Khi tham gia giao thông, việc vi phạm và bị xử phạt là điều khó tránh khỏi, đặc biệt trong những tình huống bất ngờ. Không ít người khi bị xử phạt giao thông với số tiền lớn đã rơi vào tình cảnh khó khăn, không biết có thể xin trả góp hay bắt buộc phải nộp một lần. Bên cạnh đó, cũng có nhiều thắc mắc về việc trong trường hợp vi phạm nhỏ, có cần lập biên bản xử phạt hay không.
1. Người vi phạm giao thông có thể xin trả góp tiền phạt trong trường hợp nào?
Căn cứ Điều 79 Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012 (sửa đổi, bổ sung 2020), quy định cụ thể như sau:
Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012
Điều 79. Nộp tiền phạt nhiều lần
Việc nộp tiền phạt nhiều lần được áp dụng khi có đủ các điều kiện sau đây:
a) Bị phạt tiền từ 15.000.000 đồng trở lên đối với cá nhân và từ 150.000.000 đồng trở lên đối với tổ chức;
b) Đang gặp khó khăn đặc biệt về kinh tế và có đơn đề nghị nộp tiền phạt nhiều lần. Đơn đề nghị phải được Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cư trú, cơ quan nơi học tập, làm việc hoặc cơ quan quản lý xác nhận hoàn cảnh khó khăn đặc biệt về kinh tế.Thời hạn nộp tiền phạt nhiều lần không quá 06 tháng, kể từ ngày quyết định xử phạt có hiệu lực; số lần nộp tối đa không quá 03 lần; mức nộp phạt lần thứ nhất tối thiểu là 40% tổng số tiền phạt.
Người ra quyết định phạt tiền có quyền quyết định việc nộp tiền phạt nhiều lần bằng văn bản.
Theo nguyên tắc chung, khi bị xử phạt vi phạm giao thông, cá nhân hoặc tổ chức phải nộp tiền phạt một lần trong thời hạn quy định. Tuy nhiên, pháp luật cũng thừa nhận rằng có những trường hợp người vi phạm thực sự gặp khó khăn về kinh tế, không thể nộp phạt ngay đầy đủ. Do đó, Luật Xử lý vi phạm hành chính cho phép họ được xin nộp tiền phạt nhiều lần, nhưng việc này không phải ai cũng được tự động chấp nhận mà phải đáp ứng đủ các điều kiện pháp lý chặt chẽ.
Cụ thể, hai điều kiện bắt buộc phải có gồm:
Thứ nhất, về mức phạt:
- Chỉ những trường hợp bị phạt tiền từ 15 triệu đồng trở lên đối với cá nhân hoặc từ 150 triệu đồng trở lên đối với tổ chức mới được xin trả góp.
- Nếu mức phạt dưới ngưỡng này, người vi phạm dù khó khăn đến đâu cũng không được áp dụng hình thức nộp nhiều lần.
Thứ hai, về hoàn cảnh kinh tế:
- Người vi phạm phải chứng minh được mình đang gặp khó khăn đặc biệt về tài chính.
- Không thể tự khai báo suông, mà phải có đơn đề nghị kèm theo giấy xác nhận của Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cư trú, hoặc cơ quan nơi làm việc, học tập.
- Đối với tổ chức, đơn xác nhận phải do Ban quản lý khu công nghiệp, cơ quan Thuế quản lý trực tiếp, hoặc cơ quan cấp trên xác nhận.
Việc xác nhận này nhằm đảm bảo tính minh bạch, ngăn chặn tình trạng xin trả góp tràn lan gây ảnh hưởng đến hiệu quả thi hành pháp luật.
Về thủ tục và nguyên tắc trả góp:
- Thời hạn trả góp tối đa là 6 tháng kể từ ngày quyết định xử phạt có hiệu lực pháp luật.
- Số lần nộp tối đa là 3 lần, không thể chia nhỏ hơn.
- Số tiền phải nộp lần đầu tối thiểu 40% tổng số tiền phạt; không thể nộp ít hơn.
Ví dụ: Nếu bị phạt 30 triệu đồng, người vi phạm phải nộp ít nhất 12 triệu đồng ngay trong lần đầu tiên.
Ngoài ra, quyết định cho phép trả góp phải do chính người đã ra quyết định xử phạt ban hành bằng văn bản. Đây là thẩm quyền riêng của cơ quan xử phạt, không phải người vi phạm cứ có đơn là mặc nhiên được chấp thuận.
