Hành vi cố ý giết người luôn là một trong những tội ác nghiêm trọng nhất được pháp luật Việt Nam điều chỉnh.
Trong thực tiễn xét xử, có nhiều trường hợp người phạm tội đã thực hiện hành vi tước đoạt mạng sống của người khác nhưng nạn nhân may mắn thoát chết nhờ được cấp cứu kịp thời hoặc do những yếu tố khách quan ngoài ý muốn của người phạm tội. Nhưng người phạm tội vẫn có thể bị truy cứu về tội giết người chưa đạt theo quy định. Nếu nạn nhân chỉ bị thương tích, hành vi sẽ được xem xét xử lý theo tội cố ý gây thương tích để bảo đảm sự công bằng và đúng pháp luật.
1. Hành vi cố ý giết người là gì?
Căn cứ theo khoản 1 Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015, tội giết người được quy định như sau:
Điều 123. Tội giết người
1. Người nào giết người thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình:
a) Giết 02 người trở lên;
b) Giết người dưới 16 tuổi;
c) Giết phụ nữ mà biết là có thai;
d) Giết người đang thi hành công vụ hoặc vì lý do công vụ của nạn nhân;
…
Theo pháp luật hình sự, cố ý giết người là việc người phạm tội biết rõ hành vi có thể gây chết người nhưng vẫn thực hiện vì mong muốn hoặc chấp nhận hậu quả. Đây là hành vi đặc biệt nguy hiểm, trực tiếp xâm phạm quyền sống – quyền tối thượng của con người. Pháp luật quy định mức hình phạt nghiêm khắc, từ 12 năm tù đến tử hình, thể hiện tính răn đe và bảo vệ tối đa quyền sống.
Ví dụ thực tế
Ảnh nguồn từ Tạp chí Tòa án nhân dân
-
Truy đuổi dẫn đến tai nạn chết người
Ngày 26/5/2025, khi nghiên cứu vụ án liên quan đến Đặng Văn P và Huỳnh Ngọc A, các cơ quan tiến hành tố tụng xác định: P điều khiển xe chở A, mang theo cây sắt, tăng ga đuổi theo nhóm của M và N với mục đích “đuổi theo đánh chết mẹ tụi nó”. Trong quá trình truy đuổi, do hoảng sợ, M điều khiển xe mô tô chở N tự ngã vào lề đường, khiến N tử vong. -
Hành vi thể hiện lỗi cố ý gián tiếp
P và A không trực tiếp tấn công vào thân thể nạn nhân, nhưng việc truy đuổi bằng xe máy trong đêm tối, cầm hung khí nguy hiểm, hô hoán đe dọa đã buộc M, N phải tăng tốc bỏ chạy, dẫn đến tai nạn chết người. Theo lý luận hình sự, đây là lỗi cố ý gián tiếp: người phạm tội không mong muốn hậu quả chết người nhưng ý thức chấp nhận để mặc hậu quả xảy ra. -
Căn cứ pháp luật và án lệ
Án lệ số 59/2023/AL của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao đã khẳng định, trong trường hợp bị cáo dùng hung khí truy đuổi khiến nạn nhân lo sợ, tăng tốc bỏ chạy và tử vong, bị cáo vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự về tội “Giết người”. Tương tự, hành vi của P và A là nguyên nhân gián tiếp dẫn đến cái chết của N. - Kết luận
Đây là vụ án đồng phạm giản đơn, P và A đã thống nhất ý chí và hành động. Đủ căn cứ xác định hai bị cáo phạm tội “Giết người” theo điểm a, b khoản 1 Điều 123 BLHS 2015, với khung hình phạt cao nhất đến tử hình.
Nguồn: tapchitoaan
2. Hành vi cố ý giết người nhưng nạn nhân không chết có bị coi là tội giết người?
Căn cứ theo Điều 123 và Điều 15 Bộ luật Hình sự 2015 quy định:
Điều 123. Tội giết người
1. Người nào giết người thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình:
a) Giết 02 người trở lên;
b) Giết người dưới 16 tuổi;
c) Giết phụ nữ mà biết là có thai;
d) Giết người đang thi hành công vụ hoặc vì lý do công vụ của nạn nhân;
…Điều 15. Phạm tội chưa đạt
Phạm tội chưa đạt là cố ý thực hiện tội phạm nhưng không thực hiện được đến cùng vì những nguyên nhân ngoài ý muốn của người phạm tội.
Người phạm tội chưa đạt phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm chưa đạt.
Theo quy định trên, nếu một người thực hiện hành vi với ý định tước đoạt tính mạng, nhưng nạn nhân không chết do nguyên nhân khách quan (được cứu chữa kịp thời, hung khí không trúng chỗ hiểm, có người can ngăn…), thì hành vi này vẫn cấu thành tội giết người ở giai đoạn phạm tội chưa đạt. Điểm mấu chốt là ý chí chủ quan của người phạm tội hướng tới việc giết người, chứ không phải chỉ gây thương tích.
