Các doanh nghiệp bảo hiểm giữ vai trò quan trọng trong việc bồi thường thiệt hại phát sinh từ tai nạn giao thông liên quan đến xe cơ giới. Việc xác định khi nào doanh nghiệp phải chi trả bảo hiểm trách nhiệm dân sự giúp bảo đảm quyền lợi chính đáng của người bị hại và trách nhiệm của chủ xe. Pháp luật hiện hành cũng quy định rõ những tình huống doanh nghiệp không phải chi trả để bảo đảm sự công bằng và hạn chế hành vi trục lợi bảo hiểm.
1. Khi nào công ty bảo hiểm phải chi trả bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự xe cơ giới?
Khoản 1 Điều 7 Nghị định 67/2023/NĐ-CP quy định cụ thể:
Điều 7. Phạm vi bảo hiểm và loại trừ trách nhiệm bảo hiểm
1. Phạm vi bảo hiểm
Doanh nghiệp bảo hiểm có trách nhiệm bồi thường cho những thiệt hại sau:a) Thiệt hại ngoài hợp đồng về sức khỏe, tính mạng và tài sản đối với người thứ ba do xe cơ giới tham gia giao thông, hoạt động gây ra.
b) Thiệt hại về sức khỏe, tính mạng của hành khách trên chiếc xe đó do xe cơ giới tham gia giao thông, hoạt động gây ra.
...
Theo Nghị định 67/2023/NĐ-CP, công ty bảo hiểm có trách nhiệm bồi thường một trong hai thiệt hại sau: Thứ nhất, xe cơ giới tham gia giao thông gây tai nạn làm người khác bị thương, tử vong hoặc làm hỏng tài sản của người khác, thì công ty bảo hiểm phải chi trả chi phí bồi thường. Thứ hai, chiếc xe đó gây tai nạn khiến chính hành khách đang đi trên xe bị thương hoặc tử vong, công ty bảo hiểm cũng phải thanh toán trong phạm vi bảo hiểm bắt buộc.
Tình huống giả định
- Công ty Bảo hiểm An Phát tiếp nhận vụ tai nạn giao thông
Ngày 15/8/2025, một xe khách do Công ty vận tải Hòa Bình quản lý gây tai nạn trên Quốc lộ 1A, làm hư hỏng xe máy của người đi đường và khiến ba hành khách trên xe bị thương. - Công ty Bảo hiểm An Phát xác minh trách nhiệm bồi thường
Ngày 16/8/2025, Công ty Bảo hiểm An Phát phối hợp với Cảnh sát giao thông và bệnh viện để xác minh nguyên nhân tai nạn, số hành khách bị thương và mức độ thiệt hại tài sản của bên thứ ba. - Công ty Bảo hiểm An Phát thực hiện chi trả bồi thường cho bên thứ ba
Ngày 25/8/2025, sau khi hoàn tất hồ sơ, công ty tiến hành bồi thường cho chủ xe máy bị hư hỏng do tai nạn, theo đúng trách nhiệm bảo hiểm bắt buộc đối với người thứ ba. - Công ty Bảo hiểm An Phát chi trả quyền lợi cho hành khách
Ngày 28/8/2025, công ty thanh toán chi phí y tế và bồi thường thương tật cho ba hành khách bị thương, thực hiện đầy đủ phạm vi bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
2. Những trường hợp nào công ty bảo hiểm không phải chi trả bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự xe cơ giới?
Khoản 2 Điều 7 Nghị định 67/2023/NĐ-CP quy định cụ thể:
Điều 7. Phạm vi bảo hiểm và loại trừ trách nhiệm bảo hiểm
...
2. Các trường hợp loại trừ trách nhiệm bảo hiểm
Doanh nghiệp bảo hiểm không có trách nhiệm bồi thường bảo hiểm trong các trường hợp sau:a) Hành động cố ý gây thiệt hại của chủ xe cơ giới, người lái xe hoặc người bị thiệt hại.
b) Người lái xe gây tai nạn cố ý bỏ chạy không thực hiện trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới. Trường hợp người lái xe gây tai nạn cố ý bỏ chạy nhưng đã thực hiện trách nhiệm dân sự của chủ xe cơ giới thì không thuộc trường hợp loại trừ trách nhiệm bảo hiểm.
c) Người lái xe không đủ điều kiện về độ tuổi theo quy định của Luật Giao thông đường bộ; người lái xe không có Giấy phép lái xe hoặc sử dụng Giấy phép lái xe không hợp lệ theo quy định của pháp luật về đào tạo, sát hạch, cấp giấy phép lái xe cơ giới đường bộ, Giấy phép lái xe bị tẩy xóa hoặc sử dụng Giấy phép lái xe hết hạn sử dụng tại thời điểm xảy ra tai nạn hoặc sử dụng Giấy phép lái xe không phù hợp đối với xe cơ giới bắt buộc phải có Giấy phép lái xe. Trường hợp người lái xe bị tước quyền sử dụng Giấy phép lái xe có thời hạn hoặc bị thu hồi Giấy phép lái xe thì được coi là không có Giấy phép lái xe.
d) Thiệt hại gây ra hậu quả gián tiếp bao gồm: giảm giá trị thương mại, thiệt hại gắn liền với việc sử dụng và khai thác tài sản bị thiệt hại.