Điều này có nghĩa rằng: dù người vi phạm hội đủ điều kiện về mức phạt và hoàn cảnh kinh tế, nhưng nếu xét thấy không phù hợp (ví dụ: hành vi vi phạm nghiêm trọng, cố tình vi phạm nhiều lần, có dấu hiệu trốn tránh nghĩa vụ...), cơ quan xử phạt vẫn có thể từ chối cho trả góp để đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật.Việc cho phép trả góp tiền phạt khi vi phạm giao thông chỉ áp dụng với những trường hợp thực sự khó khăn, có xác nhận hợp lệ và tuân thủ đầy đủ các yêu cầu về mức phạt, thời hạn, số lần nộp. Đây vừa là một cơ chế nhân văn hỗ trợ người dân gặp khó khăn, vừa là biện pháp để bảo đảm việc xử phạt hành chính được thực hiện nghiêm túc, hiệu quả.
Tình huống giả định
Anh Nam là tài xế xe container tự do, chuyên nhận vận chuyển hàng hóa tuyến Bắc – Nam. Đầu năm, anh vừa vay ngân hàng hơn 700 triệu đồng để mua xe, hàng tháng phải trả góp gần 15 triệu đồng cả gốc lẫn lãi.
Trong một chuyến hàng gấp vào đầu mùa cao điểm, anh nhận vận chuyển một lô hàng thực phẩm từ Hà Nội vào TP.HCM. Do chủ hàng yêu cầu chở thêm ngoài hợp đồng để kịp tiến độ giao, anh buộc phải chở quá tải trọng cho phép tới 40%. Khi xe tới địa phận tỉnh Quảng Ngãi, anh bị lực lượng Cảnh sát giao thông kiểm tra và lập biên bản vi phạm, xử phạt số tiền lên tới 22 triệu đồng.
Cùng lúc, hợp đồng vận chuyển này bị khách hàng phạt do giao trễ, anh Nam gần như rơi vào cảnh không còn đủ tiền chi trả ngay tiền phạt theo quy định. Nếu không nộp phạt kịp thời, anh sẽ bị giữ giấy tờ, ảnh hưởng toàn bộ lịch trình công việc, thậm chí không thể tiếp tục vận hành xe.
Không còn cách nào khác, anh Nam tìm hiểu và biết mình có thể làm đơn xin nộp tiền phạt nhiều lần (trả góp) nếu đáp ứng các điều kiện pháp luật. Anh lập tức soạn đơn đề nghị, trình bày rõ tình trạng nợ ngân hàng, chi phí sinh hoạt gia đình, kèm theo xác nhận hoàn cảnh khó khăn đặc biệt từ Ủy ban nhân dân phường nơi thường trú.
Sau nhiều lần bổ sung giấy tờ, chỉnh sửa hồ sơ theo yêu cầu, cuối cùng cơ quan ra quyết định xử phạt cũng xem xét chấp thuận cho anh Nam được nộp phạt thành 3 lần trong vòng 6 tháng. Lần đầu tiên anh phải nộp 40% số tiền phạt, tương đương khoảng 8,8 triệu đồng, số còn lại chia làm 2 đợt thanh toán tiếp theo.
(Tình huống trên hoàn toàn mang tính chất giả định nhằm minh họa thực tế cách áp dụng quy định xin nộp tiền phạt nhiều lần trong trường hợp vi phạm giao thông.)
2. Xử phạt vi phạm hành chính khi nào thì không cần lập biên bản?
Trong xử lý vi phạm hành chính, thông thường cơ quan chức năng phải lập biên bản làm căn cứ ra quyết định xử phạt. Tuy nhiên, pháp luật cũng quy định một số trường hợp ngoại lệ nhằm tạo thuận tiện cho việc xử lý các hành vi vi phạm nhỏ, không nghiêm trọng. Căn cứ Điều 56 Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012, quy định cụ thể như sau:
Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012
Điều 56. Lập biên bản vi phạm hành chính
Khi phát hiện hành vi vi phạm hành chính, người có thẩm quyền xử phạt phải lập biên bản vi phạm hành chính, trừ các trường hợp sau đây:
a) Xử phạt cảnh cáo;
b) Phạt tiền dưới 250.000 đồng đối với cá nhân, dưới 500.000 đồng đối với tổ chức.- Trong các trường hợp không lập biên bản, người có thẩm quyền xử phạt phải ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính tại chỗ và giao quyết định cho cá nhân, tổ chức vi phạm.
- Trường hợp hành vi vi phạm hành chính được phát hiện thông qua phương tiện, thiết bị kỹ thuật nghiệp vụ thì bắt buộc phải lập biên bản.
