Trong xã hội hiện nay, không ít trường hợp lợi dụng các hoạt động tôn giáo, đánh vào lòng tin và tín ngưỡng của người dân để trục lợi. Một trong những hành vi phổ biến là giả làm nhà sư đi khất thực nhằm lừa gạt người khác. Hành vi này không chỉ trái đạo đức mà còn có thể bị xử lý nghiêm khắc theo quy định pháp luật hiện hành.
1. Giả danh nhà sư để xin tiền có bị xử phạt hành chính không?
Căn cứ điểm c khoản 1 và khoản 4 Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP quy định cụ thể như sau
Điều 15. Vi phạm quy định về gây thiệt hại đến tài sản của tổ chức, cá nhân khác
1. Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:...
c) Dùng thủ đoạn gian dối hoặc bỏ trốn để chiếm đoạt tài sản hoặc đến thời điểm trả lại tài sản do vay, mượn, thuê tài sản của người khác hoặc nhận được tài sản của người khác bằng hình thức hợp đồng, mặc dù có điều kiện, khả năng nhưng cố tình không trả;
...
4. Biện pháp khắc phục hậu quả:
a) Buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được do thực hiện hành vi vi phạm quy định tại các điểm c, d và đ khoản 2 Điều này;
b) Buộc trả lại tài sản do chiếm giữ trái phép đối với hành vi vi phạm quy định tại các điểm đ và e khoản 2 Điều này;
c) Buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu đối với hành vi vi phạm quy định tại điểm a khoản 2 Điều này.
Theo quy định tại Nghị định 144/2021/NĐ-CP, hành vi giả mạo, lừa đảo nhằm mục đích xin tiền hoặc chiếm đoạt tài sản từ người khác là vi phạm pháp luật hành chính. Trong trường hợp người vi phạm chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm, họ vẫn có thể bị xử phạt tiền từ 2 đến 3 triệu đồng. Ngoài ra, cơ quan chức năng còn có thể áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả như buộc nộp lại số tiền đã chiếm đoạt, công khai xin lỗi.
Tình huống giả định
Nguyễn Văn Khoa (sinh năm 1985) là một người không theo bất kỳ tôn giáo nào, từng làm nhiều nghề không ổn định và thường xuyên gặp khó khăn về kinh tế. Để kiếm tiền nhanh chóng, Khoa nghĩ ra kế hoạch giả danh nhà sư đi khất thực. Anh ta mua áo cà sa, cạo trọc đầu và mang theo chuỗi tràng hạt, bình bát khất thực, tự giới thiệu là tu sĩ đến từ một chùa nhỏ ở miền Trung, đang vào Thành phố Hồ Chí Minh để “hành đạo và tu tập”. Mỗi ngày, Khoa đi khắp các khu chợ lớn tại quận Tân Phú, tiếp cận người dân, tiểu thương, thậm chí đến từng nhà dân để “xin lộc”. Anh ta khéo léo sử dụng những lời nói nhẹ nhàng, nhân nghĩa để đánh vào lòng tin, lòng trắc ẩn của người dân, thậm chí còn tụng vài câu kinh để tạo sự tin tưởng. Sau hơn ba tháng thực hiện hành vi, Khoa đã thu về hơn 60 triệu đồng, toàn bộ không có bất kỳ giấy tờ chứng minh nào về việc thuộc chùa hay tổ chức tôn giáo.
Sau khi có người dân nghi ngờ và phản ánh, Công an phường phối hợp với Ban trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tiến hành xác minh và phát hiện hành vi giả mạo của Khoa. Cơ quan chức năng đã lập biên bản, xử phạt hành chính Khoa 3 triệu đồng theo Nghị định 144/2021/NĐ-CP, đồng thời yêu cầu viết cam kết không tái phạm, buộc hoàn trả toàn bộ số tiền thu được bằng hành vi gian dối.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
2. Giả làm nhà sư để đi xin tiền có thể bị truy cứu hình sự không?
Căn cứ Điều 174 Bộ luật Hình sự 2015 quy định cụ thể như sau:
Điều 174. Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản
1. Người nào bằng thủ đoạn gian dối chiếm đoạt tài sản của người khác trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng hoặc dưới 2.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:a) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản mà còn vi phạm;
b) Đã bị kết án về tội này hoặc về một trong các tội quy định tại các điều 168, 169, 170, 171, 172, 173, 175 và 290 của Bộ luật này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;
c) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội;
d) Tài sản là phương tiện kiếm sống chính của người bị hại và gia đình họ; tài sản là kỷ vật, di vật, đồ thờ cúng có giá trị đặc biệt về mặt tinh thần đối với người bị hại.