đ) Thiệt hại đối với tài sản do lái xe điều khiển xe cơ giới mà trong máu hoặc hơi thở có nồng độ cồn vượt quá mức trị số bình thường theo hướng dẫn của Bộ Y tế; sử dụng ma túy và chất kích thích bị cấm theo quy định của pháp luật.
e) Thiệt hại đối với tài sản bị mất cắp hoặc bị cướp trong tai nạn.
g) Thiệt hại đối với tài sản đặc biệt bao gồm: vàng, bạc, đá quý, các loại giấy tờ có giá trị như tiền, đồ cổ, tranh ảnh quý hiếm, thi hài, hài cốt.
h) Thiệt hại do chiến tranh, khủng bố, động đất.
Nghị định 67/2023/NĐ-CP quy định công ty bảo hiểm sẽ không bồi thường trong những tình huống đặc biệt. Đó là khi tai nạn do người lái, chủ xe hay thậm chí người bị hại cố tình gây ra; khi lái xe chưa đủ tuổi, không có bằng lái hợp lệ, bằng hết hạn, bị tước hoặc làm giả; hoặc khi lái xe đã uống rượu bia vượt mức, sử dụng ma túy và chất cấm. Ngoài ra, những thiệt hại gián tiếp, tài sản bị cướp hay mất trong tai nạn, hoặc các loại tài sản đặc biệt như vàng bạc, đá quý, đồ cổ, tranh quý, thi hài, hài cốt đều không nằm trong phạm vi bồi thường. Cuối cùng, nếu thiệt hại xuất phát từ chiến tranh, khủng bố hay động đất thì bảo hiểm cũng không phải chi trả.
Tình huống giả định
- Công ty Bảo hiểm An Phát tiếp nhận thông tin vụ tai nạn
Ngày 18/10/2025, một xe tải chở hàng bị lật trên cao tốc TP.HCM – Trung Lương, gây hư hỏng nhiều kiện hàng điện tử có giá trị lớn, trong đó có cả vàng bạc và đồng hồ cao cấp mà khách thuê vận chuyển. - Công ty Bảo hiểm An Phát tiến hành giám định thiệt hại
Ngày 19/10/2025, Công ty Bảo hiểm An Phát phối hợp cùng lực lượng chức năng và đơn vị vận tải kiểm tra hiện trường, xác nhận thiệt hại đối với toàn bộ số hàng hóa đặc biệt trên xe. - Công ty Bảo hiểm An Phát ban hành quyết định loại trừ trách nhiệm
Ngày 25/10/2025, căn cứ hồ sơ, công ty xác định các tài sản như vàng bạc, đồ quý hiếm và đồng hồ xa xỉ nằm trong nhóm tài sản đặc biệt không thuộc phạm vi bồi thường theo Nghị định 67/2023/NĐ-CP. - Công ty Bảo hiểm An Phát hướng dẫn xử lý ngoài phạm vi bảo hiểm
Ngày 27/10/2025, Công ty Bảo hiểm An Phát thông báo cho chủ hàng thực hiện yêu cầu bồi thường trực tiếp với doanh nghiệp vận tải, đồng thời khuyến cáo khách hàng cần mua bảo hiểm bổ sung cho tài sản đặc biệt trong các hợp đồng sau này.
Tình huống trên là giả định, được xây dựng nhằm mục đích tham khảo.
Kết luận
Bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự xe cơ giới là cơ chế pháp lý quan trọng nhằm bảo vệ quyền lợi của người tham gia giao thông và duy trì trật tự an toàn xã hội. Doanh nghiệp bảo hiểm phải chi trả khi xe cơ giới gây tai nạn làm thiệt hại cho người khác hoặc cho hành khách trên xe trong phạm vi bảo hiểm. Tuy nhiên, pháp luật cũng quy định rõ những trường hợp loại trừ như việc người lái cố ý gây tai nạn, sử dụng rượu bia hoặc chất cấm, không có bằng lái hợp lệ, hoặc thiệt hại liên quan đến tài sản đặc biệt, chiến tranh và khủng bố.