Thông thường, khi phát hiện hành vi vi phạm hành chính, cơ quan chức năng sẽ tiến hành lập biên bản, ghi nhận rõ sự việc, làm căn cứ cho quá trình ra quyết định xử phạt sau đó. Tuy nhiên, đối với những vi phạm nhẹ, để tiết kiệm thời gian và chi phí hành chính, pháp luật cho phép được xử phạt tại chỗ mà không cần lập biên bản, trong ba trường hợp sau:
-
Thứ nhất, xử phạt cảnh cáo:
Cảnh cáo là hình thức xử phạt nhẹ nhất, chỉ mang tính nhắc nhở, giáo dục, không liên quan đến nghĩa vụ nộp tiền. Vì vậy, không cần lập biên bản, chỉ cần ra quyết định cảnh cáo ngay tại chỗ. -
Thứ hai, phạt tiền dưới 250 nghìn đồng đối với cá nhân:
Ví dụ như các vi phạm nhỏ khi tham gia giao thông: không đội mũ bảo hiểm ở đoạn đường ngắn, vi phạm tín hiệu đèn giao thông nhưng gây hậu quả không đáng kể,... Nếu mức phạt dưới 250.000 đồng, có thể xử lý ngay mà không lập biên bản. -
Thứ ba, phạt tiền dưới 500 nghìn đồng đối với tổ chức:
Áp dụng đối với các tổ chức vi phạm nhỏ (chẳng hạn như doanh nghiệp xả rác thải sai nơi quy định ở mức độ nhẹ), mức phạt dưới 500.000 đồng thì cũng không cần lập biên bản.
Điều kiện bắt buộc khi xử phạt tại chỗ:
Dù không lập biên bản, người có thẩm quyền xử phạt vẫn phải ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính tại chỗ và giao tận tay cho người vi phạm. Quyết định này phải ghi rõ các thông tin quan trọng như: ngày tháng năm ra quyết định, họ tên – địa chỉ của người vi phạm, hành vi vi phạm, địa điểm xảy ra vi phạm, chứng cứ liên quan, mức phạt, điều khoản pháp luật áp dụng...
Ngoài ra, nếu hành vi vi phạm được phát hiện bằng thiết bị kỹ thuật nghiệp vụ (camera giao thông, máy đo tốc độ...), vẫn phải lập biên bản đầy đủ, không được bỏ qua thủ tục này – dù mức phạt có thấp. Việc không lập biên bản chỉ áp dụng trong những trường hợp vi phạm nhỏ, nhằm rút ngắn quy trình xử phạt. Tuy nhiên, người thực hiện xử phạt và người vi phạm đều cần hiểu rõ giới hạn này để đảm bảo quyền lợi và tránh xảy ra khiếu nại, tranh chấp sau này.
Tình huống giả định
Anh Minh làm việc tại một công ty tổ chức sự kiện ở TP.HCM. Hôm đó, do sự kiện kéo dài tới khuya, gần 12 giờ đêm anh mới tan ca và chạy xe máy về nhà.
Khi di chuyển qua đoạn đường Nguyễn Văn Trỗi, anh Minh bị tổ tuần tra kiểm soát giao thông yêu cầu dừng xe để kiểm tra hành chính định kỳ ban đêm. Tổ công tác yêu cầu xuất trình giấy tờ xe, bằng lái và Giấy chứng nhận bảo hiểm trách nhiệm dân sự bắt buộc.
Anh Minh xuất trình đầy đủ giấy đăng ký xe và bằng lái, nhưng khi được hỏi đến bảo hiểm xe máy, anh bối rối vì không mang theo. Giấy bảo hiểm anh để quên ở nhà do hồi chiều vội đi làm sự kiện, chuẩn bị quá gấp.
Sau khi kiểm tra, tổ công tác xác định hành vi vi phạm: không mang theo Giấy chứng nhận bảo hiểm trách nhiệm dân sự còn hiệu lực. Theo quy định, lỗi này bị xử phạt từ 100.000 đồng đến 200.000 đồng.
Vì đây là lỗi nhẹ, mức phạt dưới 250.000 đồng và không có dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng nào khác, cán bộ giao thông quyết định xử phạt tại chỗ mà không cần lập biên bản. Anh Minh chỉ cần ký vào quyết định xử phạt vi phạm hành chính và có thể nộp phạt trực tiếp hoặc thông qua các ứng dụng thanh toán điện tử.
(Tình huống trên hoàn toàn mang tính chất giả định nhằm minh họa cách áp dụng quy định xử phạt vi phạm hành chính không cần lập biên bản.)
Kết luận
Việc xử phạt vi phạm giao thông không phải lúc nào cũng buộc người vi phạm phải nộp tiền phạt một lần hoặc lập biên bản tại chỗ. Trong những trường hợp đặc biệt, người vi phạm có thể xin trả góp tiền phạt hoặc được xử phạt nhanh gọn mà không cần lập biên bản.
