Trong những năm gần đây, tình trạng mua bán, cho thuê tài khoản ngân hàng đang diễn ra đầy phức tạp trên mạng xã hội và các diễn đàn trực tuyến. Nhiều người vì thiếu hiểu biết hoặc hám lợi đã cho người khác thuê, mượn tài khoản thanh toán để giao dịch mà không lường trước được hậu quả pháp lý. Đây không chỉ là hành vi tiềm ẩn rủi ro lừa đảo, rửa tiền mà còn bị pháp luật nghiêm cấm và xử phạt nghiêm khắc theo các quy định hiện hành.
1. Hành vi cho thuê, cho mượn tài khoản thanh toán có vi phạm pháp luật?
Căn cứ vào khoản 8 Điều 5 Thông tư 23/2014/TT-NHNN quy định như sau:
Điều 5. Quyền và nghĩa vụ của chủ tài khoản thanh toán
...
2. Chủ tài khoản thanh toán có các nghĩa vụ sau:
...
h) Không được cho thuê, cho mượn tài khoản thanh toán của mình;
...
Việc chủ tài khoản đứng tên nhưng lại để người khác sử dụng tài khoản ấy để giao dịch là hành vi che giấu danh tính thật của người sử dụng, dễ bị lợi dụng vào mục đích rửa tiền, lừa đảo, đánh bạc, huy động vốn trái phép… Khi chủ tài khoản cố tình cho người khác thuê hoặc mượn tài khoản để giao dịch, ngân hàng và các cơ quan quản lý không thể xác định chính xác ai là người đang thực hiện lệnh chuyển tiền, nhận tiền, tham gia giao dịch. Điều này phá vỡ nguyên tắc minh bạch và xác thực trong hệ thống tài chính, tạo điều kiện cho tội phạm tài chính lẩn tránh trách nhiệm.
Không ít trường hợp nhiều người bị dụ dỗ đăng ký tài khoản ngân hàng rồi cho người khác “mượn” để nhận tiền công vài trăm nghìn đồng. Sau đó, tài khoản bị dùng để lừa đảo, giao dịch tiền cờ bạc, hoặc thậm chí là rửa tiền xuyên biên giới. Người đứng tên tài khoản dù không trực tiếp thực hiện hành vi vi phạm pháp luật nhưng vẫn có thể bị xem xét trách nhiệm liên đới, mất quyền kiểm soát tài khoản và bị khóa tài khoản vĩnh viễn.
Tình huống giả định
Nguyễn Văn Hoàng (22 tuổi), đang gặp khó khăn tài chính do vừa đóng học phí vừa phải thuê trọ sống xa nhà. Trong lúc lướt Facebook, Hoàng thấy một bài đăng với nội dung: “Cần thuê tài khoản ngân hàng để nhận tiền chuyển hộ, trả công ngay 500.000 đồng/lần – không cần làm gì, chỉ cần cung cấp số tài khoản”.
Cho rằng đây là việc đơn giản, Hoàng nhắn tin và cung cấp thông tin tài khoản thanh toán tại Ngân hàng ACB, bao gồm cả ảnh chụp CCCD và mã OTP khi được yêu cầu. Sau đó vài ngày, tài khoản của Hoàng được dùng để nhận hàng chục triệu đồng chuyển đến từ nhiều nguồn không xác định. Ngay trong tuần, tài khoản bị ngân hàng phong tỏa do có liên quan đến chuỗi giao dịch nghi ngờ lừa đảo qua mạng.
Khi được mời lên làm việc, Hoàng khai không biết gì về các giao dịch này và cho rằng mình chỉ "cho thuê tài khoản để kiếm thêm thu nhập". Tuy nhiên, cơ quan chức năng xác định Hoàng đã vi phạm quy định không được cho thuê, cho mượn tài khoản thanh toán theo Thông tư 23/2014/TT-NHNN. Hoàng bị xử phạt hành chính, buộc hoàn trả số tiền thu lợi bất chính, đồng thời bị ngân hàng từ chối cung cấp dịch vụ mở tài khoản mới trong hệ thống ngân hàng nội địa.
(Đây là tình huống giả định nhằm minh hoạ vấn đề pháp lý nêu trên)
2. Mức xử phạt đối với hành vi cho thuê, cho mượn tài khoản thanh toán
Theo Điểm a khoản 5, điểm b khoản 6 Điều 26 Nghị định 88/2019/NĐ-CP, đối với tổ chức theo điểm b khoản 3 Điều 3 Nghị định 88/2019/NĐ-CP quy định:
Điều 26. Vi phạm quy định về hoạt động thanh toán
...
