần.
Tình huống giả định
Tại một buổi họp tổ dân phố, ông Nguyễn Văn Hoàn bị ông Trần Quang Vinh chỉ trích gay gắt và xúc phạm danh dự vì tranh chấp lối đi chung. Tức giận, ông Hoàn về nhà lấy một cây sắt rồi quay lại đánh ông Vinh vào chân. Kết quả giám định cho thấy ông Vinh bị tổn thương 15%.
Công an quận đã khởi tố vụ án cố ý gây thương tích theo khoản 1 Điều 134 Bộ luật Hình sự 2015. Ông Hoàn bị truy cứu trách nhiệm hình sự, có thể đối mặt với mức án tù từ 06 tháng đến 03 năm.
(Đây là tình huống giả định nhằm minh hoạ vấn đề pháp lý trên)
3. Kết luận
Dù bị xúc phạm danh dự, việc đánh người vẫn là hành vi vi phạm pháp luật. Tùy vào mức độ tổn hại mà người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Pháp luật không cho phép bất kỳ ai lấy danh dự làm lý do để dùng bạo lực.