Tình huống giả định
-
Mâu thuẫn tiền bạc dẫn đến ý định phạm tội
Ngày 10/8/2025, do phát sinh mâu thuẫn tiền bạc, Nguyễn Văn Hòa (31 tuổi, trú tại Phường Tân Bình, TP. Hồ Chí Minh) chuẩn bị một con dao và tìm gặp chị Ngọc để “giải quyết”. -
Dùng dao tấn công với mục đích tước đoạt mạng sống
Tại một con hẻm nhỏ cùng ngày, Hòa liên tiếp dùng dao đâm vào ngực và bụng chị Ngọc, thể hiện rõ ý chí nhằm tước đoạt mạng sống của nạn nhân. -
Người dân kịp thời đưa nạn nhân đi cấp cứu
Nhờ sự can thiệp nhanh chóng của người dân xung quanh, chị Ngọc được đưa đi cấp cứu kịp thời tại bệnh viện và may mắn giữ được tính mạng. -
Cơ quan điều tra kết luận tội phạm chưa đạt
Ngày 15/8/2025, Cơ quan Cảnh sát điều tra xác định hành vi của Nguyễn Văn Hòa đã đủ yếu tố cấu thành tội Giết người theo Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015. Tuy nhiên, do hậu quả chết người chưa xảy ra, vụ việc được xác định là phạm tội chưa đạt theo Điều 15 Bộ luật Hình sự.
(Tình huống trên đây không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo.)
3. Trường hợp nạn nhân chỉ bị thương tích thì xử lý thế nào?
Điều 134. Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác
1. Người nào cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 11% đến 30% hoặc dưới 11% nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
a) Dùng hung khí nguy hiểm hoặc thủ đoạn gây nguy hại cho từ 02 người trở lên;
b) Dùng a-xít sunfuric (H2SO4) hoặc hóa chất nguy hiểm khác gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác;
c) Gây cố tật nhẹ cho nạn nhân;
...
Căn cứ khoản 1 Điều 123 và Điều 15 BLHS, yếu tố phân biệt ở đây chính là mục đích tước đoạt mạng sống. Nếu hành vi chỉ nhằm gây thương tích, xử lý theo Điều 134 BLHS. Nhưng nếu có ý định giết người rõ ràng, hành vi vẫn được định tội giết người chưa đạt.
Tình huống giả định
-
Nảy sinh ý định phạm tội do ghen tuông tình cảm
Ngày 18/8/2025, do ghen tuông trong chuyện tình cảm, chị Lương Thanh Tú (27 tuổi, trú tại tỉnh Vĩnh Long) chuẩn bị một lượng thuốc trừ sâu, lén bỏ vào cốc nước uống của chị Mai với mục đích tước đoạt mạng sống. -
Nạn nhân phát hiện bất thường trong cốc nước
Khi uống nước, chị Mai phát hiện mùi lạ, chỉ uống một ngụm nhỏ thì cảm thấy khó chịu, nôn ra và được người thân đưa đi cấp cứu khẩn cấp tại bệnh viện. -
Kết quả giám định thương tật của chị Mai
Ngày 19/8/2025, kết quả giám định y khoa xác định chị Mai bị ngộ độc nhẹ, tổn thương sức khỏe với tỷ lệ thương tật 20%. - Khởi tố vụ án về tội giết người chưa đạt
Ngày 22/8/2025, Cơ quan Cảnh sát điều tra tỉnh Vĩnh Long ra quyết định khởi tố vụ án, xác định hành vi của Lương Thanh Tú có ý định giết người rõ ràng, nhưng do hậu quả chết người chưa xảy ra nên cấu thành tội giết người ở giai đoạn phạm tội chưa đạt theo Điều 123 kết hợp Điều 15 Bộ luật Hình sự 2015.
(Tình huống trên đây không có thật, chỉ mang tính chất tham khảo.)
3. Kết luận
Hành vi cố ý giết người không gây chết người vẫn bị coi là tội giết người nếu chứng minh được người phạm tội có ý định tước đoạt tính mạng. Nếu nạn nhân thoát chết do nguyên nhân khách quan (như được cứu chữa kịp thời), thì người phạm tội bị xử lý về tội giết người ở giai đoạn chưa đạt. Còn nếu nạn nhân chỉ bị thương tích nhưng có đủ căn cứ chứng minh ý định giết người, thì vẫn xử lý về tội giết người, không chỉ dừng ở tội cố ý gây thương tích.
Như vậy, pháp luật Việt Nam đặt nặng yếu tố ý thức chủ quan và hành vi nguy hiểm, nhằm răn đe, bảo vệ quyền sống – quyền cơ bản nhất của con người.