5. Phạt tiền từ 40.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng đối với một trong các hành vi vi phạm sau đây:
a) Cho thuê, cho mượn từ 01 tài khoản thanh toán đến dưới 10 tài khoản thanh toán;
...
6. Phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng đối với một trong các hành vi vi phạm sau đây:
...
b) Cho thuê, cho mượn từ 10 tài khoản thanh toán trở lên;
...
Điều 3. Hình thức xử phạt, mức phạt tiền, thẩm quyền phạt tiền và biện pháp khắc phục hậu quả
...
3. Mức phạt tiền và thẩm quyền phạt tiền:
...
b) Mức phạt tiền quy định tại Chương II Nghị định này là mức phạt tiền áp dụng đối với cá nhân; mức phạt tiền đối với tổ chức có cùng một hành vi vi phạm hành chính bằng 02 lần mức phạt tiền đối với cá nhân;
...
Để kiểm soát tình trạng tội phạm lợi dụng hệ thống tài chính, các văn bản pháp luật hiện hành đã quy định rất rõ về chế tài xử lý hành chính đối với hành vi cho thuê, cho mượn tài khoản. Mức phạt từ 40 đến 100 triệu đồng không phải là con số nhỏ, đặc biệt đối với sinh viên, người lao động, hay các hộ kinh doanh cá thể – những người thường dễ trở thành “mục tiêu dụ dỗ” cho các đường dây cần thuê tài khoản để che giấu hành vi phạm pháp.
Ngoài tiền phạt, người vi phạm còn có thể bị:
-
Tịch thu tang vật, phương tiện được sử dụng để thực hiện hành vi vi phạm (như thiết bị đăng nhập, sim rác...);
-
Buộc nộp lại toàn bộ số lợi bất chính (tiền công nhận được khi cho thuê tài khoản);
-
Bị ngân hàng từ chối cung cấp dịch vụ trong tương lai, đưa vào danh sách “không đủ điều kiện mở tài khoản”.
Pháp luật hiện nay chưa quy định tội danh hình sự cụ thể đối với hành vi cho thuê, cho mượn tài khoản thanh toán, nhưng nếu có đủ dấu hiệu phạm tội khác (ví dụ: rửa tiền, lừa đảo qua mạng), thì người cho mượn hoàn toàn có thể bị khởi tố với tư cách đồng phạm, hoặc bị xem là người giúp sức.
Tình huống giả định
Trần Thị Thanh Mai (26 tuổi), nhân viên văn phòng tại Hà Nội, bị bạn thân nhờ “mượn tài khoản ngân hàng vài ngày” để nhận giúp tiền hàng vì tài khoản của bạn tạm thời bị khóa. Tin tưởng, Mai đồng ý và gửi toàn bộ thông tin tài khoản cùng mã OTP cho người bạn này.
Chỉ sau hai ngày, tài khoản của Mai nhận một khoản tiền lớn từ một người lạ, sau đó bị khiếu nại là giao dịch lừa đảo. Ngân hàng lập tức khóa tài khoản và chuyển thông tin cho cơ quan điều tra. Dù khai rằng chỉ giúp bạn và không hề biết nội dung giao dịch, Mai vẫn bị xử phạt hành chính 50 triệu đồng do vi phạm quy định về cho mượn tài khoản thanh toán.
Ngoài số tiền phạt, Mai còn buộc phải trả lại khoản “hoa hồng” 1 triệu đồng đã nhận từ người bạn, đồng thời bị ngân hàng đưa vào danh sách từ chối cung cấp dịch vụ trong thời gian 3 năm. Hậu quả kéo dài khiến Mai không thể mở tài khoản mới để nhận lương và thực hiện các giao dịch tài chính khác, ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống và công việc.
(Đây là tình huống giả định nhằm minh hoạ vấn đề pháp lý nêu trên)
Kết luận
Cho thuê, cho mượn tài khoản thanh toán là hành vi vi phạm pháp luật và tiềm ẩn nhiều rủi ro nghiêm trọng. Hành vi này không chỉ bị cấm rõ ràng tại Thông tư 23/2014/TT-NHNN, mà còn có thể bị xử phạt hành chính đến 100 triệu đồng với cá nhân hoặc 200 triệu đồng với tổ chức, kèm theo các hình thức xử lý bổ sung.
