Trong các dịp cưới hỏi, sinh nhật hay khai trương, nhiều người lựa chọn bắn pháo hoa để tạo không khí vui nhộn và ấn tượng. Tuy nhiên, không phải ai cũng biết việc bắn pháo hoa tại sự kiện riêng tư có bị cấm hay không, và điều kiện nào mới được phép sử dụng. Bên cạnh đó, người tổ chức còn có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự nếu sử dụng pháo không đúng quy định.
1. Có được tự ý bắn pháo hoa trong tiệc cưới, sinh nhật không?
Khoản 1, Điều 17 Nghị định 137/2020/NĐ-CP quy định cụ thể:
Điều 17. Sử dụng pháo hoa
1. Cơ quan, tổ chức, cá nhân có năng lực hành vi dân sự đầy đủ được sử dụng pháo hoa trong các trường hợp sau: Lễ, tết, sinh nhật, cưới hỏi, hội nghị, khai trương, ngày kỷ niệm và trong hoạt động văn hóa, nghệ thuật....
Pháp luật hiện hành không cấm tuyệt đối việc sử dụng pháo hoa, nhưng việc sử dụng phải tuân thủ nghiêm ngặt về mục đích, đối tượng và hình thức thực hiện. Theo Nghị định 137/2020/NĐ-CP, chỉ các tổ chức, doanh nghiệp được cấp phép mới được quyền tổ chức bắn pháo hoa, và chỉ trong các dịp lễ lớn, sự kiện văn hóa – chính trị quan trọng được cấp thẩm quyền chấp thuận.
Người dân, cá nhân hoặc tổ chức tư nhân không được tự ý tổ chức bắn pháo hoa trong các sự kiện riêng như tiệc cưới, khai trương hay sinh nhật. Dù mang tính cá nhân và diễn ra trong khuôn viên riêng, hành vi này vẫn bị xem là vi phạm pháp luật nếu không được sự cho phép hoặc không do đơn vị có thẩm quyền thực hiện.
Ngoài ra, cần phân biệt rõ giữa pháo hoa (loại phát sáng, không có tiếng nổ mạnh) và pháo nổ (có tiếng nổ, nguy cơ gây cháy nổ cao). Cả hai đều thuộc danh mục hàng hóa có điều kiện về an ninh – trật tự. Việc tự ý tàng trữ, vận chuyển hoặc đốt pháo mà không đúng quy định có thể dẫn tới xử phạt hành chính, thậm chí truy cứu trách nhiệm hình sự nếu gây hậu quả nghiêm trọng hoặc sử dụng pháo nổ.
Tình huống giả định
Ông Trần Văn Hải, 52 tuổi, sống tại thị xã Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc, là một chủ doanh nghiệp xây dựng tư nhân. Tháng 2/2024, nhân dịp tổ chức đám cưới cho con trai, ông Hải mong muốn buổi lễ thêm phần long trọng nên đã liên hệ một người quen từ Bắc Ninh để mua pháo hoa về bắn tại sân nhà hàng tiệc cưới.
Do không biết rõ quy định, ông Hải cho rằng vì chỉ bắn pháo hoa không có tiếng nổ, lại trong khuôn viên nhà hàng đã đặt kín, thì không cần xin phép. Đến tối hôm tổ chức tiệc, pháo hoa được đốt vào lúc 19h30, kéo dài khoảng 5 phút, thu hút rất đông người dân xung quanh đứng xem và quay video đăng lên mạng xã hội.
Ngay trong ngày hôm sau, hình ảnh lan truyền trên mạng đã thu hút sự chú ý của chính quyền địa phương. Công an thị xã Phúc Yên tiến hành xác minh và mời ông Hải lên làm việc. Qua kiểm tra, số pháo hoa sử dụng là loại do người dân tự mua từ nguồn không rõ nguồn gốc, và việc tổ chức bắn không được bất kỳ cơ quan nào cấp phép. Cơ quan chức năng đã lập biên bản vi phạm hành chính về hành vi sử dụng pháo hoa trái phép, áp dụng theo khoản 3, Điều 11 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, xử phạt ông Hải số tiền 10 triệu đồng và tịch thu toàn bộ số pháo còn lại.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Bắn pháo hoa trái phép có thể bị xử lý như thế nào?
