Người giám hộ có thể thay mặt người được giám hộ quản lý và định đoạt tài sản trong một số trường hợp nhất định. Tuy nhiên, việc bán tài sản phải tuân thủ điều kiện pháp luật nhằm bảo vệ quyền lợi của người được giám hộ.
1. Người được giám hộ là ai?
Quy định này được nêu cụ thể tại Điều 47 Bộ luật Dân sự 2015 như sau:
Điều 47. Người được giám hộ
1. Người được giám hộ bao gồm:
a) Người chưa thành niên không còn cha, mẹ hoặc không xác định được cha, mẹ;
b) Người chưa thành niên có cha, mẹ nhưng cha, mẹ đều mất năng lực hành vi dân sự; cha, mẹ đều có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi; cha, mẹ đều bị hạn chế năng lực hành vi dân sự; cha, mẹ đều bị Tòa án tuyên bố hạn chế quyền đối với con; cha, mẹ đều không có điều kiện chăm sóc, giáo dục con và có yêu cầu người giám hộ;
c) Người mất năng lực hành vi dân sự;
d) Người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi.
...
Người được giám hộ là những người không thể tự mình thực hiện hoặc kiểm soát quyền, nghĩa vụ dân sự do còn nhỏ tuổi, không có cha mẹ chăm sóc hoặc gặp trở ngại về năng lực hành vi. Đối với người chưa thành niên, việc không còn cha mẹ hoặc cha mẹ mất năng lực chăm sóc hợp pháp sẽ dẫn đến việc cần có người giám hộ thay mặt họ giải quyết các vấn đề như chi phí học tập, y tế, tài sản... Với người trưởng thành nhưng mất năng lực hành vi dân sự hoặc có khó khăn trong nhận thức, pháp luật cũng đặt ra yêu cầu giám hộ để bảo vệ tài sản, nhân thân, tránh bị lợi dụng hoặc rơi vào các giao dịch bất lợi.
Tình huống giả định
Bà Hoa 62 tuổi bị tai biến nặng, không còn khả năng tự chăm sóc hay quản lý tài sản. Sau khi có kết quả giám định y khoa, Tòa án tuyên bố bà mất năng lực hành vi dân sự. Con gái bà là chị Hạnh sau đó được Tòa cử làm người giám hộ để thay mặt mẹ quản lý tài sản, làm thủ tục thanh toán viện phí và xử lý các vấn đề pháp lý phát sinh liên quan đến nhà đất và tài sản.
(Đây là tình huống giả định nhằm minh hoạ vấn đề pháp lý trên)
2. Người giám hộ có quyền bán tài sản của người được giám hộ trong trường hợp nào?
Quy định này được nêu cụ thể tại khoản 1 Điều 59 Bộ luật Dân sự 2015 như sau:
Điều 59. Quản lý tài sản của người được giám hộ
1. Người giám hộ của người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự có trách nhiệm quản lý tài sản của người được giám hộ như tài sản của chính mình; được thực hiện giao dịch dân sự liên quan đến tài sản của người được giám hộ vì lợi ích của người được giám hộ.
Việc bán, trao đổi, cho thuê, cho mượn, cho vay, cầm cố, thế chấp, đặt cọc và giao dịch dân sự khác đối với tài sản có giá trị lớn của người được giám hộ phải được sự đồng ý của người giám sát việc giám hộ.
Người giám hộ không được đem tài sản của người được giám hộ tặng cho người khác. Các giao dịch dân sự giữa người giám hộ với người được giám hộ có liên quan đến tài sản của người được giám hộ đều vô hiệu, trừ trường hợp giao dịch được thực hiện vì lợi ích của người được giám hộ và có sự đồng ý của người giám sát việc giám hộ.
...
Pháp luật cho phép người giám hộ thực hiện các giao dịch liên quan đến tài sản của người được giám hộ, trong đó bao gồm cả việc bán tài sản. Tuy nhiên, quyền này phải đặt trên nguyên tắc là mọi hành vi định đoạt tài sản đều phải phục vụ lợi ích trực tiếp của người được giám hộ. Nghĩa là, nếu tài sản được bán ra để chi trả chi phí học tập, chữa bệnh, sinh hoạt thiết yếu hoặc đầu tư sinh lời hợp lý cho người được giám hộ, thì giao dịch đó được pháp luật công nhận có hiệu lực. Đối với tài sản có giá trị lớn như nhà đất, ô tô, tiền gửi ngân hàng..., việc bán tài sản cần có thêm sự đồng ý của người giám sát việc giám hộ.
Ngoài ra, pháp luật còn nghiêm cấm hành vi tặng cho tài sản hoặc thực hiện các giao dịch giữa người giám hộ với người được giám hộ nếu điều đó không vì lợi ích của người được giám hộ và không có sự giám sát hợp pháp.
Tình huống giả định
Anh Nguyễn Văn Tùng là người giám hộ được Tòa án chỉ định cho em ruột là Nguyễn Văn Tuấn, người bị mất năng lực hành vi dân sự sau tai nạn nghiêm trọng. Tuấn có sở hữu một căn nhà đứng tên riêng, nhưng hiện không sử dụng đến. Do cần tiền chữa trị dài hạn cho Tuấn, anh Tùng muốn bán căn nhà này. Vì đây là tài sản có giá trị lớn, anh Tùng đã làm văn bản xin ý kiến người giám sát giám hộ. Sau khi người giám sát đồng ý bằng văn bản, anh Tùng thực hiện thủ tục chuyển nhượng nhà cho người mua với giá hợp lý. Toàn bộ số tiền thu được được dùng chi trả viện phí, chăm sóc và duy trì cuộc sống cho Tuấn. Giao dịch này là hợp pháp vì phục vụ đúng lợi ích của người được giám hộ và có đủ sự đồng ý theo luật định.
(Đây là tình huống giả định nhằm minh hoạ vấn đề pháp lý trên)
3. Kết luận
Người giám hộ không được toàn quyền bán tài sản của người được giám hộ, mà phải tuân thủ điều kiện chặt chẽ của pháp luật. Mục tiêu cao nhất là bảo đảm lợi ích chính đáng cho người được giám hộ, tránh tình trạng lạm quyền, xâm phạm quyền sở hữu hợp pháp.