2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:
a) Có tổ chức;
b) Có tính chất chuyên nghiệp;
c) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng;
d) Tái phạm nguy hiểm;
đ) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức;
e) Dùng thủ đoạn xảo quyệt;
g) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 1 Điều này.
3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:
a) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;
b) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 1 Điều này;
c) Lợi dụng thiên tai, dịch bệnh.
4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:
a) Chiếm đoạt tài sản trị giá 500.000.000 đồng trở lên;
b) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp quy định tại các điểm a, b, c và d khoản 1 Điều này;
c) Lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, tình trạng khẩn cấp.
5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Theo Điều 174 Bộ luật Hình sự, hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản là tội phạm nếu người vi phạm có thủ đoạn gian dối và số tiền chiếm đoạt từ 2 triệu đồng trở lên. Trường hợp giả danh nhà sư để xin tiền nhằm trục lợi mà số tiền thu về đạt ngưỡng từ 2 triệu trở lên có thể bị xem là tội phạm, người thực hiện hành vi có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Khung hình phạt thấp nhất từ 6 tháng đến 3 năm tù, và có thể lên đến 20 năm hoặc tù chung thân nếu số tiền chiếm đoạt lớn hoặc có yếu tố tăng nặng như tái phạm, có tổ chức, lợi dụng hoàn cảnh dịch bệnh.
Tình huống giả định
Lê Tuấn Hải (sinh năm 1977) từng có tiền án về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, sống lang thang tại các tỉnh miền Nam. Biết rằng nhiều người dân có niềm tin tôn giáo lớn và thường bố thí cho các nhà sư, Hải lên kế hoạch giả làm tu sĩ để trục lợi. Anh ta đặt may áo cà sa, mang theo bình bát, tạo dựng một hồ sơ giả gồm thẻ tăng nhân và giấy giới thiệu từ một ngôi chùa giả mạo tên là “Pháp Ân”. Trong 6 tháng, Hải đi qua các tỉnh từ Đồng Nai, Bình Dương đến Thành phố Hồ Chí Minh, chuyên xuất hiện tại các khu dân cư cao cấp, khu du lịch, khu vực có nhiều người nước ngoài và người lớn tuổi. Anh ta thường tự giới thiệu là “thầy Hải”, đang quyên góp tiền xây tượng Phật tại quê nhà. Với lời lẽ thành khẩn và ngoại hình giống nhà tu, nhiều người tin tưởng và quyên góp từ vài trăm nghìn đến cả triệu đồng mỗi lần. Tổng cộng, số tiền mà Hải chiếm đoạt từ hành vi này lên đến gần 200 triệu đồng.
Sau khi có đơn tố cáo từ một nhóm Phật tử nghi ngờ, Công an Quận 1 phối hợp với Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo kiểm tra, xác định toàn bộ thông tin Hải cung cấp là bịa đặt. Cơ quan điều tra khởi tố Hải theo Điều 174 Bộ luật Hình sự về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản với khung hình phạt từ 7 năm đến 15 năm tù.
(Đây là tình huống giả định mang tính chất minh họa)
Kết luận
Giả danh nhà sư để xin tiền là hành vi vi phạm đạo đức xã hội và pháp luật khi lợi dụng lòng tin của mọi người đối với tín ngưỡng, tôn giáo để thực hiện các hành vi lừa đảo trục lợi cho bản thân. Người thực hiện hành vi này có thể bị xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu hình sự tùy vào mức độ vi phạm và hậu quả gây ra.