điểm i khoản 3, Điều 11 Nghị định 144/2021/NĐ-CP quy định cụ thể:
3. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:
Điều 305 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017
Điều 305. Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vật liệu nổ
1. Người nào chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vật liệu nổ, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm:
...
b) Thuốc nổ các loại từ 10 kilôgam đến dưới 30 kilôgam;
...
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:
a) Thuốc nổ các loại từ 30 kilôgam đến dưới 100 kilôgam;
....
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 15 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:
a) Thuốc nổ các loại 100 kilôgam trở lên;
…
5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng, phạt quản chế hoặc cấm cư trú từ 01 năm đến 05 năm.
Việc sử dụng pháo hoa, nếu không đúng đối tượng, không đúng quy định, có thể bị xử phạt hành chính hoặc hình sự tùy mức độ vi phạm. Theo khoản 3, Điều 11 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, hành vi sử dụng pháo hoa không đúng quy định có thể bị phạt tiền từ 5 triệu đến 10 triệu đồng, đồng thời bị tịch thu tang vật, phương tiện và buộc cam kết không tái phạm.
Trong trường hợp người vi phạm sử dụng pháo nổ, tức loại phát ra tiếng nổ mạnh, có thuốc nổ, thì có thể bị truy cứu theo Điều 305 Bộ luật Hình sự, với mức phạt tù từ 6 tháng đến 5 năm nếu hành vi gây nguy hiểm hoặc tái phạm. Nếu pháo hoa tự chế, vận chuyển trái phép, hoặc dẫn đến cháy nổ, thương tích… thì mức độ xử lý sẽ nghiêm trọng hơn, có thể bị truy tố về các tội như gây rối trật tự công cộng, gây hậu quả nghiêm trọng, hoặc vi phạm quy định về vật liệu nổ.
Pháp luật cũng phân biệt rõ: pháo hoa không nổ (chỉ phát sáng, không gây tiếng) thì có thể sử dụng trong một số trường hợp nhưng phải do doanh nghiệp được cấp phép thực hiện. Cá nhân dù mua loại pháo không nổ nhưng vẫn tự đốt mà không xin phép, cũng bị xem là vi phạm.
Tình huống giả định
Nhóm bạn trẻ gồm 5 người, trong đó có anh Nguyễn Văn Tùng (25 tuổi, ngụ tại TP. Huế), tổ chức tiệc sinh nhật tại một khu đất trống ven sông Hương. Để tạo điểm nhấn cho buổi tiệc, nhóm đã đặt mua qua mạng xã hội 3 ống pháo hoa loại phóng cao, không rõ nguồn gốc. Đến khoảng 20 giờ, nhóm cho bắn pháo lên trời và quay clip đăng TikTok, thu hút hàng chục nghìn lượt xem.
Chỉ 15 phút sau, lực lượng công an phường phối hợp với cảnh sát PCCC đã đến hiện trường. Qua kiểm tra, số pháo được nhóm sử dụng có chứa thuốc nổ nhỏ, được xác định là pháo hoa nổ dạng tầm thấp – nằm trong danh mục pháo nổ. Toàn bộ tang vật bị thu giữ, nhóm bị yêu cầu viết bản tường trình và xử phạt hành chính 7 triệu đồng. Riêng anh Tùng, là người đứng tên đặt mua pháo và tổ chức bắn, bị cơ quan công an xem xét hành vi sử dụng trái phép pháo nổ theo Điều 190 Bộ luật Hình sự, vì đã từng bị xử phạt hành chính hành vi tương tự năm trước đó.
Kết quả giám định cho thấy pháo chứa chất nổ thuộc loại hàng hóa nguy hiểm, anh Tùng bị khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can và chờ xét xử với khung hình phạt từ 6 tháng đến 3 năm tù giam.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Pháo hoa là mặt hàng có điều kiện, chỉ được sử dụng trong những trường hợp nhất định do pháp luật quy định. Tự ý bắn pháo hoa tại sự kiện tư nhân là hành vi bị cấm, dù chỉ là pháo không nổ, nếu không có sự cho phép và không do đơn vị đủ điều kiện thực hiện. Trong trường hợp sử dụng pháo trái phép, người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự tùy theo mức độ và hậu quả gây ra.
