Việc sở hữu tài khoản ngân hàng ngày nay trở nên phổ biến ngay cả với học sinh để phục vụ việc nhận tiền từ gia đình, học phí hay mua sắm online. Với những học sinh đã đủ điều kiện theo quy định, pháp luật cho phép các em tự đứng tên mở tài khoản. Tuy nhiên, trong một số trường hợp khác, học sinh vẫn cần có người đại diện hợp pháp để thực hiện thủ tục này.
1. Học sinh đủ từ 15 tuổi có được tự mở tài khoản ngân hàng không?
Căn cứ vào khoản 1 Điều 15 Thông tư số 18/2024/TT-NHNN quy định cụ thể như sau:
Điều 15. Đối tượng được sử dụng thẻ
1. Đối với chủ thẻ chính là cá nhân:a) Người từ đủ 18 tuổi trở lên có năng lực hành vi dân sự đầy đủ theo quy định của pháp luật được sử dụng thẻ ghi nợ, thẻ tín dụng, thẻ trả trước;
b) Người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi không bị mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự được sử dụng thẻ ghi nợ, thẻ tín dụng, thẻ trả trước.
...
Học sinh từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi nếu không thuộc trường hợp bị hạn chế hoặc mất năng lực hành vi dân sự theo quy định của Bộ luật Dân sự thì được quyền tự mình ký kết hợp đồng mở tài khoản ngân hàng. Không cần cha mẹ hay người giám hộ đứng tên hay xác nhận, học sinh đủ điều kiện có thể mang CCCD hoặc giấy tờ tùy thân hợp lệ để đến ngân hàng mở tài khoản. Điều này tạo điều kiện thuận lợi để các em chủ động trong việc học tập, sinh hoạt tài chính cá nhân.
Tình huống giả định
Nguyễn Minh Quân, học sinh lớp 10 tại TP. Huế, vừa tròn 16 tuổi và muốn mở tài khoản để nhận học bổng từ nhà trường. Em mang theo căn cước công dân đến ngân hàng Vietcombank để đăng ký mở tài khoản. Tại đây, giao dịch viên tiếp nhận hồ sơ và xác định Minh Quân đủ 15 tuổi, có đầy đủ năng lực hành vi dân sự theo luật hiện hành nên đã hướng dẫn em ký hợp đồng mở tài khoản. Thủ tục hoàn tất trong ngày, Minh Quân có thể sử dụng tài khoản riêng để thực hiện các giao dịch thanh toán học phí và nhận tiền học bổng.
Sau một thời gian, Minh Quân còn đăng ký thêm dịch vụ ngân hàng số để thanh toán online sách vở và các khóa học trực tuyến. Trường hợp của Minh Quân cho thấy học sinh từ đủ 15 tuổi nếu không có rào cản pháp lý thì hoàn toàn có thể tự đứng tên mở tài khoản ngân hàng mà không cần cha mẹ đi cùng hay ký thay.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
2. Học sinh dưới 15 tuổi có được mở tài khoản ngân hàng không?
Căn cứ vào khoản 6 Điều 1 Thông tư số 02/2019/TT-NHNN và điểm c khoản 3 Điều 15 Thông tư số 18/2024/TT-NHNN quy định cụ thể như sau:
Điều 1. Sửa đổi, bổ sung một số điều của Thông tư số 23/2014/TT-NHNN ngày 19 tháng 8 năm 2014 của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam hướng dẫn việc mở và sử dụng tài khoản thanh toán tại tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán
...
6. Điều 11 được sửa đổi, bổ sung như sau:
“Điều 11. Đối tượng mở tài khoản thanh toán
1. Cá nhân mở tài khoản thanh toán tại ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài bao gồm:
...
c) Người chưa đủ 15 tuổi, người hạn chế năng lực hành vi dân sự, người mất năng lực hành vi dân sự theo quy định của pháp luật Việt Nam mở tài khoản thanh toán thông qua người đại diện theo pháp luật; "
...
Điều 15. Đối tượng được sử dụng thẻ
...
3. Đối với chủ thẻ phụ:
Chủ thẻ phụ được sử dụng thẻ theo chỉ định cụ thể của chủ thẻ chính nhưng chỉ trong phạm vi quy định sau đây:
...
c) Người từ đủ 6 tuổi đến chưa đủ 15 tuổi không bị mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự được người đại diện theo pháp luật của người đó (chủ thẻ chính) đồng ý bằng văn bản về việc sử dụng thẻ được sử dụng thẻ ghi nợ, thẻ trả trước.
...
Học sinh dưới 15 tuổi chưa đáp ứng được yêu cầu về năng lực hành vi dân sự theo quy định nên không được tự mình ký kết các giao dịch với ngân hàng, bao gồm cả việc mở tài khoản. Trong trường hợp này, cha mẹ hoặc người giám hộ sẽ là người đại diện hợp pháp thực hiện việc mở tài khoản cho học sinh. Tài khoản sẽ do người đại diện đứng tên hoặc đồng sở hữu để kiểm soát hoạt động chi tiêu.
Tình huống giả định
Nguyễn Gia Hân, học sinh lớp 5 tại quận Bình Thạnh, TP.HCM, thường xuyên nhận tiền thưởng học tập từ ông bà sống ở tỉnh khác gửi về. Nhằm quản lý việc nhận tiền, cha mẹ Gia Hân quyết định mở một tài khoản ngân hàng đứng tên con nhưng do em mới 10 tuổi nên họ đã đến ngân hàng BIDV và yêu cầu mở tài khoản thông qua đại diện hợp pháp. Ngân hàng xác nhận yêu cầu đúng quy định, sau đó cha mẹ Hân đứng tên mở tài khoản với tư cách người đại diện cho con.
Kể từ đó, Gia Hân sử dụng thẻ phụ để chi tiêu nhỏ dưới sự kiểm soát của mẹ. Khi có khoản chuyển khoản vào, hệ thống tự báo về số điện thoại của mẹ. Việc mở tài khoản theo cách này không chỉ đúng luật mà còn giúp phụ huynh quản lý chi tiêu của con, đồng thời hướng dẫn con cách sử dụng tài khoản tài chính cá nhân một cách an toàn.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
Kết luận
Việc mở tài khoản ngân hàng cho học sinh đã được pháp luật Việt Nam cho phép với điều kiện cụ thể tùy theo độ tuổi và năng lực hành vi dân sự. Học sinh từ đủ 15 tuổi có thể tự mình mở tài khoản nếu không bị hạn chế vấn đề về năng lực hành vi. Trong khi đó, học sinh dưới 15 tuổi cần có người đại diện hợp pháp thực hiện thay.
