Nhiều người khi tham gia bảo hiểm nhân thọ nhưng vì lý do tài chính hoặc thay đổi kế hoạch đã muốn dừng hợp đồng sớm. Trong một số trường hợp, pháp luật cho phép bên mua được đơn phương chấm dứt hợp đồng bảo hiểm trước hạn. Nếu hợp đồng có giá trị hoàn lại, bên mua còn có thể được nhận lại một khoản tiền theo quy định.
1. Rút tiền bảo hiểm nhân thọ trước hạn có được không?
Khoản 1 Điều 26 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 quy định như sau:
Điều 26. Đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng bảo hiểm
Doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài hoặc bên mua bảo hiểm có quyền đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng bảo hiểm trong trường hợp sau đây:
1. Bên mua bảo hiểm không đóng phí bảo hiểm hoặc không đóng đủ phí bảo hiểm theo thời hạn thỏa thuận hoặc sau thời gian gia hạn đóng phí;
2. Doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài, bên mua bảo hiểm không chấp nhận yêu cầu về thay đổi mức độ rủi ro được bảo hiểm quy định tại Điều 23 của Luật này;
3. Người được bảo hiểm không thực hiện các biện pháp bảo đảm an toàn cho đối tượng bảo hiểm quy định tại khoản 3 Điều 55 của Luật này;
4. Bên mua bảo hiểm không đồng ý chuyển giao danh mục hợp đồng bảo hiểm quy định tại khoản 4 Điều 92 của Luật này.
Theo quy định trên, bên mua bảo hiểm có thể chủ động yêu cầu dừng hợp đồng trước thời hạn nếu thuộc các trường hợp như không đóng phí, không đồng ý với việc chuyển giao hợp đồng, hoặc không chấp nhận thay đổi mức độ rủi ro. Đây là quyền pháp lý được luật bảo hiểm công nhận để bảo vệ lợi ích của người mua khi không còn muốn tiếp tục duy trì hợp đồng. Tuy nhiên, việc chấm dứt hợp đồng không đồng nghĩa với việc sẽ được rút tiền, mà còn phụ thuộc vào loại hợp đồng và các điều khoản đã thỏa thuận giữa các bên.
Cụ thể, với các hợp đồng bảo hiểm nhân thọ, giá trị được rút thường là “giá trị hoàn lại” và chỉ áp dụng nếu hợp đồng đã có thời gian duy trì đủ lâu để tích lũy. Nếu hợp đồng chưa phát sinh giá trị hoàn lại (thường do thời gian đóng phí quá ngắn), người mua dù có dừng hợp đồng cũng có thể không nhận lại được gì. Do đó, không nên hiểu việc "rút tiền bảo hiểm" là đương nhiên, mà phải căn cứ theo điều kiện hợp đồng và thời gian tham gia.
Tình huống giả định
Chị Nguyễn Thị Mỹ Lệ, sống tại TP. Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai, tham gia gói bảo hiểm nhân thọ 20 năm của Công ty Bảo hiểm Á Châu từ tháng 6/2023 với mức phí đóng hằng năm là 18 triệu đồng. Tuy nhiên, đến giữa năm 2025, do kinh doanh thua lỗ và cần xoay dòng vốn, chị Lệ quyết định dừng đóng phí và đề nghị chấm dứt hợp đồng trước hạn, đồng thời yêu cầu rút lại số tiền đã đóng.
Công ty bảo hiểm tiếp nhận yêu cầu và thông báo: do thời gian tham gia mới chỉ hơn 2 năm, hợp đồng chưa tích lũy đủ thời gian để có giá trị hoàn lại theo điều kiện sản phẩm. Vì vậy, việc chấm dứt hợp đồng là hợp pháp, nhưng chị Lệ sẽ không được rút tiền bảo hiểm. Quy trình được thực hiện theo đúng Khoản 1 Điều 26 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 và điều khoản hợp đồng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
2. Chấm dứt hợp đồng bảo hiểm nhân thọ trước hạn có được hoàn lại tiền không?
Khoản 3 Điều 27 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 quy định như sau:
Điều 27. Hậu quả pháp lý của việc đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng bảo hiểm
...
3. Trường hợp đơn phương chấm dứt thực hiện hợp đồng bảo hiểm quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều 26 của Luật này, đối với hợp đồng bảo hiểm nhân thọ có giá trị hoàn lại, doanh nghiệp bảo hiểm phải trả cho bên mua bảo hiểm giá trị hoàn lại của hợp đồng bảo hiểm, trừ trường hợp các bên có thoả thuận khác.
...
Theo quy định trên, việc hoàn tiền khi chấm dứt hợp đồng bảo hiểm nhân thọ phụ thuộc vào việc hợp đồng có giá trị hoàn lại hay không. Nếu hợp đồng đã đủ thời gian tích lũy và có giá trị hoàn lại, doanh nghiệp bảo hiểm có trách nhiệm hoàn trả số tiền này cho bên mua. Ngược lại, nếu chưa đủ điều kiện hoặc các bên có thỏa thuận không hoàn lại, thì doanh nghiệp không bắt buộc phải chi trả. Nội dung này thường được ghi rõ trong phần điều khoản quyền lợi hoặc phụ lục hợp đồng, do đó người tham gia cần chú ý trước khi đưa ra quyết định dừng hợp đồng.
Tình huống giả định
Anh Trần Ngọc Quang, trú tại thành phố Huế, tham gia hợp đồng bảo hiểm nhân thọ với thời hạn 15 năm từ tháng 5/2020 tại Công ty Bảo hiểm Minh Tín. Đến đầu năm 2025, do có kế hoạch đầu tư vào lĩnh vực bất động sản, anh Quang quyết định chấm dứt hợp đồng và yêu cầu nhận lại số tiền đã đóng.
Sau khi kiểm tra, Công ty Minh Tín xác định hợp đồng của anh Quang đã tham gia đủ hơn 4 năm và hiện có giá trị hoàn lại là 62 triệu đồng. Tuy nhiên, trong hợp đồng có điều khoản ghi rõ: “trong trường hợp chấm dứt hợp đồng trước năm thứ 6, công ty sẽ trừ 15% phí quản lý và các khoản phí liên quan trước khi chi trả giá trị hoàn lại”. Sau khi trừ các khoản này, anh Quang nhận được khoảng 52,7 triệu đồng.
Tình huống trên đây là tình huống không có thật, chỉ mang tính tham khảo.
Kết luận
Việc rút tiền hoặc chấm dứt hợp đồng bảo hiểm nhân thọ trước hạn không bị cấm, nhưng cần đáp ứng các điều kiện luật định và nội dung hợp đồng đã ký kết. Bên mua bảo hiểm có quyền chấm dứt hợp đồng trước hạn nếu thuộc các trường hợp được quy định tại Luật Kinh doanh bảo hiểm. Nếu hợp đồng có giá trị hoàn lại, người mua sẽ được nhận lại tiền, trừ khi có thỏa thuận khác trong hợp đồng.
