Trong quá trình điều tra, truy tố và xét xử vụ án hình sự, có những biện pháp cưỡng chế buộc người liên quan phải có mặt tại cơ quan có thẩm quyền. Tùy vào tư cách tố tụng của từng đối tượng, pháp luật quy định các hình thức cưỡng chế khác nhau như áp giải hoặc dẫn giải. Mỗi hình thức có mục đích, đối tượng áp dụng và trình tự riêng biệt theo quy định tại Bộ luật Tố tụng hình sự hiện hành.
Áp giải là gì theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự?
Khoản 1 Điều 4 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 4. Giải thích từ ngữ
Trong Bộ luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
k) Áp giải là việc cơ quan có thẩm quyền cưỡng chế người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, bị bắt, bị tạm giữ, bị can, bị cáo đến địa điểm tiến hành điều tra, truy tố hoặc xét xử;
...
Áp giải là biện pháp cưỡng chế chỉ áp dụng đối với những người đang bị tạm giữ, bị can, bị cáo hoặc người bị bắt, bị giữ trong trường hợp khẩn cấp. Đây là những chủ thể đã bị xác định có liên quan trực tiếp đến hành vi phạm tội và việc có mặt của họ là bắt buộc để phục vụ cho hoạt động tố tụng. Trong trường hợp họ cố tình vắng mặt hoặc không hợp tác, cơ quan có thẩm quyền sẽ tiến hành áp giải nhằm đảm bảo tiến độ và tính minh bạch trong quá trình điều tra, truy tố hoặc xét xử.
Tình huống giả định
Anh Nguyễn Văn Tài là bị can trong một vụ án lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Sau khi được tại ngoại để chờ xét xử, anh Tài nhiều lần không có mặt theo giấy triệu tập của Tòa án nhân dân quận Bình Thạnh với lý do cá nhân. Do hành vi cố tình vắng mặt không có lý do chính đáng, cơ quan xét xử đã ra quyết định áp giải anh Tài đến Tòa để đảm bảo phiên xét xử diễn ra đúng kế hoạch.
Việc cưỡng chế này được thực hiện theo đúng quy định tại điểm k khoản 1 Điều 4 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 nhằm bảo đảm sự có mặt bắt buộc của bị can trong quá trình tố tụng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Dẫn giải trong tố tụng hình sự được hiểu ra sao?
Khoản 1 Điều 4 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định như sau:
Điều 4. Giải thích từ ngữ
Trong Bộ luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
...
l) Dẫn giải là việc cơ quan có thẩm quyền cưỡng chế người làm chứng, người bị tố giác hoặc bị kiến nghị khởi tố đến địa điểm tiến hành điều tra, truy tố, xét xử hoặc người bị hại từ chối giám định;
...
Dẫn giải được áp dụng khi người liên quan không có tư cách bị can hay bị cáo nhưng có nghĩa vụ tham gia tố tụng – như người làm chứng, người bị tố giác hoặc bị hại cần giám định. Nếu họ không tự nguyện đến làm việc theo giấy triệu tập của cơ quan tố tụng mà không có lý do chính đáng, cơ quan có thẩm quyền có thể ra quyết định dẫn giải. Đây là biện pháp cưỡng chế nhằm bảo đảm việc điều tra, truy tố hoặc xét xử không bị cản trở do thiếu sự có mặt của các chủ thể cần thiết.
Tình huống giả định
Chị Lê Thị Hằng là người làm chứng trong vụ án cố ý gây thương tích xảy ra tại một quán nhậu ở TP. Vinh. Sau nhiều lần được cơ quan điều tra triệu tập hợp lệ nhưng không đến làm việc, chị Hằng viện lý do bận công việc riêng và từ chối tham gia. Do sự vắng mặt kéo dài này ảnh hưởng đến tiến độ điều tra, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP. Vinh đã ra quyết định dẫn giải chị Hằng đến làm việc theo đúng quy định pháp luật.
Hành vi cưỡng chế trên được xác định là dẫn giải theo điểm l khoản 1 Điều 4 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Áp giải và dẫn giải là hai biện pháp cưỡng chế tố tụng hình sự có mục đích khác nhau nhưng đều nhằm bảo đảm quá trình điều tra, truy tố và xét xử được tiến hành đúng pháp luật. Áp giải áp dụng với bị can, bị cáo hoặc người bị giữ, bị bắt; còn dẫn giải áp dụng với người làm chứng, người bị tố giác hoặc người bị hại từ chối nghĩa vụ tố tụng.
